تاریخ انتشار:
سفره‌ای که گردشگران خارجی در ایران پهن می‌کنند
اما و اگرهای یک لبخند
این روزها دیگر دیدن گردشگران خارجی در محدوده حسن‌آباد، فردوسی و توپخانه در پایتخت به امری عادی تبدیل شده است. وضعیتی که در شهرهای اصفهان، شیراز و یزد نیز کاملاً مشهود است تا آنجا که این افزایش گردشگر خارجی، هتل‌های چهار و پنج ستاره را با کمبود جا مواجه کرده است
این روزها دیگر دیدن گردشگران خارجی در محدوده حسن‌آباد، فردوسی و توپخانه در پایتخت به امری عادی تبدیل شده است. وضعیتی که در شهرهای اصفهان، شیراز و یزد نیز کاملاً مشهود است تا آنجا که این افزایش گردشگر خارجی، هتل‌های چهار و پنج ستاره را با کمبود جا مواجه کرده است. البته هیچ کدام از آژانس‌ها یا هتل‌ها اوایل سال گذشته پیش‌بینی نمی‌کردند که امسال با چنین افزایش گردشگر خارجی مواجه شوند. اما به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیاست‌های دولت در راستای تعامل با کشورهای خارجی و تشنج‌زدایی و تلاش در جهت حفظ حقوق حقه کشورمان در خصوص فرآیند غنی‌سازی و هسته‌ای و مسائل مربوط به 1+5، پایه‌های تحریم را متزلزل کرد و توانست فضای بسته و دیواری را که تلاش کردند پیرامون ایران بکشند، فرو ریزد تا آنجا که آمار گردشگران خارجی نیمه دوم فروردین سال 1393 در مقایسه با نیمه دوم فروردین سال گذشته 155 درصد رشد داشته است که بیشتر آنان از کشورهای اروپایی از جمله آلمان بوده‌اند.
مسعود سلطانی‌فر همچنین یکی از دلایل افزایش گردشگر را امنیت ایران عنوان کرده است چرا که بر مبنای آمار سازمان جهانی جهانگردی در سال ۲۰۱۳، ایران از نظر امنیت گردشگران رتبه ۱۷ را در جهان به خود اختصاص داده است و همین امر باعث شده تا در ماه‌های گذشته تقاضا برای سفر به ایران افزایش چشمگیری داشته باشد. از سویی حسن روحانی- رئیس‌جمهور کشورمان- 6 خرداد با حضور در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه گردشگران ورودی به کشور در دو ماهه نخست امسال نسبت به دو ماه نخست سال گذشته حدود سه برابر افزایش داشته، اظهار کرده است که بسیاری از هتل‌های شهرهای شیراز، اصفهان، یزد و کاشان تا پایان ماه‌های آبان و آذر توسط تورهای اروپایی رزرو شده که این امر روند رو به رشد گردشگری در کشور را نشان می‌دهد. آمارها در استان‌های پایلوت گردشگری خارجی چون اصفهان و شیراز نیز نوید روزهای پررونقی را در حوزه گردشگری خارجی می‌دهد تا آنجا که مصیب امیری - مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس- از افزایش ۲۶۳ درصدی گردشگران خارجی در فروردین و اردیبهشت‌ماه سال جاری نسبت سال گذشته و رسول زرگرپور - استاندار اصفهان- از افزایش 130 درصدی
حضور گردشگران خارجی در این استان خبر می‌دهند.
