وقتی پول از پاروی تیم‌های انگلیسی بالا می‌رود

چند روزی است که خنده از لب‌های مدیران باشگاه‌های انگلیسی محو نمی‌شود. قرارداد حق پخش تلویزیونی فوتبال جزیره جهشی عجیب و غریب را تجربه کرده؛ 71 درصد رشد خالص. حالا حق پخش تلویزیونی مسابقات لیگ برتر انگلیس یک میلیارد و 712 میلیون پوند (9073 میلیارد و 600 میلیون تومان) می‌ارزد. رقمی نجومی که بیش از 19 برابر بودجه 465 میلیارد‌تومانی وزارت ورزش و جوانان ایران در سال 1394 است. این رقم هنگفت در حالی قرار است بین تیم‌های فوتبال انگلیسی در سال‌های آینده تقسیم شود که از همین حالا حسادت بسیاری از باشگاه‌های غیرانگلیسی را برانگیخته است. خاویر تباس رئیس لالیگای اسپانیا از جمله افرادی به نظر می‌رسد که خیلی از این درآمد بالای تیم‌های انگلیسی خوشحال نیست. او می‌گوید: «در حال حاضر با مشکل بسیار جدی روبه‌رو خواهیم بود. دیگر نمی‌توانیم با لیگ برتر برای عنوان برترین لیگ رقابت کنیم و قطعاً خیلی از ستاره‌های خود را از دست خواهیم داد. در حال حاضر باید اقدامات سریع و فوری انجام دهیم تا بتوانیم لیگا را از شرایط بحرانی خارج کنیم و قراردادها را طوری تنظیم کنیم که همه ۲۰ تیم لیگا از قراردادهای مالی سود ببرند، نه اینکه خیلی از درآمدها به جیب رئال مادرید و بارسلونا برود.» اما این سود سرشار تیم‌های انگلیسی واقعاً چقدر است؟

مزایده‌ای با بیشترین سود
روزنامه دیلی تلگراف در شماره روز گذشته خود نوشته حق پخش تلویزیونی رقابت‌های فوتبال باشگاهی در انگلیس با رشدی 71‌درصدی مواجه شده. به این ترتیب قرار است شبکه تلویزیونی اسکای برای پخش مستقیم 126 مسابقه لیگ برتر برای سه سال، چهار میلیارد و 200 میلیون پوند (22 هزار و 295 میلیارد تومان) و شبکه تلویزیونی بی‌تی اسپورت برای پخش 42 مسابقه نزدیک به 960 میلیون پوند (پنج هزار و 110 میلیارد تومان) پرداخت کند. ظاهراً این قرارداد از سال 2016 آغاز می‌شود و تا سال 2019 ادامه خواهد داشت و در مجموع ارزش کل حق پخش تلویزیونی انگلستان برای سه سال را به عدد رویایی پنج میلیارد و 136 میلیون پوند (27 هزار و 220 میلیارد و 800 میلیون تومان) می‌رساند. طبق اطلاعات منتشر‌شده شبکه اسکای مجبور است طی قرارداد جدید مبلغی معادل 183 درصد قرارداد قبلی به لیگ برتر انگلیس پرداخت کند. بی‌تی اسپورت هم باید رقم پرداختی‌اش را 18 درصد افزایش دهد. این شبکه در فصل جاری برای پخش تنها 42 بازی تیم‌های انگلیسی 264 میلیون پوند (1372 میلیارد و 800 میلیون تومان) و از سال آینده برای هر فصل 320 میلیون پوند (1696 میلیارد تومان) پرداخت خواهد کرد؛ این یعنی برای روی آنتن بردن هر بازی هفت میلیون و 600 هزار پوند (40 میلیارد و 280 میلیون تومان). در طرف دیگر شبکه اسکای اسپورت هر سال یک میلیارد و 392 میلیون پوند (736 هزار و 700 میلیارد تومان) یا به عبارت دیگر برای هر بازی 11 میلیون و 70 هزار پوند (58 میلیارد و 671 میلیون تومان) پرداخت خواهد کرد. بد نیست بدانید در مجموع طبق قرارداد جدید، ۱۶۸ بازی به صورت مستقیم از دو شبکه تلویزیونی اسکای و بی‌تی اسپورت پخش خواهد شد که هر بازی به طور متوسط نزدیک به ۱۶ میلیون دلار برای این دو شبکه هزینه در‌بر دارد.

وقتی شبکه‌ها دست به جیب می‌شوند
افزایش نجومی رقم حق پخش تلویزیونی رقابت‌های لیگ برتر البته مسبوق به سابقه است. در همان سال‌های اول شکل‌گیری لیگ برتر (سال 1992) هم رقم هنگفتی برای خرید این بازی‌ها به مقامات فوتبال جزیره پیشنهاد شد؛ 191 میلیون پوند. این قرارداد برای پنج سال ادامه داشت. تا اینکه قرارداد جدید 5/3 برابر شد؛ 670 میلیون پوند. البته این قرارداد تنها چهار سال ادامه داشت تا قرارداد بعدی که در سال 2011 منعقد شد میلیاردی شود. یک میلیارد و 200 میلیون پوند عایدی تیم‌های انگلیسی طی سال‌های 2001 تا 2004 بود. نمودار زیر شرایط مالی تیم‌های لیگ برتر و افزایش درآمد آنها را در طول دو دهه اخیر بهتر نشان می‌دهد.

