شناسه خبر : 5846 لینک کوتاه
تاریخ انتشار:

گفت‌و‌گو با فربد زاوه درباره دلایل منع واردات خودروهای ساخته‌شده در آمریکا

چراغ قرمز سیاسی

دولت با ممنوعیت کالای آمریکایی، نشان داد در دوران پسابرجام، سیاست‌های اقتصادی نظام در خصوص مبادلات اقتصادی با ایالات متحده آمریکا چندان تفاوتی نخواهد کرد و همچنان فعالیت‌های تجاری با این کشور محدود خواهد ماند.

دولت در حالی واردات خودروهای برند آمریکایی را به کشور ممنوع کرده که حالا خبر می‌رسد خودروهای غیر‌آمریکایی اما ساخته‌شده در این کشور نیز شماره‌گذاری نمی‌شوند. به عبارت بهتر، برخی خودروهای خارجی از جمله هوندا و بی‌ام‌دبلیو که ماهیت و برندی غیر‌آمریکایی دارند، به دلیل تولید در خاک این کشور، با محدودیت و ممنوعیت عرضه در ایران مواجه شده‌اند. در این مورد، فربد زاوه کارشناس خودرو کشور تاکید می‌کند که دلیلی وجود ندارد با کشوری که روابط سیاسی حتی کوچک هم با آن نداریم، روابط تجاری، آن هم در حوزه کالای غیر‌ضروری از جمله خودرو، برقرار کنیم. به گفته این کارشناس، در حال حاضر بازار خودرو ایران پر است از انواع و اقسام برندهای خارجی، بنابراین خلأ محصولات آمریکایی چندان در آن احساس نخواهد شد. زاوه این را هم می‌گوید که در صورت همکاری احتمالی بین فیات و ایران‌خودرو، می‌توان گفت عملاً مشارکت با خودروسازان آمریکایی در حال شکل گرفتن است.



از چند ماه پیش، دولت ورود خودروهای آمریکایی (آنهایی که برند این کشور به حساب می‌آیند) را به ایران ممنوع کرده و این خودروها اجازه واردات به کشور را ندارند. به نظر شما پیام این ممنوعیت چیست؟
به اعتقاد بنده باید این موضوع را در قالب پیوند سیاست و تجارت مورد بررسی قرار دهیم. اتصال و رابطه متقابل بین سیاست و تجارت، نه در ایران که در همه جای دنیا ناگسستنی است. اصولاً دولت‌ها از اهرم‌های تجاری برای رسیدن به خواسته‌های سیاسی یا برعکس استفاده می‌کنند و بنابراین با روالی نسبتاً عادی در این ماجرا روبه‌رو هستیم.
در عین حال مقابله به مثل در رفتارهای تجاری خصوصاً آنهایی که منشأ سیاسی دارند هم یک عرف پذیرفته‌شده در تمام دنیاست. در ایران نیز به نوعی همین اتفاق در مورد خودروهای آمریکایی رخ داده است. ممنوعیت خودروهای آمریکایی از دو منظر قابل توجیه است؛ منظر اول عدم ارتباط تجاری آزاد در حوزه خودرو بین ایران و آمریکا، ناشی از تحریم‌های ایالات متحده در این حوزه است. واقعیت این است که آمریکا صادرات خودرو به ایران را سال‌هاست ممنوع کرده بود. بنابراین ممنوعیت واردات این خودروها از سوی دولت ایران نیز فی‌نفسه یک رفتار متقابل به حساب می‌آید. به عبارت بهتر، وقتی آمریکایی‌ها نمی‌خواستند به ما خودرو بدهند، ما هم نخواسته‌ایم از آنها خودرو بگیریم.
منظر دوم اما به مسائل سیاسی مربوط می‌شود. در دیپلماسی کشور حتی بعد از برجام، آمریکا یک کشور متخاصم و بد‌عهد به حساب آمده و بنابراین دلیلی وجود ندارد با کشوری که روابط سیاسی حتی کوچک هم با آن نداریم، روابط تجاری، آن هم در حوزه کالای غیر‌ضروری از جمله خودرو، برقرار کنیم.

دولت با ممنوعیت کالای آمریکایی، نشان داد در دوران پسابرجام، سیاست‌های اقتصادی نظام در خصوص مبادلات اقتصادی با ایالات متحده آمریکا چندان تفاوتی نخواهد کرد و همچنان فعالیت‌های تجاری با این کشور محدود خواهد ماند.