چرا گردشگران به ایران می‌آیند
حال این پرسش مطرح می‌شود که سهم سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در افزایش ورود گردشگران خارجی به ایران چقدر است؟ دکتر علی رحیم‌پور، عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری سازمان میراث فرهنگی، ورود گردشگر فعلی به ایران و افزایش رشد نسبت به سال‌های گذشته را حاصل عملیات بازاریابی و اطلاع‌رسانی سازمان میراث فرهنگی و حتی دفاتر خدمات مسافرتی نمی‌داند و می‌گوید: «پس از انقلاب یک تقاضای نهفته برای سفر به ایران وجود داشت. همین امر در دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی مخصوصاً سال‌های 81 تا 83 گردشگران را به ایران راهی کرد. به گونه‌ای که هتل‌ها پر شد و امکان خدمات بیشتر به گردشگر وجود نداشت. اما در طول هشت سال گذشته با توجه به اتفاقات رخ‌داده گردشگران رغبتی برای سفر به تهران نداشتند، بنابراین گردشگران حرفه‌ای دنیا دیدن ایران و آثار ثبت ملی و جهانی کشورمان را در کلکسیون افتخارات‌شان کم داشتند. این فضای نابسامان در حوزه دیپلماسی خارجی که خودمان هم گاهی اوقات به آن دامن زدیم به تصویرسازی منفی از ایران در جهان منجر شد و زمینه را برای تعویق سفر به ایران فراهم کرد. با آمدن دولت یازدهم و تبدیل گفتمان تهاجمی به گفتمان تعاملی
این امکان برای صنعت گردشگری ایران و حوزه حاکمیت فراهم شده که بخشی از دغدغه اشتغال جوانان را از طریق حوزه گردشگری با توجه به ظرفیت‌های این بخش پُر کند. اما یادمان باشد هر چند تغییر تصویر جهانی ایران با لبخند آقای روحانی شکل گرفت اما تا تحقق کامل؛ نیاز به تقویت و پشتیبانی است تا تصویر اصلی ایران یعنی مهمان‌نوازی، چهار فصل ایرانی، امپراتوری فراموش‌شده، وجود تنها پایتخت شیعه جهان را دوباره به جهانیان ارائه کنیم.»
گردشگران کجا می‌روند؟
اما بیشتر گردشگران خارجی راهی مثلث طلایی اصفهان، شیراز و یزد می‌شوند. البته کرمان، تبریز و مشهد هم در رتبه‌های بعدی قرار دارند. سید‌محمدعلی اشرف‌واقفی، نایب‌رئیس هیات مدیره جامعه تورگردانان با تاکید بر اینکه دو ماه نخست سال 93 نسبت به سال قبل ایران با افزایش 300 درصدی یعنی افزایش 5/2 تا 3 برابری گردشگر خارجی مواجه بوده است، درباره مقصد گردشگران توضیح می‌دهد: «اصفهان و شیراز قطعاً در بسته‌های سفر مسافران خارجی هست اما اگر سفر آنها از پنج تا هفت روز بیشتر باشد نزدیک‌ترین شهر پیشنهادی یزد است که می‌توان بازدید از شهرهای در مسیر مثل کاشان و نطنز را هم بدان اضافه کرد. اما برخلاف تصور کیش برای گردشگران خارجی جذابیت ندارد چرا که آنها بیشتر به دنبال جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی ایران هستند. البته برخی در صورت وجود فرصت علاقه‌مندند سفری هم به مشهد داشته باشند. اما اگر سفر به 12 یا 14 روز ارتقا یابد معمولاً به غیر از اصفهان، شیراز و یزد، شهرهای همدان، کرمانشاه و اهواز هم ضمیمه بسته سفر می‌شود. همچنین برای سفر دومی‌ها برنامه متنوع‌تر است. ما گردشگرانی داریم که چهارمین بار است به ایران سفر می‌کنند بنابراین برای چنین
افرادی تبریز، اردبیل، زنجان مخصوصاً بازدید از تخت سلیمان تکاب جذاب است.»
