سیگنال بعدی

بازار مخابرات ایران در میان کشورهای خاورمیانه تا حدودی عقب مانده است. این امر عموماً به دلیل ریسک‌های اقتصادی و سیاسی و کاهش ارزش پولی ملی است که دسترسی به آخرین تجهیزات و دستگاه‌های روز را محدود کرده و مانع رشد بازار شده است. علاوه بر این، دولت ایران درصدد است از طریق ایجاد یک شبکه اینترنت ملی دسترسی به محتوای بین‌المللی اینترنت را محدود کند. این شبکه ملی درصدد است درگاه‌های بین‌المللی را دور بزند و بخش اعظمی از محتوای جهانی را حذف کند. در این راستا، در اوایل سال 2014، دولت ایران مذاکراتی را با دولت چین آغاز کرد. در میان‌مدت، پتانسیل قابل توجهی در بازار مخابرات ایران وجود دارد و جمعیت زیاد این کشور سهم بسزایی در تبدیل این بازار به جذاب‌ترین بازار در خاورمیانه خواهد داشت.

اطلاعات بازار
- خطوط ثابت تلفن در سال 2013 تنها 9/1 درصد رشد کرد که رشد قابل توجهی است. بیزینس‌مانیتور انتظار دارد این رشد در میان‌مدت ادامه یابد، در عین حال، رقابت فزاینده در بخش تلفن همراه می‌تواند به کاهش قیمت‌ها و تسریع جایگزینی ارتباطات ثابت با سیار منجر شود.
- مشترکان تلفن همراه در نیمه دوم سال 2014 رشد قابل ملاحظه‌ای را تجربه کردند چرا که بنابر اعلام شرکت MTN ایرانسل، 914 هزار مشترک جدید در مقایسه با نیمه اول سال به شبکه این اپراتور پیوسته‌اند.
- بیزینس‌مانیتور همچنان تعداد مشترکان نسل سوم تلفن همراه را تا پایان سال 2013، 8/3 میلیون و تا پایان سال 2014، 1/6 میلیون برآورد می‌کند. با این حال، افزایش رقابت در بازار می‌تواند تاثیر بیشتری بر این رشد داشته باشد.

تحولات و گرایش‌های اصلی بازار
آمار منتشره از سوی ایرانسل در سال 2013، اطلاعاتی را در مورد بازار تلفن‌های هوشمند در ایران در اختیار قرار می‌دهد. این گزارش تعداد کاربران تلفن‌های هوشمند را که معادل 25 درصد مشترکان این اپراتور است 3/10 میلیون برآورد کرده است. با توجه به محدودیت دسترسی به خدمات نسل سوم همراه در ایران، محدودیت واردات محصولات الکترونیکی و کاهش قدرت خرید مردم در نتیجه کاهش ارزش پول ملی، این رقم بسیار چشمگیر به نظر می‌رسد. با این حال، گوشی‌های هوشمند یکی از فرصت‌های بالقوه در بازار ایران است که توسعه آن دارای تاخیر است. بیزینس‌مانیتور بر این باور است که با بهبود شرایط اقتصادی، فروشندگان گوشی‌های هوشمند می‌توانند در بازار خرده‌فروشی این محصول سرمایه‌گذاری کنند. با افزایش آشنایی کاربران با اینترنت بی‌سیم و به‌کارگیری گوشی‌های هوشمند رشد بالقوه‌ای در درآمدهای حاصل از فروش خدمات دیتا پیش‌بینی می‌شود. در این راستا، ایرانسل در آگوست 2014، امتیاز ارائه خدمات نسل سوم را دریافت کرد و بیزینس‌مانیتور معتقد است این اتفاق رقابت را در گسترش شبکه نسل سوم افزایش خواهد داد. طبق اخبار منتشره در ژانویه 2014، ایران و چین برای ایجاد «اینترنت پاک» در ایران با یکدیگر همکاری خواهند داشت. محدودیت‌ها در مورد شبکه ملی اطلاعات به اجرا درخواهد آمد اگرچه این خبر تاثیر اندکی بر پیش‌بینی بیزینس‌مانیتور در مورد مشترکان اینترنت پهن‌باند داشته است، زیرا شبکه ملی اطلاعات قبلاً در محاسبات مربوط به گسترش بازار لحاظ شده بود. به رغم اینکه محدودیت‌های ایجاد‌شده در چین برای دسترسی به اینترنت و مسدود‌سازی محتوا، کاربران این کشور را از برقراری ارتباطات آنلاین و استفاده از خدمات و بسترهای شبکه‌های اجتماعی بازنداشته است، این مساله در مورد ایران به دلیل سایز کوچک‌تر جمعیت ممکن است صادق نباشد.

تحلیل بازار تلفن همراه ایران
نقاط قوت
ادامه رشد مشترکان و نفوذ بالای تلفن همراه و رقابت میان اپراتورها و ارائه خدمات نسل سوم همراه حاکی از حرکت بازار به سمت صحیح است.

نقاط ضعف
با این حال، متوسط هزینه مشتریان در سطح پایینی قرار دارد. خدمات دیتای تلفن همراه از سوی دولت محدود می‌شود و تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران، شرکای این کشور را در تامین تجهیزات شبکه محدود ساخته است. تنها یک اپراتور، خدمات نسل سوم ارائه می‌کند اما ایرانسل نیز به زودی وارد این عرصه می‌شود. تنها اپراتور خارجی فعال در بازار مخابرات ایران شرکت MTN از آفریقای جنوبی است. اتصالات امارات متحده عربی و آکسیاتای مالزی از این بازار بیرون رفتند.

فرصت‌ها
میزان نفوذ گوشی‌های هوشمند تلفن همراه به دلیل ورود با تاخیر سازندگان ایرانی در این بازار، اندک است که در میان‌مدت به معنای وجود فرصت‌هایی برای فروشندگان این محصولات در تشویق کاربران به استفاده از خدمات دیتاست.
اگرچه بازار خدمات ارزش افزوده تلفن همراه و خدمات دیتا در مراحل ابتدایی است، اما انتظار می‌رود رشد چشمگیری در این زمینه در سال‌های آتی رخ دهد. در واقع، جوانی جمعیت ایران به این رشد در آینده کمک خواهد کرد. ورود ایرانسل به عرصه خدمات نسل سوم تلفن همراه باعث افزایش رقابت و سرمایه‌گذاری در این حوزه خواهد شد. همچنین، برنامه‌های مستمر اپراتورهای مطرح برای توسعه شبکه بر رشد آینده تاثیر مثبتی خواهد داشت.

تهدیدها
نظارت دولت بر دیتای تلفن همراه و خدمات اینترنتی ممکن است به محدودیت رشد این بخش که دارای سودآوری بالقوه است منجر شود. وجود تعداد زیاد مشترکان غیرفعال ضریب نفوذ را متورم می‌سازد و فرصت‌های بالقوه را برای رشد بیشتر مشترکان پنهان می‌کند. ورود اپراتور سوم به بازار تلفن همراه ممکن است باعث جنگ قیمتی میان اپراتورها و در نتیجه کاهش آرپو (درآمد متوسط به ازای هر مشترک) شود. علاوه بر این، شرایط بی‌ثبات سیاسی و فضای امنیتی ممکن است مانع سرمایه‌گذاری سازندگان تجهیزات و تولیدکنندگان محتوا در این بخش شود. با تصمیم دولت مبنی بر افزایش دوره انحصار تامین تله‌کام تا سپتامبر 2014 توسعه بازار خدمات دیتا با موانعی روبه‌رو شده است.