در حال حاضر بازار خودرو ایران پر است از انواع و اقسام برندهای خارجی از کشورهای مختلف دنیا، بنابراین به طور کلی خلأ محصولات آمریکایی چندان در این بازار متنوع و پر‌محصول احساس نخواهد شد. البته این را در نظر بگیرید که این موضوع منحصر به آمریکا نیست و واردات کالاهای غیر‌ضروری از برخی کشورهای دیگر هم ممنوع است. این نوع ممنوعیت‌ها صرفاً به دلیل مسائل سیاسی میان ایران و برخی از کشورهای دنیا، ایجاد شده‌اند و دلایل اقتصادی و تجاری ندارند. در واقع دولت با ممنوعیت کالای آمریکایی، نشان داد در دوران پسابرجام، سیاست‌های اقتصادی نظام در خصوص مبادلات اقتصادی با ایالات متحده آمریکا چندان تفاوتی نخواهد کرد و همچنان فعالیت‌های تجاری با این کشور محدود خواهد ماند.
بنابراین پیام ممنوعیت واردات خودروهای آمریکایی به ایران، ثابت ماندن مواضع کشور در قبال روابط تجاری با آمریکایی‌هاست.

دولت می‌توانست به عناوین دیگری موضع خود را در قبال تجارت با آمریکا اعلام کند. چه اتفاقی رخ داد که تصمیم گرفت واردات خودروهای آمریکایی را ممنوع کند و از این راه وارد شود؟
در دوران تحریم‌ها رویه ثبت و صدور نمایندگی خودروسازان خارجی (توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت) تسهیل شد. این سهولت سبب شد خیل عظیمی از شرکت‌ها تقاضای ثبت نمایندگی برندهای خارجی را بدهند در حالی که واقعاً ارتباطی با شرکت مادر نداشتند و صرفاً قراردادی با یکی از توزیع‌کنندگان شرکت‌های مادر برای فروش محصولات در ایران بسته بودند. در نهایت نیز با امضای قرارداد با واسطه‌ها، خود را به عنوان نماینده غیر‌مستقیم شرکت مادر معرفی و اقدام به واردات انواع خودرو کردند. این سهولت در ثبت نمایندگی، سبب شد شاهد فعالیت برندهایی در ایران باشیم که شرکت مادر آنها علاوه بر محدودیت‌های بین‌المللی، خود نیز ممنوعیت‌هایی برای ورود به ایران درنظر گرفته بودند.
این شرکت‌ها بارها اعلام کردند هیچ نماینده‌ای در ایران نداشته و محصولات آنها از طریق واسطه راهی ایران می‌شوند نه به صورت مستقیم.
در این بین اما رفته‌رفته زمزمه‌هایی مبنی بر واردات برندهایی به گوش رسید که بیش از 30 سال بود در کشور عرضه نمی‌شدند و خودروهای آمریکایی هم از این دست بودند.
به عنوان مثال، برند شورولت در دو مرحله زمانی در دولت دهم و یازدهم، دو مدعی نمایندگی پیدا کرد که یکی از آنها تا مرحله ثبت نمایندگی در سامانه اصناف و بازرگانان و ثبت مدل در سیستم ثبت سفارش هم پیش رفت. این مدعی نمایندگی شورولت حتی اقدام به ثبت سفارش برای خودروهای متعلق این به برند نیز کرد و قرار شد چند صد دستگاه از این محصول آمریکایی وارد کشور شده و طلسم 30ساله بشکند. با این حال، واردات شورولت که یکی از نمادهای آمریکا محسوب می‌شود مورد انتقاد قرار گرفت و وزارت صنعت، معدن و تجارت، واردات و ثبت سفارش خودروهای مورد نظر را ممنوع اعلام کرد. در نتیجه چند صد دستگاه شورولتی که قصد ایران کرده بودند، نیامده برگشت خوردند تا طلسم خودروهای آمریکایی در بازار ایران همچنان باقی بماند. بعد از ممنوعیت اعلامی برای برند شورولت، طی دستورالعملی واردات کالاهای مصرفی آمریکایی هم ممنوع اعلام شد. برداشت عمومی از ممنوعیت واردات خودرو و کالاهای مصرفی آمریکایی، ممنوعیت ورود محصولات مورد نظر با برند آمریکایی بود و نه خودروهای ساخت آمریکا. حتی در ماجرای شورولت‌ها نیز شنیده‌ها حاکی از آن بود که این خودروها ساخت واحد آمریکایی واقع در کره جنوبی یا کشورهای دیگر بوده و متعلق به خطوط تولید جنرال‌موتورز در خود ایالات متحده نبوده‌اند.
در هر صورت واردات شورولت‌ها ممنوع شد و این در حالی بود که گمان می‌رفت ورود سایر خودروهای با برند غیر‌آمریکایی ولی ساخت این کشور همچنان ادامه خواهد داشت. با این حال، طی هفته گذشته و بعد از گذشت چند ماه، بر مبنای گزارش منتشره در یک خبرگزاری، مشخص شد شماره‌گذاری برخی خودروهایی که وارد کشور شده بودند ناگهان به حالت توقف درآمده است. با این حال ثبت سفارش آنها کما فی‌السابق مجاز بود. در واقع دستور ممنوعیت چند ماه پیش وزارت صنعت، معدن و تجارت پس از سکوتی طولانی، به محصولات ساخت آمریکا هم تسری پیدا کرد، هرچند واردات آنها از گمرکات یا ثبت سفارششان محدود یا ممنوع نشده است.

