چه سازیم و این را چه درمان کنیم*

حدود یک سالی می‌شود که وزارت بهداشت و درمان کاهش واردات دارو به کشور را مدنظر دارد، اما آنچه تاکنون انجام شده است بیشتر در جهت کاهش واردات و افزایش تولیدات بوده به گونه‌ای که بارها از رونمایی داروهای ایرانی خبرهایی اعلام شد اما هنوز برخی در صف مجوز و برخی در انتظار حمایت‌های اعتباری و تخصصی هستند. در دولت دهم بارها از داروهای ایرانی برای بیماری‌های خاص رونمایی و در مواردی حتی برگه‌هایی برای تولید این داروها امضا شد که برخی به مرحله توزیع و اجرا درآمدند و برخی دیگر هنوز در آزمایشگاه‌ها خاک می‌خورند. در دولت قبل چندین قلم دارو برای بیماران خاص رونمایی شد، به طور مثال در سال 91 سه قلم داروی بتااینترفرون شامل «اکتوریف»، «اکتوفرون» و «اکتووکس» که معادل ژنریک داروهای وارداتی «ربیف»، «بتافرون» و «اوونکس» محسوب می‌شوند با مجوز وزارت بهداشت و به صورت ساخت قراردادی در کشور آرژانتین آغاز شد و داروهای تولیدی تحت برند این شرکت ایرانی به بیماران عرضه شدند. اما پس از آن دیگر خبرها فقط به صورت رونمایی بود و دیگر تولید و توزیع جدی دیده نشد. به طور مثال داروی خاص برای بیماران دیابتی و پماد مخصوص بهبود زخم‌های ناشی از این بیماری حدود دو سالی است که پس از رونمایی وارد خط تولید دارویی کشور نشده است. حالا به تازگی از 12 قلم داروی ایرانی رونمایی شده است. این داروها همگی تولید داخل و برای بیماران خاص هستند، این در حالی است که تولید این داروها در راستای کاهش واردات و افزایش تولیدات بوده است و وزیر بهداشت نیز در این باره افتخار کرده و گفته است نمی‌خواهد تسلیم سر و صداها و هیاهوها شود. حالا همه عوامل از داروساز گرفته تا دولت دست به دست هم داده‌اند تا واردات دارو و تولید آن در این راستا حرکت کنند و واردات کاهش و تولیدات افزایش یابند.

کاهش واردات کلید خورد

تقریباً اوایل بهمن‌ماه امسال بود که معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو از کاهش 25درصدی واردات دارو به کشور خبر داد و گفت در این سال نیاز به واردات دارو بسیار کم بوده و تامین دارو به روال منطقی خود انجام می‌شود و در این میان کاهش واردات دارو نشان‌دهنده توانمندی تولید دارو و تامین نیازهای دارویی در داخل کشور بوده است. رسول دیناروند در این باره گفت هدف از تولید داروها در داخل کشور فقط صرفه‌جویی ارزی نیست بلکه تولید دارو در داخل کشور تامین آن را برای بیمار آسان کرده و موانع را کاهش می‌دهد.

بر اساس اطلاعات آماری از میزان تولیدات دارو در سال 93 و کاهش 25‌درصدی واردات، امسال بحران دارویی در کشور به وجود نیامد، اما همچنان کمبود دارو در ۳۰ قلم ادامه دارد. میزان واردات دارو تا پایان امسال به ۹۵۰ میلیون دلار می‌رسد که این میزان واردات در سال ‌جاری حتی نسبت به واردات دارو در سال ۹۱ هم کمتر است و این امر نشان می‌دهد صنعت داروی داخل پاسخگوی نیاز است. اما به گفته مسوولان، تامین داروهای مورد نیاز بیماران در اولویت تخصیص اعتبار ارزی توسط دولت قرار دارد.

صادرات همچنان کم است

واردات زیاد و صادرات همچنان کم است. این گلایه بسیاری از مسوولان کشور است. کمبود دارو در کشور باعث شده است تاکنون واردات دارو زیاد باشد و در مقابل صادرات کم باشد، حالا که بحث تولید داروهای داخلی اوج گرفته و واردات رو به کاهش است، گفته شده است گرچه صادرات نسبت به سال گذشته افزایش یافته است، اما هنوز صادرات همچنان به حد مطلوب نرسیده است. به گفته معاون وزیر بهداشت هر چند میزان صادرات دارو در سال جاری نسبت به سال گذشته دو برابر شده ولی این میزان راضی‌کننده نیست. دیناروند اعلام کرده است طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده میزان صادرات دارویی کشور تا پایان سال جاری به ۱۶۰ میلیون دلار می‌رسد. رئیس سازمان غذا و دارو بر این باور است که در بودجه سال آینده اعتبارات حمایت از بیماران خاص مابه‌التفاوت نرخ ارز است که 10 در‌صد کاهش دارد. سال گذشته ۵۰ درصد هزینه درمان بیماران خاص و تفاهمنامه با بیمه‌های سرپایی و بستری 10 درصد بعضی از داروهای تولید داخل رایگان است و داروهای وارداتی هزینه کمتری دارد.