تحلیل بازار خطوط کابلی ایران
نقاط قوت
ایران یکی از کشورهایی است که دارای بالاترین ضریب نفوذ خطوط تلفن ثابت است. این رقم با گسترش خدمات به مناطق روستایی همچنان در حال رشد است. گزارش‌ها حاکی از آن است که حدود 1200 شرکت در زمینه ارائه خدمات اینترنتی فعال هستند که نشانگر وجود رقابت در بازار است. رشد استفاده از خدمات وایمکس ادامه دارد و چهار شرکت این خدمات را در کشور ارائه می‌کنند. شرکت مخابرات تهران موفق شده است زیرساخت‌های بنیادین و گسترده‌ای را در سراسر کشور ایجاد کند.

نقاط ضعف
ارائه خدمات تلفن ثابت همچنان تحت انحصار شرکت مخابرات تهران است که به عدم انگیزه برای سرمایه‌گذاری و بهبود کیفیت خدمات منجر شده است. به رغم تعداد قابل ملاحظه شرکت‌های ارائه‌کننده ‌اینترنت، بازار اینترنت در انحصار شرکت مخابرات تهران است. کاربران خانگی اینترنت با محدودیت‌هایی که دولت در زمینه بازدید از برخی وب‌سایت‌ها به وجود آورده است، مواجهند. انحصار رایتل در ارائه خدمات نسل سوم نیز گسترش خدمات را محدود و پتانسیل رشد اینترنت پهن‌باند تلفن همراه را با کندی مواجه ساخته است.

فرصت‌ها
راه‌اندازی سیستم کابلی فیبر نوری اروپا - پرشیا دسترسی به پهنای باند را بهبود بخشیده و امکان ارائه سرویس‌های پرسرعت‌تر را برای ارائه‌کنندگان اینترنت فراهم کرده است. در صورت صحت تعداد کاربران اینترنت، تقاضا برای خدمات اینترنتی بسیار زیاد است. همچنین، تلاش‌ها برای راه‌اندازی فیبر نوری امکان ارائه خدمات بیشتر از جمله تلویزیون تعاملی (IPTV) توسط شرکت مخابرات تهران را فراهم خواهد کرد. ضریب نفوذ اینترنت پرسرعت به ویژه در میان کاربران خانگی پایین است. حتی آمار رسمی با فرض امکان تورم در آن، حاکی از این نفوذ اندک است.
انتظار می‌رود تقاضای بخش تجاری برای خدمات کابلی به ویژه برای خدمات اینترنت و دیتا افزایش یابد.

تهدیدها
ادامه کنترل دولت بر محتوای اینترنت توسعه درازمدت اینترنت پرسرعت را تحت تاثیر قرار خواهد داد. برخی مسائل سیاسی و امنیتی ممکن است مانع سرمایه‌گذاری سازندگان تجهیزات و تولیدکنندگان محتوا در این بخش شود. همچنین تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، امکان دسترسی اپراتورها به تجهیزات ارزان‌تر و راه‌اندازی و ارائه سرویس‌هایی را که از لحاظ اقتصادی به‌صرفه هستند، محدود می‌سازد.

پیش‌بینی وضعیت صنعت مخابرات ایران
ورود رایتل به بازار، چشم‌انداز رشد مشترکان تلفن همراه در ایران را افزایش داده و انتظار می‌رود در میان‌مدت شکاف موجود بین ایران و همتایان منطقه‌ای را از لحاظ میزان نفوذ مشترکان از بین ببرد. پیش‌بینی بیزینس‌مانیتور در مورد رشد مشترکان نسبت به بازه‌های زمانی قبل بدون تغییر مانده است و همچنان رشدی آهسته در میان‌مدت را برای این بخش برآورد می‌کند. انتظار می‌رود، بازار ایران تا سال 2018، حدود 117 میلیون مشترک را تحت پوشش درآورد که ضریب نفوذ را به حدود 142 درصد خواهد رساند.
در بازه کوتاه‌مدت تا میان‌مدت، موانع قابل ملاحظه‌ای بر سر راه رشد این بخش پیش‌بینی می‌شود. با استمرار تحریم‌های غرب علیه ایران، معضلات سیاسی و اقتصادی همچنان همه بخش‌های اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد. این امر به طور یکسان بر اپراتورها و مشترکان اعمال فشار می‌کند چرا که تورم قدرت خرید مردم را کاهش داده است و حتی واردات گوشی‌های تلفن همراه را در سال 2013 به طور منفی متاثر ساخته است.
چشم‌انداز بازار نوپای نسل سوم ایران دارای پتانسیل زیادی است. گرچه محدودیت پوشش شبکه و طیف خدمات، توانایی رایتل را در بهره‌برداری از انحصار سه‌ساله‌ای که در اختیار این اپراتور قرار داده شده بود به شدت تحت تاثیر قرار داده است، انتظار می‌رود با ورود اپراتورهای بزرگ‌تر یعنی ایرانسل و همراه اول به بازار نسل سوم تلفن همراه در نیمه دوم سال 2014، سرعت به‌کارگیری خدمات پیشرفته دیتای تلفن همراه افزایش یابد.
در اوایل ماه آگوست 2014، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مجوز بهره‌برداری آزمایشی از خدمات نسل سوم تلفن همراه را در برخی دانشگاه‌ها و ساختمان‌های دولتی به ایرانسل اعطا کرد. پس از بازبینی فنی و مالی نتایج پروژه آزمایشی، ایرانسل می‌تواند عرضه تجاری خدمات نسل سوم خود را از 23 آگوست 2014 آغاز کند و به این ترتیب به انحصار رایتل در این زمینه پایان بخشد.