چه کشورهایی ایران را دوست دارند؟
اما این پرسش هم مطرح است که مردم کدام کشورها علاقه‌مند به دیدن جاذبه‌های گردشگری ایران هستند؟ ناصر گلدوست، دبیر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران معتقد است آمریکایی‌ها خیلی علاقه‌مند سفر به ایران‌اند اما به خاطر تبلیغات منفی از سفر به کشورمان می‌ترسند. او بر تبلیغات خارجی بسیار تاکید دارد و انجام این تبلیغات توسط بخش خصوصی و با نظارت و بودجه دولت را ضروری می‌داند. گلدوست می‌گوید: «افراد زیادی در سراسر دنیا شبکه پرس‌تی‌وی را نگاه نمی‌کنند چه اشکالی دارد این تبلیغات در بی‌بی‌سی انجام شود. این شبکه مخاطبان زیادی در سراسر دنیا دارد. با نشان دادن پتانسیل گردشگری ایران از این کانال نقاط تاریک ذهن مردم جهان نسبت به ایران تغییر می‌کند. هم‌اکنون آمریکایی‌ها حرف نخست را در گردشگری می‌زنند. اگر تبلیغات و دیدگاه‌ها تغییر کند، راه باز می‌شود و آن وقت شاید آنها هم ایران را به عنوان مقصد انتخاب کنند. ایرانیان مقیم خارج مخصوصاً آمریکا نیز علاقه‌مند به بازدید از ایران هستند و شاید در صورت مساعد شدن شرایط بیشتر از اروپاییان به عنوان گردشگر راهی ایران شوند.»
ابراهیم پورفرج - رئیس جامعه تورگردانان - نیز بیشترین تورهای ورودی به ایران را از کشور آلمان اعلام می‌کند و تاکید دارد اگر ایتالیا از آلمان جلو نزده باشد، عقب هم نیفتاده است. به گفته این فعال حوزه ورود گردشگر اواخر تیر و مرداد، آمارها کمک می‌کند تا شرایط را تحلیل کرد چرا که جامعه تورگردانان هنوز هیچ‌گونه آماری نگرفته است. اما شواهد نشان می‌دهد همه تورها از همه ملت‌ها افزایش یافته است که در کنار آن ورود آمریکایی‌ها هم به ایران افزایش یافته است. او که سال‌هاست گردشگران آمریکایی را به ایران می‌آورد و پارسال نخستین چارتر گردشگران روس را برگزار کرده است، می‌گوید: «در حوزه طبیعت‌گردی پارسال دو مسابقه رالی برگزار کردیم که به دلیل استقبال امسال به چهار رالی افزایش یافته است. علاوه بر آن یک گروه با 40 تا 50 خودرو از ایتالیا به این فهرست اضافه شده است. همچنین برای اولین بار توریست‌ها از ملیت‌های مختلف با قطارهای وی‌آی‌پی (VIP) 30 مهرماه از اروپا وارد ایران می‌شوند و یک ماه در ایران اقامت می‌کنند. گروه اول با بیش از 100 نفر دو هفته ایران را دور می‌زنند و بعد از دو روز در تهران اقامت می‌کنند و بعد با یک چارتر هواپیما،
گروه دوم به تهران می‌آیند و گروه اول با آن هواپیما بازمی‌گردند. با همین قطار گروه دوم دو هفته ایران را می‌گردند و دوباره قطار از کشور خارج می‌شود. قطار دوم آبان‌ماه وارد کشور می‌شود و باز یک ماه در ایران می‌ماند. همچنین قرار است تا سال 2015 تعداد چهار الی پنج قطار وارد ایران شوند که با احتساب یک ماه اقامت این گردشگران در مجموع پنج ماه در ایران اقامت گردشگر خارجی داریم آن هم فقط توسط یک آژانس مسافرتی.»
سهم طبیعت‌گردی چقدر است؟
هر چند پورفرج معتقد است تعداد گردشگران طبیعت‌گرد هم افزایش یافته است اما آرش نورآقایی - رئیس هیات مدیره انجمن صنفی راهنمایان تور- که خود از فعالان طبیعت‌گردی است معتقد است نمی‌توان آمار دقیقی از گردشگران طبیعت‌گرد ارائه کرد.
