روشنگری روی خط
آلفرد مارشال در هشتمین ویرایش کتاب «اصول اقتصاد» می‌نویسد: «شرایط اقتصادی پیوسته در حال دگرگونی است و هر نسل مشکلات خود را به شیوه خود می‌نگرد.»
مولود پاکروان/نویسنده نشریه و کارشناس رسانه
آلفرد مارشال در هشتمین ویرایش کتاب «اصول اقتصاد» می‌نویسد: «شرایط اقتصادی پیوسته در حال دگرگونی است و هر نسل مشکلات خود را به شیوه خود می‌نگرد.» نسل کنونی با مشکلات بی‌شماری روبه‌روست: تغییرات زیست‌محیطی، پیامدهای ادامه‌دار بحران اقتصاد جهانی، اختلاف و نابرابری در درآمد و رفاه و... اما، در قلب تمامی این مشکلات، کم‌توجهی به اصول علم اقتصاد و آموزش آن قرار دارد که اگر برطرف نشود می‌تواند به این معضلات جهانی دامن بزند، دانشجویان و پژوهشگران این حوزه را به رنج بشریت عادت دهد و سبب شود گفتمان‌های مبتنی بر اندیشه و تفکر در مورد مصائب جامعه بشری به دست فراموشی سپرده شود.
در چارچوب پارادایم نئوکلاسیک، آموزش اصول علم اقتصاد می‌بایست اصلاح پذیرد؛ با محتواهایی همراه شود که مخاطبان خود را به تفکر هر چه بیشتر وادارد، شیوه‌های سنتی آموزش مخزنی را کنار نهد و بیشتر به گفت‌وگو بپردازد. بی‌شک، نشر آموزه‌ها و اندیشه‌های اقتصادی و کمک به روشنگری در حوزه‌ای از علم که می‌تواند به رفع بسیاری از بحران‌های کنونی جهان کمک کند تنها با اتکا بر سیستم آموزشی سنتی میسر نیست. به همین سبب رسانه‌ها سال‌هاست که به مدد نظام سنتی آموزش آمده‌اند تا به روشنگری و جریان‌سازی در افکار عمومی کمک کنند. مطبوعات، رادیو و تلویزیون و امروزه، فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی کمر همت بسته‌اند تا مشکلات نسل جدید جهان را به شیوه و زبان همان نسل در برابرش به تصویر بکشند و او را به تفکر و چاره‌اندیشی برای آن وادارند. گرچه هنوز برای حیات رسانه‌های سنتی مانند نشریات مکتوب یا رادیو و تلویزیون پایانی متصور نیست اما دگرگونی نیازها و شرایط مخاطبان کنونی رسانه‌ها همراه با تحولات شگرفی که در تکنولوژی‌های اطلاع‌رسانی رخ‌داده است شرایط مساعدی برای رشد و گسترش رسانه‌های دیجیتال و آنلاین فراهم آورده است. سایت‌های خبری و تحلیلی،
وبلاگ‌ها و روزنامه‌ها و مجلات الکترونیک در کنار هم پدیده‌ای به نام «سایبر ژورنالیسم» را شکل داده‌اند که از پیامدهای انقلاب تکنولوژیک و پاسخ به نیازهای دگرگون‌شده جامعه اطلاعاتی به شمار می‌رود.
گرچه از عمر روزنامه‌نگاری آنلاین و پیدایش مطبوعات روی خط در جهان بیش از دو دهه نمی‌گذرد اما سرعت نشر و انتقال اطلاعات در این عرصه می‌تواند با حجم اطلاعاتی که در تمامی ادوار گذشته به شکل سنتی منتشر شده است برابری کند. این پدیده به قدری حائز اهمیت است که برخی آن را «بزرگ‌ترین تحول تاریخ روشنگری» می‌نامند.