خب چرا دولت علاوه بر خودروهای آمریکایی، واردات خودروهای ساخته‌شده در این کشور را نیز ممنوع کرده است؟
البته این ممنوعیت تاکنون به صورت رسمی از سوی دولت ابلاغ نشده و حتی ثبت سفارش خودروهایی که صرفاً ساخت آمریکا هستند ولی برند غیر‌آمریکایی دارند، آزاد است.
این خودروها را حتی می‌توان از گمرک نیز ترخیص کرد و ممنوعیتی در این مورد ابلاغ نشده است. در واقع هم‌اکنون ممنوعیت در نظر گرفته‌شده مربوط به شماره‌گذاری خودروهای ساخت آمریکاست. به نظر می‌رسد دوگانگی برداشت در خصوص انتقاد از واردات کالاهای آمریکایی به کشور، تشدید شده و لازم است جهت جلوگیری از تضییع حقوق تجار و مصرف‌کنندگان، این موضوع شفاف شود. برداشت عمومی از ممنوعیت ابلاغی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، ممنوعیت واردات خودروهای با نشان و برند آمریکایی و کالای مصرفی ساخت این کشور است، ولی ممنوعیت فعلی به خودروهای نشان تجاری غیر‌آمریکایی اما ساخت آمریکا نیز تسری پیدا کرده است. برداشت عمومی این بوده است که چون خودرو وسیله مصرفی محسوب نمی‌شود، واردات آن با نشان تجاری ژاپنی یا آلمانی ولی ساخت آمریکا بلامانع است. این تفسیر عمومی با عدم محدودیت در ثبت سفارش و ترخیص خودرو مطابقت داشت و این خودروها در زمان ثبت سفارش و ترخیص، به‌رغم اظهار واردکنندگان به ساخت آمریکا بودنشان، بدون مشکل، پروسه واردات را طی کردند.
با توجه به این اتفاقات، به نظر می‌رسد وزارت صنعت، معدن و تجارت باید به صورت شفاف، وضعیت این برندها را روشن کند تا هم واردکنندگان و هم مشتریان تکلیف خود را در مورد خودروهای غیر‌آمریکایی ساخته‌شده در این کشور بدانند.
به هر صورت رفتارهای ناگهانی بدون اخطار قبلی و عدم هماهنگی بین عوامل دولتی، می‌تواند سرمایه بخش خصوصی را به خطر بیندازد و موجبات سوءاستفاده افرادی شود که در نهایت به نفع کشور نیست.

خودروهایی که هم‌اکنون با برچسب آمریکایی بودن به ایران آمده‌اند، مبدأشان آمریکا بوده یا سایر کشورها؟
خیر، مبدأ آنها آمریکا نبوده، زیرا صادرات خودرو به ایران از سوی دولت این کشور با محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی روبه‌رو است. در واقع کالاهایی که از درصد مشخصی ساخت آمریکا در تولید آن استفاده شده باشد، برای صادرات به ایران نیازمند اخذ مجوزهای خاص است. منتها این خودروها به صورت مستقیم از آمریکا به ایران حمل نشده‌اند. معمولاً این خودروها در امارات متحده عربی، آلمان و نهایتاً کانادا خریداری و به ایران ارسال می‌شوند. با این حساب ممنوعیت دولت آمریکا به دلیل مقصد اول صادراتی، بر آنها اعمال نمی‌شود. از طرف دیگر خریداران این خودروها نیز در ایالات متحده معامله‌ای انجام نمی‌دهند و معاملات در کشورهای ثالث صورت می‌گیرد.