او در عین حال تاکید می‌کند: «من در طول این چندماه به شخصه زیاد درخواست تورهای متنوعِ عجیب می‌بینم. مثلاً یک شرکت آلمانی درخواست عکسی از یوز ایرانی برای کاتالوگ سال 2015 خود دارد. همچنین درخواست‌هایی برای تهیه کاتالوگ با عکس‌هایی از میانکاله، روستاهای خاص، مسیر میراث‌های جهانی و مسیرهای عرفانی داشتم که این نشان می‌دهد گردشگران خارجی آرام‌آرام به سمت طبیعت ایران نیز گرایش پیدا می‌کنند و خواستار تنوع بیشتر هستند. اما متاسفانه هیچ زیرساختی برای طبیعت‌گردی آماده نکردیم. زیرساخت‌های تبلیغاتی وضعیت بدتری دارد. ما عملاً هیچ تبلیغی برای پرنده‌نگری، رصد آسمان، کوهنوردی، اسکی، غارنوردی یا دوچرخه‌سواری انجام ندادیم. از سویی امنیت لازم را هم برای طبیعت‌گردی فراهم نکردیم. همه ایران را با جاذبه‌های تاریخی- فرهنگی اصفهان، شیراز و یزد می‌شناسند اما شناختی از طبیعت ایران ندارند. چه اشکالی دارد ما با داشتن دو نوع یوز، فرضاً 100 دلار یا 60 دلار از گردشگر خارجی بگیریم و آنها را به تماشای این بخش از حیات‌وحش ایران ببریم. یا زیستگاه گورخر آسیایی در مسیر یزد را به گردشگران علاقه‌مند معرفی کنیم اما باید یک حداقل‌هایی از زیرساخت
فراهم باشد. مکانی برای استراحت، یا تامین امنیت در صورت وقوع حادثه حداقل‌های سفر طبیعت‌گردی است.» نورآقایی ادامه می‌دهد: «برای صعود به قله‌های اروپایی در طبیعت هتل پنج‌ستاره وجود ندارد اما تمام وسایل، مسیرها و محل اقامت آماده است ولی ما در مناطق پارک ملی هم حتی شاخص ایمنی لازم را فراهم نکردیم. یا با وجود رودخانه‌های خروشان بستر لازم برای قایق‌سواری ماجراجویانه (رفتینگ) ایجاد نشده است.» او بیشترین درخواست گردشگران طبیعت‌گرد خارجی را اسکی، کوهنوردی، رفتن به دامنه کوه‌ها، زندگی با عشایر و دوچرخه‌سواری در ایران عنوان می‌کند.
مونوپل ممنوع!
اما همه گردشگران با توجه به سیاست‌های خارجی فی‌مابین به راحتی نمی‌توانند وارد ایران شوند. از سویی برخی از این کشورها در ایران سفارت ندارند یا سفارت آنها در ایران بسته شده است. از این‌رو ورود گردشگر از این کشورها به ایران با مشکلاتی روبه‌روست. دبیر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران در این باره می‌گوید: «اکنون همه آژانس‌ها نمی‌توانند توریست آمریکایی، انگلیسی، کانادایی به ایران بیاورند. در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بخشی از وزارت اطلاعات مستقر شده که آژانس‌دار باید مدارک را تحویل این بخش دهد اما بعد از رفت‌وآمدهای بسیار در نهایت عنوان می‌شود فقط 30 آژانس حق ورود گردشگر از کشورهای فوق‌الذکر را دارند.» ناصر گلدوست ادامه می‌دهد: «من دو هفته پیش در دیدار فعالان حوزه گردشگری با وزیر اطلاعات درخواست حذف مونوپل و انحصار ورود گردشگر از این سه کشور توسط 30 آژانس را مطرح کردم که ایشان گفتند به خاطر امنیت توریست‌ها این انحصار ایجاد شده است. زمانی که من عنوان کردم آژانس با امنیت ارتباطی ندارد و آیا این منطقی است که یک آژانس هواپیمایی انحصار 20 تور به بهانه تامین امنیت را در دست داشته باشد، وزیر قول
بررسی دادند. چگونه 30 آژانس امنیت را تامین می‌کند اما فرضاً 50 آژانس نمی‌تواند. اگر طبق وعده وزیر اطلاعات این معضلات برطرف شود توریست به راحتی به ایران می‌آید. راه باید باز شود و نگاه‌ها باید تغییر کند.»
