غول تعهد

شاید نهادی به عریض و طویلی آن در اقتصاد ایران کمتر باشد. با گردش مالی بیش از 5 /11 هزار میلیارد تومان در هر فصل که معادل حدود یک‌سوم از کل منابع تخصیص داده‌شده دولتی می‌شود. 40 میلیون و 237 هزار ایرانی مستقیم با آن و مسائل مرتبط با آن سروکار دارند. بزرگ‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری کشور را در اختیار داشته و بانک هم در زیرمجموعه خود دارد. شاید به واسطه همین‌ها هم بوده که در سال‌های اخیر یکی از بزرگ‌ترین تکیه‌گاه‌های وعده‌ها و تعهدهای دولت بوده است. دولت بر اساس همین نهادی که آخرین بار دارایی‌هایش بیش از 150 هزار میلیارد تومان تخمین زده شده، به قشرهای مختلف تعهد حمایت داده است. رانندگان، قالیبافان، کارگران ساختمانی و قشرهای خاص دیگری که نیاز به حمایت بیشتری دارند هرکدام در سال‌های اخیر شاهد وعده‌هایی از سوی دولتمردان بودند که با اتکا به آن وعده‌ها به شعب این سازمان 150 هزار میلیاردتومانی مراجعه کردند. برخی با جواب مثبت روبه‌رو شدند و زیر چتر حمایتی بیمه تامین اجتماعی قرار گرفتند و برخی دیگر بی‌نصیب ماندند. حاصل همه آنچه افراد بیمه شدند و آنچه افراد وعده بیمه شدن را شنیدند این بود که دولت بزرگ‌ترین بدهکار سازمان تامین اجتماعی شد. شاید اگر سهم بانک‌ها از طلبکارهای دولت هم نادیده گرفته شود بتوان گفت سازمان تامین اجتماعی بزرگ‌ترین طلبکار دولت هم شده است. 90 هزار میلیارد تومان، کل میزان مطالبات سازمان تامین اجتماعی از دولت است که این رقم تعهدات دولت محسوب می‌شود. تعهداتی که در آغاز به کار دولت نهم 4200 میلیارد تومان بود اما به تدریج طبق آمارهای مدیرعامل این سازمان، در سال پایانی فعالیت دولت سابق به 60 هزار میلیارد تومان رسید. در دو سال اول فعالیت دولت یازدهم هم این روند، رویه صعودی به خود گرفت و به 90 هزار میلیارد تومان رسید. بزرگی این رقم را زمانی می‌توان فهمید که با کل درآمدهای نفتی یک سال دولت مقایسه شود. طبق آمارهای اعلامی از سوی محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت، اکنون کشور با 24 میلیارد دلار درآمد ارزی اداره می‌شود که با احتساب دلار سه هزارتومانی این میزان به 72 هزار میلیارد تومان می‌رسد. در واقع حتی اگر همه درآمدهای نفتی دولت در سال 1394 بابت تعهداتش به سازمان تامین اجتماعی پرداخت شود باز هم به میزان یک‌چهارم این رقم به سازمان تامین اجتماعی بدهکار خواهد بود. اما ماجرای تعهدات مربوط به سازمان تامین اجتماعی تنها در این سو نیست. در آن سو خود سازمان تامین اجتماعی هم بیش از 500 هزار میلیارد تومان تعهد سنواتی به مشمولان خود دارد. این حجم تعهدات سنواتی نگرانی‌هایی را هم برای کارشناسان و فعالان این حوزه دربر داشته که البته مقامات این سازمان امیدوارانه می‌گویند چون این سازمان همچنان ورودی دارد بعید است در آینده با مشکلی مواجه شوند، مگر اینکه آن تعهدات دولت به سازمان تامین اجتماعی رویه غیرمنطقی را آنقدر در پیش بگیرد که این سازمان هر‌ساله دچار نبود تعادل در بودجه شود.