آرپو (متوسط درآمد به ازای هر کاربر)
بیزینس‌مانیتور بر این باور است که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت، میزان آرپوی دلاری اپراتورها را همچنان پایین نگه خواهد داشت. در سه‌ماهه سوم سال 2013، آرپوی ایرانسل بیش از چهار دلار بود و این رقم در نیمه دوم سال 2014 افزایش یافت و به 26/4 دلار رسید. این رقم در بازه زمانی بین سه‌ماهه سوم و چهارم سال 2012 از 4/7 دلار به 9/3 دلار سقوط کرد. با این حال، از منظر ریالی، ایرانسل در هر نیمه و حتی سه‌ماهه پایانی سال 2014 رشد آرپو را گزارش کرده است که به روشنی حاکی از تاثیر کاهش ارزش پول ملی بر میزان آرپو به دلار است.در سال 2011، متوسط آرپوی مخلوط ایرانسل به رغم سقوط زیر 9/7 تا 8 دلار، 4/2 درصد در واحد ریال افزایش یافت و به 655/85 ریال رسید. نوسان نرخ ارز در نیمه اول و دوم سال 2012 منجر به افزایش آرپوی ایرانسل به ازای هر مشترک در واحد ریالی شد و به 500/85 ریال رسید. در مقابل، در واحد دلاری، آرپوی این اپراتور به 5/7 دلار در هر دو نیمه کاهش یافت. در نیمه سوم سال 2012، آرپو به 4/7 دلار کاهش یافت و در نیمه چهارم آن سال تقریباً نصف شد و به 91/3 دلار رسید. رشد آرپوی ایرانسل در واحد ریالی در کنار طرح‌های متنوع این اپراتور برای کسب سهم بازار همراه اول ادامه یافت. این بدان معناست که رشد آرپو به عوامل دیگری از جمله افزایش سطح استفاده از خدمات و گرایش به سمت استفاده از خدمات سودآورتر دیتا نیز مربوط بوده است.
بیزینس‌مانیتور انتظار دارد، سطح آرپوی بخش تلفن همراه ایران تحت تاثیر فشارهای فزاینده و البته رو به کاهش قرار خواهد گرفت. این روند بیش از هر چیز نشانگر سخت‌تر شدن رقابت در بازار به ویژه پس از ورود رایتل به عرصه با انحصار بر بازار خدمات نسل سوم است. با این حال، تا ظهور تصویری شفاف‌تر از این رقابت، بیزینس‌مانیتور تنها کاهشی تدریجی را در سطح آرپوی ایرانسل پیش‌بینی می‌کند. تا سال 2018، پیش‌بینی می‌شود آرپوی ماهانه ایرانسل تا دو دلار کاهش یابد. با این حال، ارائه خدمات نسل سوم از سوی رایتل این پیش‌بینی را در معرض ریسک قرار می‌دهد چرا که انتظار می‌رود تقاضا برای خدمات پیشرفته‌تر دیتا به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یابد. خدمات نسل سوم ارائه‌شده از سوی رایتل این پتانسیل را داراست که آرپوی اپراتورها را به دوره قبل از سه‌ماهه پایانی سال 2014 بازگرداند زیرا ارزان‌ترین خدمات سیم‌کارت اعتباری ارائه‌شده در حدود شش دلار است.

خطوط کابلی
تلفن ثابت
بیزینس‌مانیتور چشم‌انداز نه‌چندان روشنی را برای بخش تلفن ثابت ایران پیش‌بینی می‌کند چرا که رقابت فزاینده در عرصه تلفن همراه ممکن است به کاهش قیمت‌ها و رقابتی‌تر شدن قیمت خدمات صوتی تلفن همراه منجر شود. این تحول همچنین ممکن است به جایگزینی تلفن همراه با خطوط ثابت از لحاظ میزان مشترک و کاربرد بینجامد. ادامه سرمایه‌گذاری شرکت مخابرات ایران و عدم رقابت در بخش تلفن ثابت به این معناست که ‌این بخش در کوتاه‌مدت مقداری رشد را تجربه خواهد کرد اما بنابر پیش‌بینی بیزینس‌مانیتور در میان‌مدت این روند معکوس خواهد شد. با توجه به ضریب بالای نفوذ تلفن همراه، ادامه رشد در بخش تلفن ثابت از دیدگاه منطقه‌ای و جهانی غیرمعمول است. بیزینس‌مانیتور بر این باور است که ‌این رشد به دلیل تعهد شرکت مخابرات ایران به گسترش زیرساخت‌های تلفن ثابت به مناطق روستایی است. با این حال، برنامه‌های اعلام‌شده از سوی این اپراتور حاکی از افزایش تمرکز بر گسترش شبکه‌های تلفن همراه و در نتیجه کاهش رشد خطوط تلفن ثابت است که در راستای پیش‌بینی بیزینس‌مانیتور نیز هست. طبق برآورد بیزینس‌مانیتور، رشد این بخش از 6/3 درصد در سال 2012 به 9/1 درصد در سال 2013 کاهش یافت و انتظار می‌رود تا سال 2018، این بخش به طور متوسط با نرخ 6/1 درصد رشد کند و در نهایت با 7/31 میلیون خط تلفن ثابت فعال به ضریب نفوذ 5/38 درصد دست یابد.
در میان‌مدت، انتظار می‌رود استفاده گسترده از خدمات اینترنت دایال‌آپ با استفاده از زیرساخت‌های تلفن ثابت به نفع بازار تلفن ثابت ایران تمام شود اما در بلندمدت، تغییرات مقرراتی برای افزایش ارائه‌کنندگان خدمات تلفن ثابت یا خدمات صوتی مبتنی بر پروتکل اینترنت (VoIP) به کاهش چشمگیر تعداد خطوط ثابت تلفن خواهد انجامید.

اینترنت پرسرعت
بنابر پیش‌بینی بیزینس‌مانیتور، بازار اینترنت پرسرعت ایران از لحاظ تعداد مشترکان به میزان 20 درصد در سال 2013 رشد کرد و به 695/3 میلیون مشترک رسید. این رقم بر مبنای آمار ارائه‌شده در نیمه سال است که نشانگر کاهش شدید نرخ رشد بین سال‌های 2012 و 2013 است. انتظار می‌رود در میان‌مدت، این بخش رشدی قابل قبول ولی پایین‌تر از حد ثبت‌شده در سال‌های 2011 و 2012 را تجربه کند. بیزینس‌مانیتور نرخ رشد متوسط سالانه این بخش را در بازه زمانی 2018-2014، 5/18 درصد پیش‌بینی می‌کند و انتظار دارد تا پایان سال 2018، تعداد مشترکان و ضریب نفوذ در این بخش به ترتیب به 6/8 میلیون نفر و 5/10 درصد برسد.
با وجودی که ورود اپراتور نسل سوم می‌تواند منجر به رشد بالقوه در بازار اینترنت پرسرعت شود، بیزینس‌مانیتور بر این باور است که محدودیت پوشش شبکه این اپراتور در کوتاه‌مدت اجازه رشد نخواهد داد. با این حال، ایران نیز ممکن است از روند رو به افزایش جایگزینی اینترنت تلفن همراه با اینترنت کابلی در بازارهای در حال ظهور پیروی کند.
بیزینس‌مانیتور ارقام مربوط به کاربران اینترنت در ایران را پس از اصلاحی که به دنبال انتشار گزارش مرکز ملی توسعه اینترنت انجام داده است، بدون تغییر نگه داشته است. اگرچه پیش‌بینی‌های اصلاح‌شده بیزینس‌مانیتور با این ارقام سازگار نیست -‌‌بیزینس‌مانیتور معتقد است این ارقام متورم شده‌اند‌-‌ اما در برآوردهای مربوط به اندازه بازار لحاظ شده‌اند. اطلاعات منتشره از سوی وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات حاکی از آن است که تا پایان ماه مارس 2013 (اسفند 1392)، 884/45 میلیون کاربر اینترنت در ایران وجود داشته است. ارقام اخیر ظاهراً با برآوردهای قبلی در تضاد است که نشانگر دشواری گردآوری اطلاعات صحیح در مورد بازار اینترنت ایران است. بنابراین، بیزینس‌مانیتور تنها بخشی از این اطلاعات را مدنظر قرار داده و تعداد کاربران اینترنت در ایران را در سال 2013، 5/12 میلیون نفر برآورد می‌کند که کمی کمتر از نصف تخمین دولت است. تا پایان سال 2018، بیزینس‌مانیتور انتظار دارد تعداد کاربران اینترنت در ایران به 4/27 میلیون نفر با نرخ نفوذ 3/33 درصد برسد که در مقایسه با سایر کشورهای خاورمیانه نسبتاً پایین است. یکی از دلایل پایین بودن نرخ نفوذ اینترنت پرسرعت در ایران هزینه بالای دسترسی به اینترنت، پهنای باند و کنترل دولت بر اینترنت به اشکال مختلف است که ممکن است افراد را از خرید اشتراک اینترنت دلسرد و منصرف کند.