مزایا و معایب مجلات آنلاین
در شیوه سنتی، پژوهشگران و متفکران مقالات خود را در نشریات مکتوب به چاپ می‌رساندند و مخاطبان این مقالات نیز تنها با خرید نشریه یا مراجعه به کتابخانه‌ها می‌توانستند از نتایج پژوهش یا حاصل اندیشه‌ها و تفکرات نویسندگان بهره‌مند شوند. وب، در کنار نشر الکترونیک شیوه دسترسی به نشریات ادواری را متحول کرده است. مانند هر رسانه دیگری مجلات آنلاین نیز با فرصت‌ها و چالش‌های مختلفی روبه‌رو هستند. برخی از مزایای مجلات آنلاین عبارت‌اند از:
قیمت: بیشتر نشریات آنلاین به صورت رایگان منتشر می‌شوند و وجه اشتراک نشریات آنلاین پولی نیز بسیار کمتر از نسخ چاپی و مکتوب آنهاست. این در حالی است که به دلیل گرانی کاغذ و افزایش هزینه‌های چاپ، قیمت نشریات مکتوب روز به روز بالاتر می‌رود. بسیاری از مجلات آنلاین که با هدف روشنگری و ترویج اندیشه راه‌اندازی می‌شوند برآنند تا برای تمام مخاطبان دسترسی رایگان فراهم کنند. برخی نیز بر این باورند که نتایج پژوهش‌هایی که با بودجه عمومی انجام می‌شوند می‌بایست به صورت رایگان در اختیار همه قرار گیرد. بنابراین مجلات آنلاین رایگان فرصتی فراهم می‌کنند تا دسترسی عموم به یافته‌های این‌گونه مطالعات به یک هنجار در دنیای اطلاع‌رسانی تبدیل شود.
سهولت دسترسی: مجلات آنلاین ورای محدودیت‌های زمانی و مکانی برای تمامی کاربران اینترنت قابل دسترسی هستند. این ویژگی امکان نشر اطلاعات در میان مخاطبان گسترده‌تر، متنوع‌تر و بیشتری را فراهم می‌کند. لذا علاوه بر روشنفکران، سیاستگذاران و محققان مردم عادی نیز می‌توانند مخاطب این‌گونه مجلات باشند. هر مجله آنلاین همزمان، آرشیو الکترونیک خود را نیز در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد و دیگر نیازی نیست برای خواندن مقالات قدیمی آن به کتابخانه‌ها یا آرشیوهای عریض و طویل مراجعه شود.
ارتباط متعامل: مجلات آنلاین از توانایی منحصر به فرد ارتباطات متعامل اینترنتی بهترین بهره را می‌برند. به طور همزمان امکان دریافت بازخورد، بحث و تبادل نظر و گفت‌وگوی دوسویه میان نویسندگان یا سایر دست‌اندرکاران مجلات آنلاین و خوانندگان آنها وجود دارد.
افزایش خوانندگان: مجلات آنلاین برخلاف نشریات مکتوب که در تیراژ معین و محدود چاپ می‌شوند به تعداد کاربران اینترنت در سراسر دنیا قابل دسترسی هستند لذا به جامعه بزرگ‌تری از مخاطبان دسترسی دارند. در عصری که تعداد مقالات علمی منتشرشده رقمی نجومی است، به کمک مجلات آنلاین هم مخاطبان می‌توانند محتوای موردنظر خود را بیابند و هم محققان و پژوهشگران در این دنیای بی‌کران اندیشه مکتوب فرصت دیده شدن را پیدا می‌کنند. به عبارت دیگر، افزایش تعداد خوانندگان هم به نشر گفتمان مورد نظر و روشنگری بیشتر جامعه مدد می‌رساند و هم می‌تواند سبب شهرت بیشتر پژوهشگران، نویسندگان و متفکران و افکار و اندیشه‌های آنان شود. در کنار این همه داشتن قابلیت جست‌وجو، وجود آرشیو الکترونیک، کیفیت بالا، امکان استفاده از امکانات مالتی‌مدیا، اجتناب از تمرکز، عدم نیاز به شبکه توزیع و... همگی از مزایای مجلات آنلاین محسوب می‌شوند. اما در کنار این مزایا و فرصت‌ها، مجلات آنلاین نیمه تاریکی هم دارند. دشواری‌های تکنولوژیک یکی از ویژگی‌های این نیمه تاریک است. مخاطب نشریات آنلاین به حداقل امکاناتی نظیر کامپیوتر، لپ‌تاپ و... و امکان اتصال به
