نوآوری در مصرف مواد مخدر

«در حالی که جذابیت مخدرات سنتی در حال رنگ باختن است، مواد جدید جایگزین آنها در بازار می‌شوند.»
«اولین باری که او را می‌بیند، «رف» روی ماشین لباسشویی نشسته و در شرف بلعیدن ۸ گرم از ماده‌ای که ظاهراً ترکیبی است از اسپید، نمک اسید گلوتامیک مونوسدیم و یک‌جور داروی آزمایشی که برای درمان اختلال اضطرابی سگ‌ها در محیط‌های اجتماعی است.» جدیدترین رمان ند بیومن نویسنده بریتانیایی، درخشش، این گونه آغاز می‌شود. صحنه‌ای که واقعیتی جهانی را به تصویر می‌کشد؛ در اکثر نقاط دنیا، مواد روان‌گردان قدیمی مانند کوکائین و هروئین رو به زوال‌اند ولی ترکیبات دارویی مصنوعی و آزمایشگاهی به سرعت در حال جایگزینی آنها هستند.
این استنباطی است که از آخرین گزارش دفتر سازمان ملل متحد درباره مواد مخدر و بزهکاری، منتشر‌شده در بیستم ماه می، برداشت می‌شود. تا پایان سال ۲۰۱۳، ورود ۳۴۸ ماده روان‌گردان جدید گزارش شده بود که تقریباً همه آنها از سال ۲۰۰۸ وارد بازار شده و شامل ۱۱۰نوع کانابیس مصنوعی (که اثرات ماری جوانا را شبیه‌سازی می‌کنند) و تعداد بسیار زیادی از محرک‌های کمتر شناخته‌شده هستند. طی سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲، حمله مواد مخدر مصنوعی قدیمی‌تر به سبک آمفتامین، اکثراً از نوع متامفتامین، یا کریستال مت (شیشه)، بیشتر به خاطر رشد تقاضا در آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی، رشدی دو برابر داشت.
در کشورهای آمریکا و بریتانیا، که مسوولان به‌طور مرتب در رابطه با مصرف مواد مخدر، سنجش و ارزیابی برگزار می‌کنند، مصرف کوکائین از سال ۲۰۰۸ سیری سراشیبی داشته است. در بیشتر نقاط اروپا، اعتیاد به هروئین تبدیل به امری نادر شده است. در طول دهه گذشته، قیمت عمده‌فروشی کوکائین، به‌شدت افزایش یافته که تا حدودی مدیون تلاش‌های قلع و قمع‌گرایانه در کلمبیا و دیگر نقاط و در تنگنا قرار دادن عرضه‌گران، و پیامد آن بالا رفتن قیمت‌ها و ضربه به کیفیت است. در اروپا، کوکائین به مقدار زیادی با «لوامیزول»، که نوعی داروی کرم‌زدایی چهارپایان است، مخلوط شده است. هروئین نیز، هم گران‌تر شده و هم کیفیت بدتری دارد؛ به طوری که برخی از محموله‌ها در اروپا، ظاهراً آلوده به انتراکس (سیاه‌زخم) هستند.
اما پیروزی‌های این‌چنین در جنگ جهانی مواد مخدر، مسلماً یک طرفه بوده‌اند. طبق گفته فیونا میشام از دانشگاه دورهام که عادات مصرف مواد و الکل در جوانان را بررسی می‌کند، اگرچه اکثر مصرف‌کننده‌ها مواد سنتی‌تر را ترجیح می‌دهند، ولی در صورت عدم دسترسی، بسیاری از آنان حاضر به امتحان دیگر پودرهای سپید، حتی از انواع غیرقابل شناسایی آن هستند. در سال ۲۰۱۰، زمانی که اکستاسی بالاخص کمیاب بود، 4/4 درصد از جوانان بین ۱۶ تا ۲۴ساله بریتانیا، از مفدرون، که ماده‌ای شبیه به اکستاسی است، و 2/1 درصد از کتامین، نوعی آرامبخش بسیار قوی مورد استفاده در دامپزشکی، استفاده کرده‌اند. از هر 9 نفر آمریکایی یک نفر در سال آخر دبیرستان، نوعی از مواد کانابیس مصنوعی (شبیه حشیش) را امتحان کرده است. تا یک دهه پیش، هیچ یک از اینها شناخته‌شده نبودند.
مفدرون را که حول‌وحوش سال ۲۰۰۹ به اروپا وارد شد، می‌توان با قیمتی بسیار ارزان از طریق آنلاین از سازندگان چینی که آن را با عنوان «تغذیه گیاه» یا «مواد شیمیایی پژوهشی» توصیف می‌کنند، سفارش داد و هرچند که به سرعت ممنوع شد، اما مصرف آن همچنان ادامه یافته است. بنا به گفته نایام ایست وود از بنگاه خیریه رهایی در بریتانیا که در زمینه مواد مخدر فعالیت می‌کند، دلالانی که قبلاً در کار فروش اکستاسی و کوکائین بودند، اکنون مفدرون می‌فروشند. این ماده، مصرف‌کنندگان سنگین از جمله معتادان سابق هروئین را به خود جذب کرده است که آن را تا روزی ۲۰ بار به عضلات خود تزریق می‌کنند.