با توجه به ممنوعیت اعمال‌شده، کدام خودروها دیگر امکان ورود به بازار کشور را ندارند؟
تا الان واردات خودروهای کمری هیبرید و کرولا ساخت آمریکا، هوندا سی‌آر‌وی و آکورد تولید این کشور و انواع بی‌ام‌دبلیوی شاسی‌بلند ایکس‌3 و ایکس‌4 ممنوع شده است. البته برخی از این خودروها مراکز تولیدی دیگری دارند که قاعدتاً شماره‌گذاری تولیدات آن کارخانجات بلامانع است. مثلاً هوندا سی‌آر‌وی در کانادا، ژاپن و اروپا هم تولید می‌شود و قاعدتاً تنها شماره‌گذاری مدل‌هایی که ساخت آمریکا باشند ممنوع شده است. اما بعضاً مدل‌هایی مانند بعضی از بی ام دبلیو و بنزهای‌های شاسی‌بلند در آمریکا تولید می‌شوند و احتمالاً دیگر مجوز ورود به ایران را نخواهند داشت. بنابراین طبق مصوبات موجود، واردات برخی مدل‌ها کاملاً ممنوع می‌شود در حالی که در باقی خودروها، محدودیت محل ساخت لازم‌الاجراست.

عدم ورود این خودروها چه تاثیری بر بازار وارداتی‌های کشور می‌گذارد؟
بسیاری از این مدل‌ها جزو پر‌فروش‌های بازار نبودند و بنابراین ممنوعیت ورود آنها به ایران تاثیر شگرفی بر بازار نخواهد گذاشت. البته این را در نظر بگیرید که به شرکت‌های واردکننده این خودروها زیان‌های هنگفتی وارد خواهد شد.
به عنوان مثال حجم واردات هوندا سی‌آر‌وی در قیاس با کل واردات عدد قابل توجهی نیست که با محدودیت واردات آن (آن هم فقط مدل‌های ساخته‌شده در کارخانه‌های آمریکا)، بازار دچار تنش شود. با این حال در این میان خلأ بازار خودروهای لوکس شاسی‌بلند شدید خواهد بود. خلأ این قسمت از بازار که به دلیل ممنوعیت واردات با حجم موتور بالای 2500 سی‌سی ایجاد شده بود، از سوی بی‌ام‌و ایکس‌3 و ایکس‌4 تا حد زیادی پر می‌شد که با توجه به ممنوعیت ورود آنها، عملاً این قسمت بازار با اغتشاش مواجه خواهد شد.
این محدودیت که با ممنوعیت ورود ولوو به علت ابطال نمایندگی، همزمان شده است عملاً سبب می‌شود بازار با کمبود عرضه مواجه شود و تقاضا صرفاً به سمت تنها خودرو این قسمت بازار یعنی لکسوس ان ایکس سوق پیدا کند.
در خصوص خودروهای هیبریدی هم، با توجه به اینکه اکثر مدل‌های هیبریدی ساخت آمریکا هستند، عملاً ممنوعیت واردات و شماره‌گذاری خودروهای ساخت آمریکا، تامین محصولات هیبریدی مانند تویوتا کمری را سخت می‌کند. در واقع خریداران خودروهای هیبریدی که به تعدادشان هر روز اضافه می‌شود، با اجرای مصوبه ممنوعیت واردات خودروهای غیر‌آمریکایی ساخت این کشور، تا حدی دچار مشکل در تامین وسیله نقلیه خود خواهند شد.

