تغییرات مختصات زیستی خانواده‌ها با توجه به گزارش‌های بانک مرکزی
پنج تصویر متفاوت از جامعه ایرانی
گزارش بودجه خانوار بانک مرکزی، اطلاعات جالبی از روند تغییرات شرایط زندگی اجتماعی خانوارهای شهری در کشور ارائه می‌دهد. این گزارش‌ها حاکی از آن است که در سال‌های اخیر، نسبت خانوارهای دارای بیش از چهار عضو، با سقوط شدیدی مواجه شده است.
گزارش بودجه خانوار بانک مرکزی، اطلاعات جالبی از روند تغییرات شرایط زندگی اجتماعی خانوارهای شهری در کشور ارائه می‌دهد. این گزارش‌ها حاکی از آن است که در سال‌های اخیر، نسبت خانوارهای دارای بیش از چهار عضو، با سقوط شدیدی مواجه شده است؛ نسبت جمعیت زیر 20 سال خانوارهای ایرانی به کل جمعیت خانوارها، به مراتب کاهش یافته است که بیانگر عبور موج متولدان از دهک‌های جوان است؛ درصد افراد دارای مدارک دانشگاهی در کشور به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است؛ درصد خانوارهای بدون فرد شاغل در ایران تقریباً دو برابر شده است و در نهایت؛ به طور چشمگیری از نسبت خانوارهای دارای ملک شخصی کاسته شده و در مقابل، درصد اجاره‌نشین‌ها از 14 درصد به حدود 28 درصد رسیده است.
تمایل به خانوارهای کوچک‌تر
آمارها نشان می‌دهد در شرایطی که در ابتدای دهه70، بیش از نیمی از خانوارهای شهری ایرانی به صورت «پنج‌نفره و بیشتر» بودند، این گروه از خانوارها در حال حاضر کمتر از20 درصد(یک‌پنجم) خانوارهای شهری کشور را تشکیل می‌دهد. آمارهای موجود در این خصوص، نزول شدید سهم خانوارهای پرجمعیت (با بیش از چهار نفر) را در ترکیب خانوارهای کشور نشان می‌دهد. این در حالی است که در سال‌های اخیر، سهم خانوارهای چهارنفره نیز تقریباً ثابت بوده و حتی با کاهش جزیی نیز مواجه شده، در مقابل، خانوارهای دونفره و سه‌نفره درصد بالاتری از تعداد خانوارهای شهری موجود در ایران را به خود اختصاص داده‌اند.
تغییر ترکیب سنی خانوارها
همچنین مروری بر آمارهای منتشر‌شده در گزارش‌های بودجه خانوار سال‌های گذشته که اطلاعات مربوط به «درصد توزیع افراد خانوارهای شهری بر حسب گروه‌های سنی» را ارائه می‌دهد، بیانگر این است که جمعیت جوان کشور که در سال‌های گذشته، یکی از نگرانی‌های اغلب جامعه ایرانی متمرکز به آن بود، در حال پا به سن گذاشتن بوده و در واقع، موج بزرگ متولدان دهه 60، وارد سنین بالاتر شده است. آمارها می‌گوید در ابتدای دهه 70، بیش از نیمی از جمعیت خانوارهای ایرانی را افراد زیر 20 سال تشکیل می‌دادند که باعث شده بود ایران یکی از خاص‌ترین نسبت‌های سنی را در بین کشورهای جهان داشته باشد و حتی گفته می‌شد جامعه ایرانی جوان‌ترین جامعه جهان است. اکنون اما این نسبت، تا حدودی تعدیل شده است. به طوری که کمتر از 30 درصد افراد ذیل خانوارها کمتر از 20 سال سن دارند. همان‌طور که آمارها نشان می‌دهد، این موج جمعیتی هم‌اکنون وارد دهک‌های سنی بالاتر شده و حتی گفته می‌شود با ورود این افراد به سن بازنشستگی، جامعه ایران با بحران‌های دیگری برای چگونگی مواجهه با درصد زیادی از افراد مسن مواجه خواهد شد.