نمای بازار
چشم‌انداز منطقه‌ای تلفن همراه
نرخ نفوذ تلفن همراه در ایران از منظر استانداردهای منطقه‌ای نسبتاً ‌پایین است. در رتبه‌بندی بیزینس‌مانیتور، ایران در میان 15 کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در رده 12 قرار دارد که به این ترتیب رشد مثبت پیش‌بینی‌شده 6/4‌درصدی برای مشترکان تلفن همراه ایران در بازه زمانی 2014 و 2018 را نسبت به میانگین منطقه‌ای 6/2‌درصدی توجیه می‌کند. تنها برای کشور عراق که طبیعتاً نرخ نفوذ کمتری از ایران دارد، رشد سریع‌تری پیش‌بینی شده است. به رغم اینکه روند کلی رشد مثبت است اپراتورها با چالش‌هایی مواجه هستند. وابستگی بیش از حد اپراتورها به درآمد خدمات صوتی که تحت تاثیر فشارهای فزاینده ناشی از رقابت است به همراه کاهش ارزش ریال بدان معناست که ‌این کشور دارای کمترین آرپو در میان کشورهای منطقه است.

تحولات کلیدی
- در اوایل ماه آگوست 2014، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مجوز بهره‌برداری آزمایشی از خدمات نسل سوم تلفن همراه را در برخی دانشگاه‌ها و ساختمان‌های دولتی به ایرانسل اعطا کرد.
- در 20 آگوست 2014، سهام همراه اول وابسته به شرکت مخابرات ایران به بورس تهران عرضه شد. اگرچه هیچ یک از جزییات مالی این رویداد منتشر نشده است. این تحول به دنبال عرضه 5/5 درصد سهام همراه اول در فرابورس در دسامبر 2010 به ارزش 396 میلیون دلار صورت گرفت.
- پس از چهار سال محدودیت، کاربران اینترنت در ایران توانستند در 16 سپتامبر 2013 به شبکه‌های اجتماعی فیس‌بوک و توئیتر دسترسی پیدا کنند اگرچه این دسترسی مجدداً روز 17 سپتامبر 2013 قطع شد. دبیر شورای عالی فضای مجازی که مسوول فیلتر محتوای اینترنت در ایران است اظهار داشت ‌این اتفاق در نتیجه برخی مشکلات فنی روی داده و هرگونه تصمیم دولت مبنی بر رفع ممنوعیت استفاده از این سایت‌ها را رد کرد.

توسعه بازار
ایران دارای دو اپراتور تلفن همراه است. شرکت ارتباطات سیار ایران که نهادی دولتی بوده و متعلق به شرکت مخابرات ایران، اپراتور خطوط تلفن ثابت ایران است. ایرانسل دومین اپراتور است که 49 درصد سهام آن متعلق به شرکت آفریقای جنوبی است و تنها اپراتوری است که آمارهای منسجمی ارائه می‌دهد و به بیزینس‌مانیتور در تدوین فرضیات مربوط به رشد بازار تلفن همراه در ایران کمک می‌کند.
بیزینس‌مانیتور بر این باور است که ‌این دو اپراتور 99 درصد بازار تلفن همراه ‌ایران را طی این چند سال در دست داشته‌اند. اپراتور جدیدی نیز تحت عنوان رایتل با ماموریت ارائه خدمات نسل سوم تلفن همراه در سال 2011 وارد بازار ایران شد.

رایتل، تازه‌وارد عرصه تلفن همراه
آمار و اطلاعات در مورد رایتل نایاب است و هیچ‌گونه اطلاعات دوره‌ای یا حتی سالانه از سوی این اپراتور منتشر نمی‌شود. این شرکت ادعا می‌کند سومین اپراتور بزرگ در بازار است؛ ادعایی که بیزینس‌مانیتور اعتقاد دارد به راحتی قابل تحقق است چرا که دامنه خدمات دو اپراتور بزرگ دیگر محدود است.
برآورد بیزینس‌مانیتور از تعداد مشترکان تالیا، اسپادان و تلفن همراه کیش حدود یک میلیون است. اگر رایتل رتبه سوم را در بازار کسب کرده باشد، بیزینس‌مانیتور تعداد مشترکان این اپراتور را بیش از یک میلیون تخمین می‌زند.
تعیین جایگاه رایتل در بازار به دلیل عدم انتشار آمار مشترکان از سوی این شرکت دشوار است. بیزینس‌مانیتور چندین بار اشاره کرده است که تقاضا برای خدمات نسل سوم در ایران زیاد است که ‌این امر باید بتواند گسترش این نوع خدمات در کشور را تسهیل کند. تامین تله‌کام در آوریل 2010 اولین پروانه ارائه خدمات نسل دوم و سوم تلفن همراه را دریافت کرد و در نوامبر 2011 خدمات خود را عرضه کرد. در فوریه 2013، انحصار این شرکت برای ارائه خدمات نسل سوم تا سپتامبر 2014 تمدید شد. برآورد بیزینس‌مانیتور از تعداد مشترکان این اپراتور تا پایان ژوئن 2013 حدود 45/3 میلیون مشترک است با این حال اخبار پیرامون رایتل مبهم و متناقض است. در ماه مارس 2013، «تهران‌کرونیکل» به نقل از فروشندگان محلی سیم‌کارت اعلام کرد رایتل در میان دانشجویان از محبوبیت بالایی برخوردار است. این منبع همچنین گزارش داد ارزان‌ترین طرح رایتل یک طرح سیم‌کارت دیتاست که حدود 200 هزار ریال (شش دلار) به فروش می‌رسد در حالی که طرح سیم‌کارت دائمی این اپراتور به قیمت دو میلیون ریال (60 دلار) است. «تله‌جئوگرافی» با اشاره به گزارش‌های منتشره در روزنامه‌های محلی اعلام کرد رایتل در فوریه 2012 فروش سیم‌کارت نسل سوم را آغاز کرد و با انتقاداتی از سوی مقامات روبه‌رو شده است. «ایران‌پروجکت» نیز اعلام کرد روحانیون کشور تماس تصویری رایتل را در فوریه 2013 محکوم کرده و استدلال کرده‌اند ‌این خدمات عفت عمومی را به خطر انداخته و به نظام مذهبی و سیاسی کشور آسیب می‌رساند.
با توجه به عدم وجود هرگونه اطلاعات رسمی در مورد رایتل از سوی مراجع ذی‌ربط و روزنامه‌ها، آمارها و داده‌های بیزینس‌مانیتور در مورد این اپراتور در حد برآورد خواهد بود.
در صورت صحت ادعاهای فوق‌الذکر، جایگاه رایتل تا پایان سال 2013 در بازار قابل توجه است. با این حال، اعتراض‌ها به خدمات تماس و پیام تصویری می‌تواند تهدیداتی را برای استمرار رشد این شرکت فراهم کند. البته دیدگاه‌های منفی رسانه‌ای در این خصوص در حال حاضر کاهش یافته است اما در صورت بروز مجدد، بیزینس‌مانیتور عقیده دارد ‌این شرکت می‌تواند با ارائه طیف متنوعی از خدمات آثار این تهدید را کمرنگ کند. رایتل در وب‌سایت سازمانی خود خدماتی از قبیل تلویزیون همراه، خدمات مبتنی بر مکان و اینترنت را تصریح و اعلام کرده به زودی خدمات بانکداری همراه را در اختیار مشترکان قرار خواهد داد.
اگرچه بیزینس‌مانیتور بر این باور است که رایتل در کوتاه‌مدت توانسته تعداد چشمگیری مشترک جذب کند، با توجه به ارزان‌ترین طرح این اپراتور که سیم‌کارت دیتاست، انتظار می‌رود بخش اعظم این مشترکان از سیم‌کارت‌های ایرانسل و همراه اول برای خدمات صوتی استفاده کنند.
آمار ارائه‌شده از سوی ایرانسل نشان می‌دهد تعداد مشترکان این اپراتور در پایان نیمه دوم سال 2014 با رشد 6/1‌درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به 697/42 میلیون رسیده است. گزارش عملکرد نیمه اول سال این اپراتور همچنین حاکی از آن است که این اپراتور با سهم 2/47‌درصدی در جایگاه دوم بازار تلفن همراه ایران قرار دارد. این آمار با برآورد بیزینس‌مانیتور مبنی بر کنترل بیش از 95‌درصدی بازار تلفن همراه توسط ایرانسل و همراه اول همخوانی دارد. با این حال، باید توجه داشت که رایتل نیز در حال گسترش تاثیرگذاری در بازار است و محبوبیت مورد انتظار نسل سوم تلفن همراه در کشور می‌تواند این اپراتور را از لحاظ تعداد مشترکان جدید در سال‌های 2013 و 2014 به رهبر بازار تبدیل کند.