آیا مشکلات شکلات می‌شود!
از سویی افزایش گردشگر ورودی به ایران مشکلاتی را به همراه داشته است که مهم‌ترین آن کمبود زیرساخت مخصوصاً در بخش اقامت است. به گفته محسن حاج‌سعید- رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان یزد- بنا بر اعلام هتلداران یزد تعداد حضور گردشگران در هتل‌های چهار، سه و پنج ستاره حدود 300 درصد افزایش یافته است به طوری که تعداد گردشگران از 20 هزار نفر در دو سال قبل به مرز بیش از 100 هزار نفر در فروردین و اردیبهشت سال 93 رسیده است. اما اکنون حضور این تعداد گردشگر خارجی نیازمند زیرساخت نیز هست. حاج‌سعید نبود سرویس بهداشتی مناسب، جاده‌هایی با دست‌انداز زیاد، نبود تابلوهای راهنمای صحیح در جاده، اماکن تاریخی و خیابان‌های شهرها، کم بودن ساعات بازدید برخی موزه‌ها، عدم نورپردازی مناسب برای عکاسی شبانه از برخی سایت‌های گردشگری، سرعت پایین اینترنت، و پاسخگو نبودن سیم‌کارت‌های ایرانی و فیلترینگ برای ارسال عکس از طریق واتس‌آپ، وی‌چت، وایبر و فیس‌بوک که خود نوعی تبلیغات برای جاذبه‌های گردشگری است را از جمله مشکلات عنوان می‌کند و می‌افزاید: «نوع تعامل نیروی انتظامی با اتوبوس‌های گردشگری و تعیین ساعت 9- 7 صبح برای تردد این
خودروها خود از دیگر مشکلات به حساب می‌آید.»
پورفرج نیز نسبت به رفتار نیروی راهنمایی و رانندگی در اصفهان، شیراز و یزد گلایه‌مند است و اظهار می‌کند: «چرا پلیس اتوبوس گردشگران را نگه داشته با راهنما برخورد کرده و حتی گاه پلاک اتوبوس را می‌کنند. آیا در فرانسه با 70 میلیون گردشگر، ایتالیا با 50 میلیون گردشگر و همین ترکیه خودمان با 35 میلیون گردشگر این‌گونه با اتوبوس‌های گردشگری رفتار می‌شود؟ حالا که می‌گوییم گردشگر می‌آید تعدادشان هنوز به پنج میلیون نفر هم نرسیده است آن‌وقت اگر روزی به 20 میلیون نفر گردشگر سند چشم‌انداز برسیم، چه می‌کنیم. چرا استاندار و مدیران کل ادارات میراث فرهنگی استان‌ها جلسات توجیهی با نیروی انتظامی و راهنمایی و رانندگی ندارند. این افراد زحمت زیادی برای تامین امنیت کشور و جاده‌ها می‌کشند اما همین رفتارهایشان موجب اضطراب گردشگران و تصویرسازی منفی در ذهن آنها می‌شود. مطمئنم مسوولان گردشگری ایران هنوز با مسوولان نیروی انتظامی وارد تعامل و گفت‌وگو نشده‌اند وگرنه شاهد چنین سختگیری‌هایی از جانب این قشر وظیفه‌شناس نبودیم.»