افزایش صادرات دارو شدنی است؟

نگاه بلند وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای صادارات دارو همچون واردات است. بر اساس آماری که هاشمی از چشم‌انداز صادرات دارو اعلام می‌کند قرار است صادرات دارو تا سه سال آینده به 500 میلیون دلار و در 10 سال آینده به 1500 میلیون دلار برسد. این در حالی است که در راستای رونمایی از 12 محصول دارویی داخلی برای بیماری‌های ام‌اس، دیابت، سرطان و قلب و عروق گفته شده است که قرار است چهار قلم از این داروها بعد از طی مراحل کنترل کیفیت وارد بازار شده و هشت قلم دیگر در حال طی مراحل اداری و کنترلی قرار گیرند. برخی از هشت قلم داروی تولیدی ضد‌سرطان کشور که در جهان توسط شرکت‌های خاص و محدود تولید می‌شوند تا دهه فجر سال جاری وارد بازار می‌شود.

به گفته هاشمی بازارهای افغانستان، عراق، سوریه، لبنان، آسیای مرکزی و بخشی از کشورهای حاشیه خلیج فارس بازارهای خوبی هستند. این در حالی‌است که رقم صادرات ما نسبت به توانمندی‌هایمان ناچیز است و باید افزایش یابد.

هرسال یک میلیون دلار دارو به ایران می‌رسد

براساس آمار منتشر‌شده از واردات دارو به کشور،‌ سالانه یک میلیارد دلار دارو به کشور وارد می‌شود. به گفته رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو در کشور عمده واردات دارو به کشور شامل داروهای های‌تک و داروهای مورد نیاز بیماران خاص و سرطانی است. ناصر ریاحی در این باره گفته است بخشی از واردات داروی کشور نیز مربوط به داروهای مشابه تولید داخل هستند که تولید آنها به اندازه کافی نیست یا هنوز کیفیت مورد انتظار را پیدا نکرده‌اند و به همین دلیل برای تامین نیاز بازار اقدام به واردات می‌شود. بسیاری از داروهای تولید داخل در ابتدا وارد کشور شده‌اند و پس از مدتی تولید آنها در داخل شکل گرفته است به همین دلیل نظر ما این است که دو حوزه تولید و واردات دارو مکمل یکدیگر بوده و به هیچ‌وجه رو در روی هم قرار ندارند. این مقام مسوول بر این باور است که سیاست فعلی وزارت بهداشت محدودسازی واردات دارو و حمایت از تولید است که دولت نیز از این سیاست حمایت می‌کند. به گفته رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو کل ارزش بازار داروی کشور شامل داروهای وارداتی و تولید داخل بالغ بر هشت هزار میلیارد تومان است.

80 سال داروسازی در ایران

بر اساس تعاریف موجود در سازمان جهانی بهداشت، ایران با سابقه ۸۰‌ساله در صنعت دارویی، کشوری تولیدکننده محسوب می‌شود. البته منظور از ۸۰ سال سابقه نطفه اولین کارخانه داروسازی است که در ایران بسته شد. زیرا، اولین پروانه رسمی تاسیس و فعالیت یک کارخانه داروسازی با مجوز بهداشت مربوط به سال ۱۳۲۴ است و اولین پروانه داروسازی بر اساس قانون دارویی کشور مصوب سال ۱۳۳۴ حدود ۶۰ سال پیش صادر شده است. در سال 13۵۷، ۱۵ درصد حجم بازار از نظر ریالی و حدود ۲۵ درصد تولید بازار دارویی ایران در اختیار صنایع داخلی و شرکت‌های چندملیتی بود. گام نخست توسعه صنعت دارویی در زمان دفاع مقدس اتفاق افتاده است. به گفته دیناروند، یکی از معاونان وزارت بهداشت برای کشوری که واردات یک میلیارد‌دلاری دارو دارد، صادرات ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیون دلاری عدد مطلوبی نیست.

بیشترین داروی وارداتی چه بود؟

بر اساس آمار گمرک کشور داروی مُسکن استامینوفن در سال گذشته بیشترین آمار واردات دارو را به خود اختصاص داده است. در سال گذشته بیش از یک میلیارد و 600 میلیون دلار انواع محصولات دارویی به کشور وارد شد. واردات کل داروهای کشور در سال گذشته حدود هشت تن بوده است که طبق اعلام وزیر بهداشت امسال واردات دارو به کشور 25 درصد کاهش یافته است. پس از داروی استامینوفن داروهایی همچون آل پرازولام، کامازپام، کلردیازپوکسید، کلونازپام، کلرازپات، دلورازپام، دیازپام، کاستازولام، لوفلازپات اتیل، فلودیازپام، فلونیترازپام، فلورازپام، هالازپام، لورازپام، لورمتازپام که بیشتر در درمان انواع افسردگی کاربرد دارند از کشورهای امارات متحده عربی، ایتالیا، فرانسه و هند به کشور وارد شده‌اند.

*«تیتر گزارش برگرفته از شاهنامه ابوالقاسم فردوسی»