سهم بازار
همراه اول با سهم 4/51‌درصدی تا پایان نیمه دوم سال 2014 رهبری بازار تلفن همراه را در اختیار داشته است. سهم این اپراتور از بازار تلفن همراه در پایان سال 2012، 50 درصد بوده است و بیزینس‌مانیتور بر این باور است که این اپراتور در سال 2013 حدود 000/104/1 مشترک جدید داشته است که نسبت به 000/905/1 مشترک جدید در نیمه اول سال 2014 بسیار اندک است.
ایرانسل پس از عملکردی ضعیف در سال 2011 توانست با کسب 821/5 میلیون مشترک جدید طی سال 2012 رشد خود را سرعت بخشد. این عملکرد قوی در سال 2013 با افزایش 872 هزار مشترک جدید ادامه یافت اما در نیمه اول سال 2014 با از دست دادن تعداد 323/1 میلیون مشترک مجدداً با تضعیف جایگاه روبه‌رو شد. طبق محاسبات بیزینس‌مانیتور سهم بازار ایرانسل از 5/47 درصد در نیمه دوم سال 2013 به 2/47 درصد در پایان نیمه دوم سال 2014 تنزل کرده است.

شبکه
نسل سوم
تامین تله‌کام اولین اپراتوری بود که مجوز ارائه خدمات نسل دوم و سوم را با انحصار دو‌ساله در آوریل 2010 دریافت کرد. این انحصار در فوریه 2013 برای سال سوم تا سپتامبر 2014 تمدید شد. با این حال، تا نوامبر 2011، خدمات این اپراتور تحت نام تجاری رایتل ارائه نشد. در اوایل ماه آگوست 2014، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مجوز بهره‌برداری آزمایشی از خدمات نسل سوم تلفن همراه را به ایرانسل اعطا کرد. انتظار می‌رود همراه اول نیز در نیمه دوم سال 2014، مجوز ارائه نسل سوم تلفن همراه را دریافت کند.
در نوامبر 2013، مدیرعامل رایتل اعلام کرد تقریباً دو سال پس از راه‌اندازی خدمات این اپراتور دارای 5/1 میلیون مشترک است. بیزینس‌مانیتور بر این باور است که دلیل توسعه ضعیف نسل سوم محدودیت پوشش شبکه رایتل و نیز روابط نه‌چندان حسنه خدمات این اپراتور با نهادهای ایران است که منجر به تعلیق برخی از خدمات این اپراتور شد. بیزینس‌مانیتور همچنین معتقد است ایرانسل در جایگاه بهتری برای رشد در بازار نسل سوم تلفن همراه ایران است چرا که از پشتوانه مالی قوی و تجربه ارزنده گروه MTN برخوردار است و در ضمن با تکیه بر مشترکان کنونی خود می‌تواند خدمات خود را به نسل سوم ارتقا بخشد. ایرانسل در آخرین گزارش خود که مربوط به شش‌ماهه سال 2014 تا پایان ماه ژوئن است اعلام کرد 6/12 میلیون کاربر دیتا و 13 میلیون گوشی هوشمند در شبکه خود دارد که بیش از 30 درصد از مجموع مشترکان 7/42 میلیون‌نفری این اپراتور را تشکیل می‌دهد. به این ترتیب، دسترسی به گوشی‌های هوشمند سازگار با نسل سوم را نمی‌توان مانعی بر سر راه گسترش استفاده از خدمات نسل سوم در کشور دانست. همچنین، چشم‌انداز روشن اقتصاد کلان ایران بر گسترش استفاده از خدمات نسل سوم در آینده صحه می‌گذارد. با این حال، برخی مخالفت‌های سیاسی با گسترش خدمات پیشرفته دیتای تلفن همراه همچنان وجود دارد. در سال 2013، خدمات تماس تصویری رایتل با انتقاد‌های شدیدی از سوی روحانیون مذهبی ایران مبنی بر تضاد با ارزش‌های سنتی کشور روبه‌رو شد. در فوریه 2013، فتوایی علیه این سرویس صادر شد و در نهایت رایتل مجبور شد آن را به حالت تعلیق درآورد. ایرانسل هم ممکن است با چالش‌های مشابهی روبه‌رو شود اما بیزینس‌مانیتور معتقد است جایگاه قدرتمند این اپراتور در بازار ایران و تجربیات گسترده در زمینه راه‌اندازی نسل سوم در سایر کشورها، به وی کمک می‌کند این چالش‌ها را راحت‌تر از رقیب تازه‌وارد خود پشت سر بگذارد.