فوتبال انگلستان برنده اصلی
قرارداد جدید و مبالغ سنگین آن بیشتر از همه برای سازمان لیگ برتر انگلستان سودآور است. ریچارد اسکودامور، مدیر اجرایی سازمان لیگ برتر اعلام کرده قصد دارد نزدیک به 56 میلیون در پروژه‌های فوتبال پایه و نوسازی استادیوم‌ها سرمایه‌گذاری کند. اسکودامور همچنین تاکید کرده باشگاه‌ها باید در مبلغ بلیت‌هایشان تجدیدنظر کنند تا مطمئن شوند استادیوم‌ها کاملاً پر می‌شود. اما مهم‌ترین نکته فروش حق پخش تلویزیونی با چنین ارقامی این است که پس از این تیم‌های لیگ برتر، بدون شک ثروتمندترین تیم‌های دنیا خواهند شد. از سال 2016 تیم قعرنشین جدول لیگ می‌تواند حدود 99 میلیون پوند (524 میلیارد و 700 میلیون تومان) و صدرنشین حدود 156 میلیون پوند (826 میلیارد و 800 میلیون تومان) درآمد داشته باشد. پس تعجبی ندارد اگر به زودی بزرگان دنیای فوتبال همچون کریستیانو رونالدو و مسی را در انگلستان ببینید. این البته صحبتی است که رئیس لالیگا هم به زبان آورده: «با این اتفاقی که رخ داده به احتمال زیاد به زودی کریستیانو رونالدو و لیونل مسی به لیگ برتر خواهند پیوست.»

نظام عادلانه توزیع درآمد انگلیسی‌ها در مقابل سایر لیگ‌ها
شاید برایتان جالب باشد که بدانید انگلیس صاحب عادلانه‌ترین نظام تقسیم درآمدهای تلویزیونی بین باشگاه‌های داخلی است و سازمان لیگ اسپانیا در حالی به درآمد بالای انگلیسی‌ها غبطه می‌خورد که در این کشور ناعادلانه‌ترین سیستم تقسیم درآمد تلویزیونی جریان دارد. در مدل فروش غیر‌متمرکز حق پخش تلویزیونی که در اسپانیا رواج دارد، دو باشگاه بارسلونا و رئال مادرید که بیش از همه پول دریافت می‌کنند 7/7 برابر تیم‌های قعرنشین جدولی پول به جیب می‌زنند. البته خاویر تباس، رئیس لیگ اسپانیا، قول داده است که این عدد را به نسبت یک به 5/3 یا یک به 5/4 برابر کاهش دهد. آنها در نظر دارند حق پخش تلویزیونی را مانند سایر لیگ‌های بزرگ اروپایی به صورت متمرکز بفروشند و این پول را به صورت عادلانه توزیع کنند تا درآمد اتلتیکو مادرید، قهرمان فصل گذشته لالیگا با 42 میلیون یورو از تیمی همچون کاردیف ولز که فصل گذشته در قعر جدول لیگ برتر قرار گرفته اما 5/74 میلیون یورو درآمد داشته، کمتر نباشد. برنامه اسپانیایی‌ها این است که 800 میلیون یورو درآمد سالانه حق پخش را به روش زیر تقسیم کنند: 10 درصد برای لیگ آدلانته (80 میلیون یورو) و 90 درصد باقی مانده بر این اساس: 50 درصد به صورت مساوی، 25 درصد نسبت به رتبه نهایی در جدول و 25 درصد نهایی با توجه به مخاطبان و تماشاچیان. گفتنی است در لیگ برتر انگلیس نرخ تقسیم پول میان تیم‌ها یک به 5/1 است. یعنی فاصله درآمدی تیم‌های لیگ برتری از حق پخش تلویزیونی نهایتاً 50 درصد است. در بوندس لیگا این نسبت یک به دو است، اگرچه مقدار کل پول به اشتراک گذاشته‌شده یعنی 475 میلیون یورو، سه برابر کمتر از مقدار پولی است که در میان تیم‌های لیگ برتری تقسیم می‌شود اما بایرن‌مونیخ با 5/36 میلیون یورو بیشترین دریافتی را از حق پخش تلویزیونی داشته، در حالی که اینتراخت فرانکفورت با 2/18 کمترین دریافتی را به خود اختصاص داده است. در ایتالیا، قرارداد جدیدی برای سال‌های 2017-2015 امضا شده که طبق آن سالانه 952 میلیون یورو بین تیم‌های سری‌آ تقسیم خواهد شد (572 میلیون یورو از سوی اسکای و 373 میلیون یورو دیگر از سوی Mediaset). در فصل 2014-2013 یوونتوس 94 میلیون یورو (394 میلیارد و 500 میلیون تومان) دریافت کرد، که بیشترین مبلغ در این کشور محسوب می‌شد، در حالی که ساسولو 9/17 میلیون یورو (75 میلیارد و 600 میلیون تومان) دریافت کرد و این رقم 5/5 برابر کمتر از دریافتی قهرمان سری‌آ است.