همگام‌سازی مقررات

مهرداد فرح‌آبادی/رئیس اداره بازرسی نهادهای مالی

موسسات رتبه‌بندی یکی از انواع نهادهای مالی هستند که در قانون بازار سرمایه آمده‌اند و سنجش ریسک اعتباری ناشران، اشخاص حقوقی و متعهدین اوراق بهادار را بر عهده دارند. پرونده راه‌اندازی موسسات رتبه‌بندی در سازمان به سال 1387 برمی‌گردد. این پرونده در یکی از جلسات زمستان 87 مطرح شد و سوالاتی از قبیل نوع شخصیت حقوقی آنها، حداقل سرمایه، تعداد و ترکیب سهامداران مطرح شد و در ادامه گزارش‌های شناختی تهیه شد. کارهای جدی در این زمینه مربوط به سال 1390 است که در دستور کار سازمان قرار گرفت. این یکی از معدود گزارش‌هایی است که برای تهیه پیش‌نویس آن چهار مشاور خارجی داشتیم. 14 نسخه پیش‌نویس آن ویرایش شده است. به جرات می‌توان گفت هیچ دستورالعملی تا به حال به این اندازه توسط هیات مدیره سازمان، کارشناسان و مشاوران خارجی بررسی نشده است.
در سفرهای خارجی از چندین موسسه رتبه‌بندی بازدید به عمل آوردیم. حتی یکی از موسسات سابقه همکاری با موسسه FITCH را در کارنامه خود داشت. به علاوه از موسسه JCR هم کمک گرفتیم و در کراچی پاکستان قرار ملاقات برای بررسی متدولوژی‌ها، مدل‌ها و سابقه فعالیت آنها گذاشتیم. این موسسه وابسته به JCR ژاپن است که عضو NRSRO، دهمین موسسه رتبه‌بندی ثبت شده نزد sec آمریکا است و اکنون در حدود هزار نهاد مالی را در آمریکا رتبه‌سنجی می‌کند.
بعد از بحران مالی سال 2008 دنبال این بودیم که ببینیم چه اصلاحاتی روی مقررات رتبه‌بندی اعمال شده است. مثلاً در مقررات اتحادیه اروپا بعد از این بحران چند سری اصلاح مقررات صورت گرفت. در ژانویه 2013، 113 صفحه مقررات اتحادیه اروپا در زمینه رتبه‌بندی اصلاحیه خورد. ما نیز به دنبال بررسی اثر متقابل بحران بر مقررات و بر عکس بودیم. در این راستا مقررات کشورهایی همچون انگلستان، ژاپن، مالزی و هند به تفصیل بررسی شد که قبل و بعد از بحران چه مقرراتی داشته‌اند. مشخصاً از توصیه‌های IOSCO بسیار استفاده کردیم. در حال حاضر حدود 90 درصد مقررات ما در هیات مدیره سازمان نهایی شده است و در یک جلسه بعدی باقیمانده آن نهایی خواهد شد. مقررات ما با استانداردهای بین‌المللیIOSCO مطابق است. مباحث تضاد منافع و الزامات IOSCO بعد از بحران مالی در مقررات ما گنجانده شده است که به نوعی موسسات رتبه‌بندی در ایران ملزم به رعایت آنند. این مقررات برای فعالان داخلی از جمله آنهایی که سابقه رتبه‌بندی در ایران داشته‌اند ارسال شده است. دو موسسه بین‌المللی capital intelligence از قبرس که در اتحادیه اروپا ثبت شده است و موسسه داگونگ از چین روی مقررات ما اظهارنظر کرده‌اند. البته مقررات جدیدی هم در دستور کار قرار گرفته است که آن بحث شناسایی موسسات رتبه‌بندی بین‌المللی International credit rating agancies است. در این بخش به دنبال کسب مجوز شورای عالی بورس هستیم. با ورود مستقل موسسات بین‌المللی رتبه‌بندی این امکان برای ناشران داخلی فراهم می‌شود که بتوانند در بازارهای بین‌المللی تامین مالی بکنند. تاکنون چندین کشور اظهار تمایل کرده‌اند که وارد بازارهای ایران شوند. در نهایت این مقررات به عمیق‌تر‌ شدن تحلیل در بازار سرمایه ایران کمک می‌کند. به علاوه موسسات رتبه‌بندی خدمات جانبی نیز ارائه می‌کنند.
به عنوان مثال بحث حاکمیت شرکتی، ارزیابی عملکرد مدیران سرمایه‌گذاری که به تحلیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری کمک می‌کند تا صرفاً سرمایه‌گذار به بازدهی آنها فکر نکند بلکه از زاویه ریسک هم به قضیه بنگرند و متناسب با درجه ریسک‌پذیری خود و ریسک اوراق گزینه‌های سرمایه‌گذاری خود را انتخاب کنند. با توجه به اینکه در ایران متقاضیان جدی وجود دارد و مقررات در حال نهایی شدن هستند، انتظار داریم در نیمه دوم امسال شاهد راه‌اندازی این موسسات در ایران باشیم. عمده دلیل طولانی شدن این فرآیند و عدم راه‌اندازی این موسسات در سال 1392 آن بود که بار محتوایی مقررات در حال افزوده شدن بود تا کیفیت کار این موسسات بالاتر رفته و از طرفی نظارت سازمان در خصوص حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران تقویت شود.