محتوا
در مقایسه با سایر بازارهای منطقه تلفن همراه، استفاده از خدمات ارزش افزوده تلفن همراه در مراحل ابتدایی قرار دارد. اگرچه همه اپراتورهای فعال در کشور خدمات مبتنی بر صوت از جمله انتقال و مسدودسازی تماس، نمایش اطلاعات تماس‌گیرنده، کنفرانس تلفنی و پیغام‌گیر صوتی را ارائه می‌کنند، بازار خدمات مبتنی بر دیتا منحصر به پیامک بوده است.
پیامک: تمامی اپراتورهای تلفن همراه ایران خدمات پیامک را ارائه می‌کنند. از جمله خدمات به اصطلاح ارزش افزوده مبتنی بر پیامک تلفن همراه می‌توان به فرهنگ لغات دوزبانه انگلیسی‌-‌‌‌فارسی و خدمت دریافت آیات قرآن به انگلیسی و فارسی با وارد کردن شماره سوره و آیه اشاره کرد.

خطوط کابلی
خدمات خطوط کابلی در ایران محدود به شهرهای اصلی است. در روستاها این خدمات هنوز توسعه‌ نیافته است. شرکت مخابرات ایران همچنان در اختیار دولت است و به این ترتیب عدم وجود رقابت، انگیزه سرمایه‌گذاری و توسعه خدمات را محدود کرده است. این امر ضمن آسیب به منافع مصرف‌کنندگان، تهدیدی برای اهداف توسعه‌ای دولت به شمار می‌رود.
به رغم تلاش‌های مستمر شرکت مخابرات ایران و شرکت ارتباطات زیرساخت برای سرمایه‌گذاری و گسترش شبکه، تقاضای بالقوه برای خدمات به دلیل تصمیم دولت به ایجاد شبکه ملی اینترنت و محدود کردن دسترسی به محتوایی که از نظر آن نامناسب است، در دراز‌مدت محدود خواهد شد. علاوه بر این، اینترنت پرسرعت تلفن همراه نیز در دراز‌مدت تهدیدی برای اینترنت پرسرعت کابلی به شمار می‌رود اگرچه در سال 2013 این تاثیر اندک بوده است.

خطوط ثابت تلفن
مانع اصلی توسعه بازار تلفن ثابت ایران محصولات نسبتاً گرانی است که از سوی شرکت مخابرات ایران ارائه می‌شود. در پایان سال 2012، 759/28 خط تلفن ثابت فعال به ثبت رسیده است که بیزینس‌مانیتور عقیده دارد با رشد کمتر از 2 درصد به 31/29 میلیون خط فعال تا پایان سال 2013 رسید. انتظار می‌رود با افزایش جذابیت قیمت‌های تلفن همراه این رشد به آهستگی ادامه یابد. این روند همچون بازارهای منطقه‌ای و جهانی در نهایت منجر به جایگزینی تلفن همراه با خطوط ثابت می‌شود. ورود یک اپراتور جدید تلفن همراه منجر به افزایش رقابت و قیمت‌گذاری رقابتی خواهد شد.
شرکت مخابرات ایران اطلاعات اندکی را در خصوص عملکرد خود در بخش‌های مختلف مخابرات که در آن حضور دارد، منتشر می‌کند. آخرین آمار منتشره از سوی این دستگاه مربوط به ژوئن 2010 است که تعداد خطوط ثابت تلفن را 4/25 میلیون برآورد کرده است که با آمار 8/25 میلیونی سال 2009 و 8/24‌میلیونی سال 2008 قابل مقایسه است. نظر به فقدان آمار جدید از سوی این اپراتور، بیزینس‌مانیتور بر این باور است که در راستای انتظارات اتحادیه بین‌المللی مخابرات، این بازار در سال‌های 2011 و 2012 تا حدودی رشد کرده است که آهسته‌تر از میزان اعلام شده است.
به نظر بیزینس‌مانیتور، رشد شرکت مخابرات به دلیل تمرکز بر توسعه خطوط ارتباطی روستاها کاهش یافته است. طبق آخرین آمار ارائه‌شده از سوی این شرکت در ماه ژوئن 2010، تعداد 600/52 روستا به شبکه مخابرات ایران متصل شده است و 9800 روستا نیز به خدمات ارتباطی مجهز شده‌اند. این امر حاکی از تمرکز این شرکت بر توسعه روستاهاست که به عقیده بیزینس‌مانیتور با هدف تقویت شهرت شرکت مخابرات ایران در آینده ادامه خواهد یافت.

اینترنت پرسرعت
شرکت مخابرات ایران از طریق شرکت ارتباطات دیتا (فناوری اطلاعات) بر بازار اینترنت نیز تسلط دارد. این شرکت برنامه‌های بلندپروازانه‌ای را برای افزایش تعداد کاربران اینترنت خود اعلام کرده است که البته به عقیده بیزینس‌مانیتور به دلیل مداخله جدی دولت در کنترل دسترسی کاربران اینترنت در دراز‌مدت با مانع مواجه خواهد شد. این تهدید همچنان پابرجاست چرا که در ژانویه 2014 اعلام شد که ایران درصدد جلب مساعدت چین برای ایجاد شبکه ملی اطلاعات است.
برآورد بیزینس‌مانیتور از تعداد اشتراکات اینترنت پرسرعت تا پایان سال 2013، 7/3 میلیون است که 20 درصد رشد نشان می‌دهد. با این حال، افزایش محدودیت‌ها از جانب دولت در دسترسی به محتوای اینترنتی تهدیدی برای رشد بالقوه این بازار در آینده به شمار می‌رود. آمار منتشره از سوی ایران در پایان ماه مارس 2013 حاکی از آن است که شش میلیون نفر از طریق اتصالات فیبر نوری به اینترنت دسترسی دارند. برآورد بیزینس‌مانیتور برای پایان سال 2012 نصف این رقم بود. بنابر اعلام خبرگزاری ایرنا در سه‌ماهه اول 2013، 000/867 نفر به اینترنت پرسرعت دسترسی داشته‌اند.
ورود رایتل به بازار امکان اتصال به اینترنت پرسرعت را برای جمعیت بیشتری از ایرانیان فراهم خواهد کرد که در نهایت منجر به رقابت پویایی خواهد شد که در آن شرکت مخابرات ایران درصدد بهبود خدمات خود بر‌خواهد آمد. با این حال، پوشش شبکه رایتل همچنان محدود است و هیچ برنامه مشخصی از سوی این شرکت برای طرح‌های اینترنت پرسرعت اختصاصی اعلام نشده است. وب‌سایت این شرکت امکان ارائه خدمات اینترنت پرسرعت همراه را از 21 تا 42 مگابیت/ثانیه بیان می‌کند اما با طیف قیمتی 20 هزار ریال تا 100 هزار ریال امکان دسترسی به این خدمات برای عده بسیاری ناممکن خواهد بود.
به عقیده بیزینس‌مانیتور، خدمات اینترنت همراه در ایران پتانسیل رهبری رشد بازار اینترنت در این کشور را همچون سایر بازارهای در حال حضور در سطح جهان دارا هستند. در حال حاضر، عدم وجود رقابت در زمینه خدمات نسل سوم و نیز مشکلات بزرگ‌تری نظیر دشواری دسترسی به کامپیوتر و زیرساخت‌های شبکه خارج از شهرهای بزرگ این پتانسیل را محدود کرده است.
اگرچه ADSL ابزار اصلی اتصال به اینترنت پرسرعت است، سایر فناوری‌های مرتبط نیز وارد بازار شده‌اند و پتانسیل رشد زیادی دارند. (به عنوان مثال شرکت لایزر در ژانویه 2007 اعلام کرد همه مناطق تهران تحت پوشش شبکه وایمکس قرار گرفته‌اند.)