اینترنت نیاز دارد. مهارت‌های اولیه کاربری اینترنت برای گشت و گذار و جست‌وجو در وب نیز از دیگر الزامات آن به شمار می‌روند. این ویژگی سبب می‌شود بخشی از افراد جامعه که از امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم محروم‌اند از دایره خوانندگان مجله حذف شوند. ناپایداری از دیگر معایب نشریات آنلاین است. برخی بر این باورند که الگوهای سنتی نشر به قدر کافی سبب اقناع و رضایت ناشران می‌شود تا متضمن بقا و تداوم انتشار نشریه شود اما در بسیاری موارد نبود منفعت مالی و بعضاً عدم موفقیت یک نشریه آنلاین در جذب مخاطب سبب توقف انتشار آن می‌شود. اعتبار اطلاعات نیز می‌تواند از جمله معایب مجلات آنلاین محسوب شود. از آنجا که کنترل متمرکز بر محتوای این‌گونه سایت‌ها وجود ندارد می‌توان انتظار داشت در برخی موارد با نشر اطلاعات ناصحیح یا غیرمعتبر در آنها مواجه شویم.
بورژوای آنلاین
نتایج یک مطالعه دانشگاهی با عنوان «چالش‌های روزنامه‌نگاری آنلاین در ایران» نشان می‌دهد روزنامه‌نگاران آنلاین در ایران از دانش و مهارت کافی در این زمینه برخوردار نیستند و این حوزه برای تامین نیروهای خود بیشتر بر حوزه روزنامه‌نگاری سنتی متکی است. و همین امر می‌تواند در کنار دیگر معایب نشریات آنلاین این حوزه از اطلاع‌رسانی را با چالش مواجه سازد.
بورژوا - مجله‌ای که به باور سردبیرش، در تعقیب علایق روشنفکرانه خود به نشر رایگان ایده‌ها و اندیشه‌های متفکران و روشنفکران حوزه‌های مختلف در فضای جهان‌گستر وب می‌پردازد- از قاعده دیگر نشریات آنلاین مجزا نیست. این مجله نیز نیازمند نگاه حرفه‌ای و تخصصی به روزنامه‌نگاری آنلاین است تا بتواند در این عرصه ماندگار شود. در نگاه نخست می‌توان دید عمده مطالب این سایت را مقالات نویسندگان داخلی و ترجمه اندیشمندان غربی تشکیل می‌دهد. گرچه اعتبار روزنامه‌ها و مجلات تخصصی به میزان ارائه مقالات تخصصی است اما به وضوح جای خالی سایر قالب‌های ژورنالیستی نظیر تحلیل‌های روز، مصاحبه و گزارش در آن به چشم می‌خورد. استفاده از این قالب‌ها ضمن تنوع بخشیدن به محتوای سایت آن را به روز، زنده و جذاب‌تر خواهد کرد. به علاوه به نظر می‌رسد در ارائه و چینش محتوا نیز مجله از ساختار مشخصی پیروی نمی‌کند. این ضعف می‌تواند به سردرگمی مخاطب و دشواری یافتن مطالب مورد نظر وی منجر شود. گرچه همواره اولویت با کیفیت محتواست اما طراحی و آرایش مجلات آنلاین نیز از دیگر نکاتی است که اهمیت آن نباید نادیده انگاشته شود. جذابیت بصری و دقت در عناصر طراحی سایت به
گردانندگان آن کمک می‌کند تا پیام خود را در بسته‌بندی شکیل‌تر و مطلوب‌تری به مخاطبان خود عرضه کنند. با این همه قدم نهادن در راه نشر اطلاعات آن هم با به جان خریدن همه دشواری‌های آن، گامی ارزشمند است که امید می‌رود با توجه بیشتر به اصول حرفه‌ای روزنامه‌نگاری آنلاین، مستحکم‌تر و غنی‌تر شود.
دیدگاه تان را بنویسید