گردشگران شب را کجا سپری می‌کنند؟
در کنار این مشکلات همچنان کمبود اماکن اقامتی مشکلی جدی است. واقفی، نایب‌رئیس هیات مدیره جامعه تورگردانان برگزاری همایش شهرداران جهان از 15 تا 21 مهر را فاجعه‌ای برای گردشگری اصفهان می‌داند و نسبت به برگزاری جشنواره فیلم کودک هم گلایه‌مند است. او متذکر می‌شود: «در تمام دنیا مخصوصاً کشورهای گردشگر‌پذیر در زمان‌های اوج حضور گردشگر همایش، جشنواره یا سمیناری برگزار نمی‌شود و اجرای آن به زمان افول حضور گردشگر منتقل می‌شود تا علاوه بر پر شدن هتل‌ها لطمه‌ای به گردشگری کشورها وارد نشود. همچنین می‌توان این همایش‌ها را در استان‌های دیگر برگزار کرد و به اشتغال‌زایی آنها در بخش هتلینگ کمک کرد.» گلدوست نیز معتقد است راهکار مشکل مراکز اقامتی ساخت هتل پنج ستاره نیست. چرا که اکنون هتل‌های زنجیره‌ای دو ستاره در تمام دنیا هست که تمیز بوده و خدمات خوبی به گردشگران خارجی ارائه می‌دهد. او خواستار حضور بازرسان بررسی استاندارد کیفی جهت ارتقای هتل‌های دو، یک و سه ستاره جهت پذیر‌ش گردشگر خارجی است.
دبیر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران می‌گوید: «با قرار دادن بودجه از سوی دولت در اختیار این بخش ضعیف جامعه هتلداران، هم این صنعت در هتل‌های تخت خالی رونق می‌گیرد و هم سطح کیفیت آنها در زمینه غذا، سرویس بهداشتی، حمام، سرویس بهداشتی فرنگی، تخت و روانداز و شست‌وشوی لباس ارتقا می‌یابد.» این نظر از سوی جمشید حمزه‌زاده رئیس اتحادیه هتلداران نیز تایید می‌شود چرا که او هم معتقد است شاید اکنون هتل‌های چهار و پنج ستاره آن هم نه در همه استان‌ها بلکه شیراز، اصفهان و یزد پر باشد اما مثلاً در مشهد تخت‌های بسیاری از هتل‌ها خالی است. بنابراین شناخت کشورهای هدف، تعداد گردشگران ورودی و ظرفیت‌سنجی برای احداث زیرساخت‌ها بسیار مهم است. رئیس جامعه تورگردانان نیز با بیان اینکه شاید دولت تا مهر نتواند هتل بسازد اما تا اوایل فروردین‌ماه سال 94 امکان ساخت هتل وجود دارد، توضیح می‌دهد: «در یکی از نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری با شرکت‌هایی از آلمان گفت‌وگو کردم. آنها حاضرند ظرف چهار الی شش ماه هتل بسازند.» پورفرج ادامه می‌دهد: «در حال حاضر هتل به سبک قدیمی ساخته نمی‌شود. بلکه تمام اتاق‌ها، سقف‌ها و سرویس‌های
بهداشتی به صورت پیش‌ساخته وجود دارد. حتی برخی می‌گویند چینی‌ها ظرف دو ماه و نیم تا سه ماه یک هتل پیش‌ساخته تحویل می‌دهند. این گروه‌های آلمانی نیز ظرف چهار تا شش ماه هتل هفت طبقه با هر تعداد اتاق را تحویل می‌دهند.»
گردشگران چگونه می‌مانند؟
در پایان باید گفت هرچند حضور گردشگران خارجی در ایران را باید به فال نیک گرفت، اما بنا به گفته سلطانی‌فر با اشاره به چشم‌انداز ۲۰ساله کشور در سال ۱۴۰۴ آنچه در این بخش پیش‌بینی‌شده و ما فاصله زیادی با آن داریم حضور ۲۰ میلیون گردشگر و ۲۵ میلیارد دلار درآمد است به عبارتی هشت سال پس از تدوین سند چشم‌انداز ایران تنها با چهار میلیون گردشگر و چهار میلیارد دلار درآمد مواجه است که به معنای دستیابی تنها به ۴۰ درصد درآمد پیش‌بینی‌شده در سند چشم‌انداز است. بنابراین ضروری است تا دولت با بازار‌سازی و تسهیل قوانین و بودجه و بخش خصوصی با بازاریابی و ارائه خدمات برتر زمینه را برای حفظ بازار و بازگشت دوباره گردشگران به ایران فراهم کند.
دیدگاه تان را بنویسید