اقتصاد آبه

تیر سوم اصلاحات به هدف برخورد نکرد. زمان آن است که شینزو آبه به بازنگری بپردازد. در اوایل امسال شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن از دو تیر برنامه اقتصادی سه‌مرحله‌ای خود پرده‌برداری کرد: تسهیل پولی و محرک مالی، و اشاره کرد که اصلاحات ساختاری در راه است. بازار بورس ژاپن ظرف شش ماه 80 درصد صعود کرد. نرخ مقبولیت آقای آبه هم بالا رفت. سپس بعد از ماه‌ها رضایتمندی در پایان ماه می بازار اوراق قرضه واکنش مناسبی در قبال طرح‌های تسهیل پولی نشان نداد. هم‌اکنون تیر سوم آقای آبه یعنی اصلاحاتی ساختاری که همگان بی‌صبرانه منتظر آن بودند به هدف برخورد نکرد. در واقع این تیر آنقدر با هدف فاصله داشت که برخی از خود می‌پرسند آیا اقتصاد آبه قبل از اینکه عملاً شروع شود با شکست مواجه شده است؟ ناامیدی از آن جهت تشدید شده است که هر دو تلاش اولیه آقای آبه موفقیت‌آمیز بودند. تضعیف ین باعث افزایش صادرات شد. پس از سال‌ها رکود اولین نشانه‌های مثبت افزایش تورم در توکیو دیده شد و با بازگشت اطمینان مصرف‌کنندگان رشد اقتصادی در اولین فصل سال به نرخ سالانه 1/4 ‌درصد رسید. در ماه آوریل آقای آبه مذاکرات پیمان مشارکت فرااقیانوسی (TPP)- تشکیل منطقه آزاد تجاری- را آغاز کرد و ژاپن متعهد شد صنایع غیررقابتی را آزاد سازد. او همچنین وعده داد صنعت برق را کاملاً بازسازی کند. در پنجم ژوئن آقای آبه تیر سوم را رها کرد. این مرحله شامل اقدامات مفیدی از قبیل رفع ممنوعیت فروش آنلاین دارو و اجبار صندوق‌های بازنشستگی دولتی به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های مادر می‌شد. اما بقیه اقدامات همان سیاست‌های صنعتی قدیمی بودند که قبلاً آزمایش شده و ناکام مانده بودند. مقررات‌زدایی هدفمند، اصلاحات بازار کار و گام‌هایی برای رقابتی ساختن بخش کشاورزی به منظور پیوستن به پیمان مشارکت فرااقیانوسی همه کنار گذاشته شدند. اقدامات جسورانه دیگر همانند اجازه مهاجرت و تغییر نظام انتخاباتی به منظور اعطای ارزش بیشتر به رای‌دهندگان جوان و شهرنشین نیز به زودی از دستور کار خارج شدند. دلیل این امر مشخص است. با پیش‌ رو بودن انتخابات سرنوشت‌ساز ماه جولای حزب لیبرال‌دموکرات آقای آبه را تحت فشار گذاشته است که کشاورزان، پزشکان و تجار را ناراحت نکند. اما برای کسانی که اعتقاد دارند آبه فرصت آن را دارد تا ژاپن را از ورطه سقوط بیرون بکشد عقب‌نشینی آبه مایه ناامیدی است. با وجود بدهی دولتی که 240 درصد تولید ناخالص داخلی است چاپ پول و مخارج دولتی تا حد خاصی امکان‌پذیر است. بسیاری از مشکلات ژاپن از مقررات بیش از حد بازار کار تا حاکمیت ضعیف شرکتی ماهیتی ساختاری دارند. نکته امیدوارکننده آن است که ظاهراً آقای آبه این نکته را درک کرده است.

بازگشت به اتاق و تعویض لباس

هنوز همه چیز از دست نرفته است. محبوبیت آقای آبه هنوز زیاد است و رقبای حزب لیبرال‌دموکرات وضعیت مستحکمی ندارند. آقای آبه می‌داند که اگر اصلاحات ساختاری را به تاخیر اندازد ژاپن جایگاه خود را به عنوان اقتصاد قدرتمند از دست خواهد داد و به کندی رشد محکوم خواهد شد. او در پنجم ژوئن اعلام کرد اولین بسته اصلاحاتش فقط مرحله اول است و پس از انتخابات او فصل دومی از راهبرد رشد را آغاز می‌کند. آقای آبه باید به وعده خود عمل کند و همانند زمان امضای پیمان مشارکت فرااقیانوسی به مخالفت‌های حزب لیبرال‌دموکرات با اصلاحات بی‌اعتنایی کند. نباید موضوع کم‌اهمیت تغییر قانون اساسی پس از جنگ او را از اهداف اصلی منحرف کند. او باید ابتدا کابینه خود را از اصلاح‌طلبان پر کند و سپس به بقیه حزب بپردازد. در هر موضوع او باید به تدریج مخالفان تغییر را منزوی کند و کنار بگذارد. هنوز خیلی زود است که از اقتصاد آبه ناامید شویم اما باید اذعان داشت هفته‌های گذشته برای ژاپن زمان مساعدی نبوده‌اند.