زیرساخت
سرمایه‌گذاری مستمر شرکت مخابرات ایران برای توسعه شبکه فیبر نوری و افزایش ظرفیت پهنای باند بین‌المللی در بهبود کیفیت خدمات اینترنتی تاثیرگذار خواهد بود. طبق گزارشی که در ماه مارس 2010 در خبرگزاری زویا به چاپ رسید شرکت مخابرات ایران درصدد بود شبکه ملی اطلاعات را برای تحقق پوشش ملی واقعی ظرف 12 ماه راه‌اندازی کند. این پروژه ظرفیت شبکه را چهار برابر خواهد کرد. مقرر بود این شبکه طی سال 2013 عملیاتی شود.
در این ضمن، چندین شرکت ایرانی از جمله شرکت مخابرات ایران اقداماتی را در راستای افزایش پهنای باند بین‌المللی انجام دادند. در نوامبر 2009، شرکت خصوصی ایران مبین سرمایه‌گذاری مشترک 50/50 را با سی رینگ تله‌کام که خود حاصل سرمایه‌گذاری مشترک اپراتور سینترای روسیه و آذتله‌کام آذربایجان بود، انجام داد. هدف این پروژه راه‌اندازی یک حلقه فیبر نوری دور دریای خزر برای انتقال صوت و دیتای اروپا-‌آسیا و بهبود کیفیت اینترنت در منطقه خزر بود. ایران مبین از طریق زیرساخت‌های شرکت مخابرات ایران به شبکه سی رینگ متصل خواهد شد.
در آوریل 2010، شرکت مخابرات ایران نیز تفاهمنامه‌ای با اپراتور روسی دیگری به نام روس تله‌کام امضا کرد که به موجب آن طرفین به عنوان شرکای استراتژیک یکدیگر در ایجاد یک کریدور ترانزیت مخابراتی
شمال-‌جنوب معرفی شدند. طبق گزارش‌ها، هدف این پروژه رفع تقاضای فزاینده برای خدمات مخابراتی در منطقه خزر و خاورمیانه است. اولین مرحله اجرای این تفاهمنامه به‌روزرسانی شبکه‌های ملی و مرزی از طریق نصب DWDM بود تا به این ترتیب ظرفیت کل کریدور ترانزیت به 100 Gbps برسد. شرکت ارتباطات زیرساخت نیز در دو پروژه کابلی با هدف افزایش ظرفیت منطقه‌ای و بین‌المللی شرکت کرد.
یکی از این پروژه‌ها، سیستم کابلی فیبر نوری اروپا-پرشیا (EPEG) شامل 10 هزار کیلومتر کابل است که از فرانکفورت آلمان، اروپای شرقی، روسیه، آذربایجان، ایران و خلیج فارس عبور کرده و به همان جا می‌رسد. این پروژه در سپتامبر 2013 رونمایی شد. شرکت ارتباطات زیرساخت، روس تله‌کام، عمان تل و شرکت کابل و بی‌سیم مستقر در انگلستان از سرمایه‌گذاران اصلی این طرح به شمار می‌روند. با راه‌اندازی این پروژه ظرفیت پهنای باند ایران از 72 Gbps به 82 Gbps افزایش یافت. برنامه‌هایی نیز از سوی وزارت ارتباطات برای افزایش این میزان به 100 Gbps تا دسامبر 2013 اعلام شد.
در ماه مارس 2009، چهار شرکت پروانه ارائه خدمات وایمکس در استان‌های معین را دریافت کردند. به موجب این پروانه ایرانسل مجاز شد در استان‌های تهران، آذربایجان شرقی، اصفهان، خراسان رضوی، فارس و خوزستان به ارائه این خدمات بپردازد. با این حال روند راه‌اندازی با توجه به محدودیت‌ پهنای باند و محتوا آهسته بوده است. در نیمه اول سال 2013، ایرانسل 307 هزار مشترک وایمکس را به ثبت رساند که 33 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل که حدود 231 هزار مشترک بود، افزایش نشان می‌داد. در دسامبر 2013، ایرانسل خدمات شبکه وایمکس خود را به شهر خرمشهر گسترش داد که تعداد شهرهای تحت پوشش این اپراتور را از هفت شهر در ابتدای راه‌اندازی در ژانویه 2010 به 38 شهر رساند.
دو شرکت دیگر، اسپادان و ریحانه دانش گلستان نیز به ترتیب اجازه ارائه خدمات وایمکس را در استان اصفهان و گلستان دریافت کردند. مبین‌نت نیز به عنوان چهارمین شرکت، پروانه ارائه وایمکس سراسری را در هر 31 استان اخذ کرد. این شرکت 107 میلیون دلار برای خرید این پروانه در سال 2008 پرداخت کرد و در سال بعد خدمات خود را در 35 شهر اصلی ارائه کرد.
طبق گزارش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی که دیده‌بان صنعت مخابرات ایران است، در ژوئن 2013، شرکت خدمات ارتباطی و الکترونیکی ایرانیان‌نت، برنامه خود را برای راه‌اندازی شبکه FTTx تا پایان آگوست اعلام کرد. این شرکت مجوز راه‌اندازی این شبکه را در شهرهای تهران، مشهد، شیراز، کرج، قم، اصفهان و تبریز دریافت و اعلام کرد تا پایان آگوست 2013، 400 هزار مشترک را تحت پوشش قرار دهد و سپس به تدریج طی دو سال این میزان را به یک میلیون مشترک افزایش دهد.

تلویزیون تعاملی
در دسامبر 2013، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد فاز اول پروژه تلویزیون تعاملی در شش استان و با پوشش 140 هزار خانوار کلید خورده است. استان‌های تحت پوشش فاز اول عبارتند از: تهران، اصفهان، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، یزد و قزوین. این وزارتخانه انتظار دارد در دراز‌مدت تعداد مشترکان این سرویس را به هفت میلیون نفر برساند اما جزییات این پروژه در دسترس نیست. بیزینس‌مانیتور بر این باور است که این سرویس نیز همچون اینترنت با محدودیت‌هایی در زمینه دسترسی به محتوا روبه‌رو خواهد بود که ممکن است در دراز‌مدت تقاضا برای استفاده از این سرویس را کاهش دهد. همچنین مشارکت دولت در راه‌اندازی این شبکه عاملی برای دفع برخی مشترکان بالقوه خواهد بود. تقاضا برای تلویزیون در ایران در حال حاضر بسیار اندک است.
در آوریل 2013، دولت اعلام کرد طی پنج سال آتی در نظر دارد ماهواره ارتباطی خود را راه‌اندازی و پنج کانال محلی را از طریق آن پخش کند.