جهش در صدور مدرک دانشگاهی
آمار جالب دیگر در گزارش‌های بودجه خانوار، مربوط به سطح سواد افراد خانوارها و درصد افراد دارای مدارک تحصیلی یا با سواد خواندن و نوشتن یا بی‌سواد است. البته این آمار مختص به جمعیت بالای شش سال خانوارهای شهری است و به این مساله در بررسی آن باید توجه شود. آمارها نشان می‌دهد در سال 1371، درصد افراد بی‌سواد در خانوارهای کشور به میزان 8/19 درصد بود، حال آنکه در سال گذشته، تنها 4/11 درصد از افراد شش‌ساله و بالاتر خانوارهای شهری کشور بی‌سواد بودند. در مقابل، می‌توان روند شتابان نسبت افراد با مدرک دانشگاهی را نسبت به کل جمعیت خانوارها مشاهده کرد. در سال 1371، تنها چهار درصد از جمعیت خانوارهای شهری کشور دارای تحصیلات دانشگاهی بودند، در حالی که سال گذشته، نزدیک به 21 درصد اعضای خانوارها تحصیلات دانشگاهی داشته‌اند. این موضوع نشان‌دهنده تغییر رفتار نسبتاً سریع و شدید جامعه ایرانی در خصوص تحصیل در دانشگاه و بالا گرفتن تمایل افراد به داشتن مدارک دانشگاهی در دو دهه گذشته است.
دو برابر شدن نسبت خانوارهای بدون شاغل
این آمارها همچنین حکایت از یک مورد عجیب در وضعیت خانوارهای ایرانی دارد: بیش از 23 درصد خانوارهای کشور (نزدیک به یک‌چهارم آنها) در سال گذشته بدون فرد شاغل بوده‌اند. آمارها نشان می‌دهد این وضعیت نتیجه یک روند طولانی‌مدت است. در سال 1371 نزدیک به 10 درصد خانوارهای ایرانی بدون فرد شاغل بودند. اما درصد آنها طی دو دهه گذشته همواره در حال افزایش بوده، به طوری که در سال گذشته، درصد خانوارهای دارای فرد بدون شغل به کل خانوارهای شهری کشور، بالغ بر دو برابر شده و به حدود 23 درصد رسیده است.
این در حالی است که خانوارهای دارای یک فرد شاغل تقریباً نسبت آنها در سال‌های اخیر با سال‌های ابتدایی مساوی بوده و البته در برخی از سال‌ها، کاهش‌های نسبی داشته است. روند کاهشی مشهود اما در خانوارهای دارای دو نفر شاغل و بیش از سه نفر شاغل است که درصد آنها نسبت به ابتدای دهه 70، حدوداً پنج درصد برای هر یک از آنها، پایین‌تر بوده است.
جهش در اجاره‌نشین‌ها
آمار بانک مرکزی همچنین از دو پدیده در رویکرد خانوارهای کشور نسبت به بازار مسکن حکایت دارد: افزایش قابل توجه خانوارهای اجاره‌نشین و کاهش خانوارهای با مسکن شخصی. مطابق آمار بانک مرکزی در اوایل دهه 70، نزدیک به 80 درصد خانوارهای ایرانی دارای منزل شخصی بودند. حال آنکه در سال‌های اخیر، این نسبت به حدود 60 درصد رسیده است. در مقابل، در این سال‌ها، به طور قابل توجهی بر درصد خانوارهای دارای منزل اجاره‌ای به کل خانوارها، افزوده شده است. به طوری که درصد اجاره‌نشین‌های شهری که در 20 سال پیش، تقریباً حدود 14 درصد بود، در سال‌های اخیر تقریباً دو برابر شده و به حدود 27 تا 28 درصد رسیده است.
دیدگاه تان را بنویسید