آیا می‌توان محصولات ممنوعه را با خودروهای متعلق به برندهای دیگر جایگزین کرد؟
در اکثر محصولات بله ممکن است. هوندای CRV با تویوتا RAV4، هیوندای سانتافه و میتسوبیشی اوت‌لندر در یک کلاس هستند، جدای از اینکه واردات CRV ممنوع نشده و تنها وارد‌کننده باید از منابع غیر‌آمریکایی مانند سایت کانادا اقدام به خرید و واردات آن کند. در عین حال اصولاً این خودرو چندان فروش قابل توجهی در بازار ایران نداشت که جایگزینی آن با مشکل مواجه شود. محصولاتی مانند کرولا یا پریوس هم اصولاً در سایت‌های دیگر تویوتا نیز تولید می‌شوند و اتفاقاً محصولاتی که مجاز به ورود به کشور هستند و مطابق استانداردهای ملی ما ساخته می‌شوند، تولید سایت‌های غیر‌آمریکایی هستند. اما محصولاتی که جانشین آنها، چندان در دسترس نیست، شامل تویوتا کمری هیبرید و محصولات بی‌ام‌و می‌شوند. البته اقدامات برای واردات سوناتای هیبرید از سوی بخش خصوصی در جریان است که جانشین مناسبی برای کمری هیبرید خواهد شد. همچنین شرکت نمایندگی تویوتا در ایران تلاش دارد با واردات مدل هیبریدی ساخت ژاپن مشکل را مرتفع کند. از سوی دیگر علاقه‌مندان به خودروهای هیبریدی می‌توانند تویوتا پریوس هیبرید را خریداری کنند. برای خریداران انواع بی‌ام‌دبلیو سری ایکس تنها حق انتخاب لکسوس سری ‌ان ایکس است. درواقع کل بازار لوکس شاسی‌بلند کشور در انحصار این خودرو قرار می‌گیرد. در واقع همان‌طور که قبلاً هم گفته شد خلأ موجود در بخش خودروهای لوکس با این ممنوعیت تشدید می‌شود و محتمل است قیمت خودروهای شاسی‌بلند لوکس دست دوم در بازار افزایش یابد. مشکل این قسمت بازار تا حد زیادی این است که حق انتخاب مشتریان در آینده هم با توجه به ممنوعیت و محدودیت حجم موتور، چندان زیاد نخواهد شد.

یکی از نمایندگان مجلس اخیراً اعلام کرده می‌توان با آمریکایی‌ها در صنعت خودرو مشارکت کرد اما واردات انجام نداد. پیام این اظهارات چیست؟ و اینکه آیا واقعاً امکان همکاری مشترک با خودروسازان آمریکایی وجود دارد؟
احتمالاً منظور وی همکاری احتمالی بین فیات و ایران‌خودرو است. فیات مالک کرایسلر محسوب می‌شود و در واقع یک شرکت آمریکایی-‌ایتالیایی به حساب می‌آید.
همکاری با فیات به نوعی همکاری با مالک مجموعه کرایسلر و مشارکت با خودروسازانی است که تملک برندهای آمریکایی را دارند. البته این همکاری و مشارکت پدیده جدیدی نیست. مجموعه دایملر بنز سال‌ها مالک گروه کرایسلر بود و اتفاقاً در همان زمان نسبت به تولید انواع کامیون و سواری در ایران اقدام می‌کرد. حالا نیز با تغییر مالک گروه کرایسلر از دایملر به فیات و در صورت همکاری احتمالی بین فیات و ایران‌خودرو، می‌توان گفت عملاً مشارکت با خودروسازان آمریکایی در حال شکل گرفتن است.
در عین حال، هر دو مجموعه بزرگ آمریکایی دیگر یعنی فورد و جنرال‌موتورز، سایت‌ها و برندهای غیر‌آمریکایی هم دارند. مثلاً جنرال موتورز دارای برندهای دوو و اوپل در کره و آلمان است و هیچ‌کدام از این برندها آمریکایی محسوب نمی‌شوند و در این کشور نیز تولید نمی‌شوند. با این شرایط ممکن است همکاری بین این مجموعه‌ها و مجموعه‌های ایرانی در آینده شکل بگیرد که به نوعی می‌توان آن را همکاری با خودروسازان آمریکایی دانست.
در عین حال، قطعه‌سازان آمریکایی هم ممکن است به بازار قطعه کشور وارد شوند، زیرا تاکنون محدودیتی در خصوص استفاده از قطعات آمریکایی در صنعت خودرو ایران ابلاغ نشده است. این را در نظر بگیرید که صنعت خودرو بسیار گسترده است و انواع همکاری‌ها با شرکت‌های مختلف در دنیا پدیده‌ای معمول به حساب می‌آید. هر محصولی که در اروپا یا آسیا هم تولید می‌شود ممکن است مجهز به قطعاتی باشد که ساخت کشور آمریکا هستند. این درهم تنیدگی ناشی از فشار اقتصاد رقابتی در این صنعت است و سازندگان خودرو را مجبور می‌کند به سمت منابع ارزان و با‌کیفیت بروند.
در نتیجه ممکن است بسیاری از قطعات مصرفی در آمریکا تناسب قیمت و کیفیت را داشته و خودروسازان از آن منبع خرید کنند، حتی اگر کل خودرو در سایت‌های ژاپنی یا اروپایی آن تولید شده باشد.

دراین پرونده بخوانید ...

دیدگاه تان را بنویسید

 

پربیننده ترین اخبار این شماره

پربیننده ترین اخبار تمام شماره ها