تحولات مقرراتی
مقررات‌گذاری و آزاد‌سازی بازار
با ایجاد رقابت و اجازه فعالیت به چندین اپراتور در حوزه تلفن همراه و خدمات دیتا و اینترنت، ایران تا حدودی بخش مخابرات خود را آزاد کرده است. در مقابل، بازار خطوط ثابت تلفن همچنان تحت انحصار و کنترل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار دارد.
در دسامبر 1999، مجلس شورای اسلامی ماده 122 قانون برنامه سوم توسعه را تصویب کرد که اختیارات بیشتری را به این وزارتخانه که در آن زمان وزارت پست، تلگراف و تلفن خوانده می‌شد، اعطا کرد. مفاد این ماده، مسوولیت اعطای مجوز به شرکت‌های خصوصی را که درصدد ایجاد شبکه‌های ارتباطی در ایران هستند، به این وزارتخانه محول کرد.
علاوه بر قطع انحصار دولت در زمینه ارائه خدمات مخابراتی، ماده 122 برنامه سوم توسعه زمینه را برای مشارکت عمومی گسترده‌تر و سرمایه‌گذاری خارجی در بخش خارجی و نیز تاسیس متعاقب سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به عنوان ناظر و تامین‌کننده رقابت سالم در بخش مخابرات در سال 2003 فراهم کرد. با این حال، این سازمان تحت لوای وزارت ارتباطات قرار دارد که کنترل کامل بخش حساس مخابرات کشور را بر عهده دارد.
در دسامبر 2007، رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله خامنه‌ای از مقامات دولتی درخواست کرد اجرای سیاست‌های مندرج در اصل 44 قانون اساسی را سریع‌تر در دستور کار قرار دهند و به سمت توسعه خصوصی‌سازی حرکت کنند. ایشان همچنین پیشنهاد کرد حقوق مالکیت در دادگاه‌ تامین شود تا بدین وسیله امنیت و تشویق سرمایه‌گذاری خصوصی افزایش یابد.

خصوصی‌سازی شرکت مخابرات ایران
برنامه خصوصی‌سازی در دوره ریاست‌جمهوری محمد خاتمی در اواخر دهه 1990 آغاز شد. یکی از اهداف این برنامه به عنوان بخشی از برنامه بزرگ‌تر آزادسازی اقتصاد، جذب بیشتر سرمایه‌گذاری خارجی بود. به موجب قانون برنامه چهارم توسعه (2010-2005)، وظیفه قیمت‌گذاری، فروش سهام و ثبت در بورس شرکت مخابرات ایران بر عهده سازمان خصوصی‌سازی وابسته به وزارت امور اقتصادی و دارایی گذاشته شد.
تلاش‌های مکرر برای خصوصی‌سازی شرکت مخابرات ایران با انتظارات بالا، ناامیدی و جدال همراه بوده است. در ماه می 2007، نماینده‌ای از سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرد بخش اعظم سهام شرکت مخابرات ایران تا سپتامبر 2007 فروخته خواهد شد. در اواخر ماه جولای 2007، مدیرعامل وقت شرکت مخابرات ایران، صابر فیضی، اعلام کرد شرکت‌هایی از آسیا، اروپا و خاورمیانه درخواست‌های رسمی خود را برای خرید سهام این شرکت تسلیم کرده‌اند که ادعا می‌شود یکی از آنها آلتیمو، اپراتور روسی بوده است.
به رغم خوش‌بینی اولیه نسبت به خصوصی‌سازی این شرکت، تا پایان سال 2007، هیچ اقدام عملی در این راستا صورت نگرفت.
به رغم تاخیرهای مکرر در خصوصی‌سازی این شرکت، در اواخر سپتامبر 2009 گزارش شد که کنسرسیوم اعتماد مبین با پرداخت بیش از 8/7 میلیون دلار 50 درصد به علاوه یک درصد سهم این شرکت را خریداری کرده است. اعتماد مبین متشکل از سه شرکت است که گفته می‌شود دو تای آن زیر نظر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اداره می‌شود. چند هفته پس از انتشار این خبر، اعلام شد سازمان بازرسی کل کشور در حال بررسی ارتباط اعتماد مبین با سپاه پاسداران است.
خبرگزاری مهر در نوامبر 2009 اعلام کرد شرکت مخابرات ایران به مبلغ 985/77 تریلیون ریال به کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین فروخته شده است.

رقابت
به رغم انحصار در حوزه تلفن ثابت، خدمات تلفن همراه بر اساس استانداردهای جی‌اس‌ام از سوی شرکت مخابرات ایران و چهار شرکت بخش خصوصی ارائه می‌شود که عبارتند از: ایرانسل، تالیا، شرکت اسپادان و اپراتور کیش. رایتل نیز در آوریل 2010، پروانه ارائه خدمات نسل سوم تلفن همراه را به عنوان سومین اپراتور سراسری دریافت کرد.
علاوه بر این، به رغم کنترل شدید دولت بر بخش اینترنت، تعداد شرکت‌های خصوصی ارائه‌کننده خدمات اینترنتی در ایران نیز بسیار زیاد است. همچنین ایران یکی از معدود کشورهای خاورمیانه است که بحث انتقال صوت از طریق پروتکل اینترنت (VoIP) در آن قانونی شده است.

اعطای پروانه و اختصاص امواج
استفاده و اختصاص امواج ارتباطی در ایران توسط اداره ارتباطات رادیویی که بخشی از وزارت ارتباطات است صورت می‌پذیرد. وزارت ارتباطات به شش اپراتور پروانه ارائه خدمات تلفن همراه با استانداردهای جی‌اس‌ام را اعطا کرده است که یکی از آنها همراه اول است که خدمات تلفن همراه شرکت مخابرات ایران را ارائه می‌کند و دیگری ایرانسل است که باندهای GSM 900 و 1800 را ارائه می‌کند. سه شرکت تالیا، اسپادان و تلفن همراه کیش تنها 900 GSM ارائه می‌کنند.
در جولای 2007، دولت برنامه خود را برای اعطای مجوز اپراتور سوم اعلام کرد البته تا سال 2010 تحقق نیافت. نهایتاً، در آوریل 2010، این پروانه به رایتل که ادعا می‌شود متعلق به سازمان تامین اجتماعی است، اعطا شد. به رغم اینکه پروانه این اپراتور دارای دو سال انحصار در ارائه خدمات نسل سوم تلفن همراه است با توجه به فاصله بین اخذ پروانه و عرضه خدمات، بعید است این شرکت بتواند از این موقعیت استفاده کند و منابع لازم را برای راه‌اندازی سریع در اختیار داشته باشد.
در ژانویه 2007، شرکت لایزر اولین اپراتور خصوصی بود که شبکه بی‌سیم وایمکس را طبق استانداردهای 16/802 ارائه کرد. شرکت‌های دیگری که توانسته‌اند مجوز ارائه اینترنت وایمکس را اخذ کنند پارس آنلاین و داتک تله‌کام هستند. اگرچه در ژوئن 2013، مجوز داتک‌تله‌کام باطل شد و خدمات شرکت لایزر نیز متوقف شد. اولین پروژه اینترنت بی‌سیم ایران تحت استاندارد 802.11 (WLAN) در ماه مارس 2006 آغاز شد.