سوختن در آب غرق شدن در آتش

  هادی چاوشی: پینگ‌پنگ مقصریابی تورم همچنان ادامه دارد. در حالی که رئیس کل بانک مرکزی از نقش «برداشت بودجه‌ای دولت از منابع صندوق توسعه ملی» در رشد تورم سخن می‌گوید، رئیس سازمان برنامه و بودجه این مساله را به کلی رد کرده و سهم «افزایش قیمت ارز» را در جهش شاخص قیمت‌ها برجسته می‌کند. پس از ثبت تورم ماهانه 4 /6درصدی در تیر 99، عبدالناصر همتی اوایل مرداد در یادداشتی -که ابتدا در صفحه شخصی اینستاگرامش و بعداً در سایت رسمی بانک مرکزی منتشر کرد- نوشت: «خرید بخشی از منابع ارزی صندوق توسعه ملی، جهت تامین کسری بودجه از سوی بانک مرکزی (آن‌چنان که در بودجه سال 98 تکلیف شد) در شرایط تحریمی، تامین کسری بودجه از محل پایه پولی است. این روش، در کوتاه‌مدت، همانند استقراض از بانک مرکزی خواهد بود.»1 این یادداشت در محافل کارشناسی اقتصاد به عنوان یک گام واقع‌بینانه رو به جلو در شناخت ریشه‌های جهش تورمی اخیر برشمرده شد، اما به مذاق رئیس سازمان برنامه و بودجه خوش نیامد. به فاصله یک هفته، محمدباقر نوبخت در مصاحبه‌ای پرگوشه و کنایه به تحلیل‌های تورمی همتی پاسخ داد: «سال ۹۷، ورودی صندوق 4 /5 میلیارد دلار از فروش نفت بود. 5 /14 درصد سهم شرکت نفت، از این مبلغ کنار رفت و مقام معظم رهبری اجازه دادند که به جای ۳۲ درصد آن، احتیاطاً فقط ۲۰ درصد درآمد نفتی را به صندوق واگذار کنیم و ۱۲ درصد را کنار بگذاریم برای روز مبادا. از این منبع در سال ۹۷ استفاده نشد، ولی در سال ۹۸ که شرایط سخت‌تر بود، استفاده شد. اگر فروش این ۱۲ درصد، مشکل‌آفرین بود که فروش مابقی حدود ۸۰ درصد آن نیز باید مشکل ایجاد می‌کرد! ما این ارز را در اختیار داشتیم؛ و بانک مرکزی یا این ارز را فروخته یا همچنان نزد خود نگه داشته است؛ اگر همچنان آن را نگه داشته که بهتر است همین الان آن را عرضه کرده و بازار را کنترل کند! بنابراین اینکه دولت از بانک مرکزی استقراض کرده، قطعاً حرف نادرستی است. همه می‌دانیم که افزایش قیمت‌ها، ناشی از تغییرات ناگهانی قیمت ارز است که بیشتر از آنکه دلایل اقتصادی داشته باشد، توجیهات سیاسی دارد! با توجه به مسائل مختلف و محدود بودن ارز، کنترل بازار سخت شده است. این افزایش قیمت‌های جهشی، بیشتر ناشی از انتظارت تورمی و متاثر از قیمت ارز است و ربطی به استفاده دولت از ذخایر صندوق ندارد.»2 و کیست که نداند در اقتصاد ایران هرگاه ساز گله و شکایت از نوسانات ارزی کوک می‌شود، انگشت اتهام به سمت بانک مرکزی نشانه خواهد رفت؟

 اختلافات علنی‌شده بانک مرکزی و سازمان برنامه بر سر تورم، احتمالاً ریشه‌هایی فراتر از تبدیل منابع ارزی صندوق توسعه ملی به ریال داشته باشد. با این حال، پرونده پیش رو به دنبال آن است که همین یک فقره را آسیب‌شناسی کند تا معلوم شود در این موضوع خاص حق با کدام طرف است؟ آیا ذخایر صندوق توسعه ملی که قرار بود قاتق نان نسل آینده شود، قاتل جان نسل امروز شده است؟