هنوز ماده دیگری با گیرایی گسترده مفدرون پدیدار نشده، اما بیش از صدها نوع مواد مصنوعی «نشئه‌زای قانونی» پدیدار شده‌اند، که توسط داروسازانی ساخته می‌شوند که اغلب طرز تهیه و نمودار مولکولی آنها را به اشتراک می‌گذارند و با برچسب‌های ترفندآمیز «نه برای مصرف انسان» یا «مخصوص کلکسیونر اجناس بدیع»، به فروش می‌روند.
مواد جدید ظهور می‌کنند و با چنان سرعتی قدغن می‌شوند که ممکن است فروشندگان آنها بدون اینکه خود متوجه شوند، تبدیل به دلالان مواد مخدر غیرقانونی شوند. آنها اجناس خود را معمولاً در بسته‌های وکیوم‌شده از طریق پست توزیع می‌کنند.
و این به تغییر بازار مواد مخدر سنتی هم کمک کرده، تا جایی که در استرالیا، که دورافتادگی جغرافیایی، از قدیم نشئگی را در آن امری گران‌قیمت کرده بود، واردات مواد از اروپا، حتی گاهی با پست معمولی رو به افزایش است.
در بخش‌هایی از کشورهای در حال توسعه، کتامین جدیدترین زهر انتخابی است. ۱۸ درصد از زندانیان مواد مخدر در ماکائو، آن را مصرف کرده‌اند که پس از متامفتامین، رتبه دوم را دارد. مصادره کتامین در چین، ۶۰ درصد از میزان کل جهانی آن را در بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ به خود اختصاص داد. به تازگی پژوهشی بر روی مصرف مواد در میان جوانان آرژانتینی نشان می‌دهد در حال حاضر این ماده از محبوبیتی بیشتر از کوکائین برخوردار است. آنجا اغلب با برچسب اکستاسی، مانند LSD ارائه می‌شود، که در کشورهای ثروتمند، کاملاً طرد شده است. در کشورهای فقیرتر اما، متامفتامین همچنان مد روز است. در آسیای جنوبی و مرکزی، به نظر می‌رسد که جای هروئین را به عنوان محصول منتخب در میان قاچاقچیان مواد مخدر گرفته است. بین سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲، مقدار متامفتامین مصادره‌شده در میانمار، سه برابر افزایش داشت. در ایران، میزان مصادره‌شده از هیچ در سال ۲۰۰۵ به چهار هزار کیلوگرم در سال گذشته صعود کرده است. در افغانستان که برای مدتی طولانی مزارع شاهدانه، معاش کشاورزان را فراهم می‌کرد، آزمایشگاه‌های ساخت meth، پیدا شده است. قرص‌هایی که به دست معتادان روبه افزایش در فیلیپین، تایلند و همین‌طور کشورهای عربی می‌رسند، جایی که آمفتامین نوع سنتی نیز، همچنان محبوب باقی مانده است.
به گفته یک کارشناس، تلاش پی در پی دولت برای سرکوبی مواد جدید، مانند بازی ضربه بر خال است، هنوز یکی از میان نرفته نوعی جدیدتر پیدا می‌شود. هر ماده جدید، صدمات جدیدی را هم برای مصرف‌کنندگان به همراه دارد. میزان اعتیاد‌آوری و صدمات جسمانی کتامین به مراتب بیشتر از اکستاسی به اثبات رسیده و بعضی از مواد کانابیس‌مانند مصنوعی، در مقایسه با کانابیس‌های طبیعی اثرات جانبی بدتری دارند و با وجود اینکه مصرف آنها هنوز نسبتاً محدود است، تنها در سال ۲۰۱۲ در انگلیس و ولز، ۵۲ نفر بر اثر استفاده از مواد روان‌گردان جدید، جان خود را از دست دادند که در مقایسه با رقم محدود چندین سال پیش، و تعداد تلفات در اثر مصرف آمفتامین و اکستاسی، رقم بالایی است.

کارزاری قدیمی، جبهه‌ای جدید
فرآوری و تولید مواد مخدر جدید آسیب‌های کمی در پی ندارد. قاچاقچیان مکزیکی و برمه‌ای محصولات خود را متنوع کرده و از کوکائین به تولید و فروش متامفتامین روی آورده‌اند اما همچنان پرخشونت باقی مانده‌اند. در اروپای شرقی، تولید متامفتامین از جمهوری چک، که معضل اعتیاد به مواد مخدر از زمان کمونیسم وجود داشته، به کشورهای همسایه مانند اتریش و آلمان سرایت یافته است. برای پلیس ردیابی این مسیرهای تجاری، چندان ساده‌تر از راه‌هایی که هروئین و کوکائین را به همراه داشت، نیست. آمار اروپایی‌هایی که بر اثر استفاده از متامفتامین تحت درمان قرار گرفته‌اند، هر چند هنوز زیاد نیست، اما به سرعت در حال رشد است.
در نیوزیلند، که مصرف مواد مصنوعی به‌ویژه محبوب است، دولت به‌جای ممنوع کردن آنها، به تست کردن و تنظیم و میزان ساختن مواد جدید متعهد شده است. تاکنون، از آنجا که سیستم درستی برای تست کردن وجود نداشته، قدغن کردن کلی مواد، تنها راه عملی موثر بوده است، که همین امر احتمالاً به بازار غیر‌قانونی یاری رسانده است. اما داشتن آرمانی بلندمدت، عاقلانه است. استفاده از مواد به صورت کلی همیشه زیانبار نبوده است ولیکن آسیب‌های شدیدی که تلاش برای متوقف کردن آن به همراه دارد، به اثبات رسیده است.