ممنوعه افسونگر

سرانجام چندین سال پس از فراگیری استقرار بشقاب‌های ماهواره روی پشت‌بام خانه‌ها در ایران و نیز آزمایش انواع روش‌ها برای مقابله با این پدیده، نهادی چون مرکز آمار به صرافت جمع‌آوری اطلاعات از میزان بهره‌گیری ایرانی‌ها از ماهواره افتاد. پژوهشگران مرکز آمار ایران هنگام مطالعه میزان برخورداری خانوارها و استفاده افراد از فناوری اطلاعات و ارتباطات، گریزی هم به اقبال مردم به خدمات تلویزیونی چند‌مجرایی زده‌اند و به اطلاعات قابل تاملی دست یافته‌اند. نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که از مجموع 3 /24 میلیون خانوار کشور، حدود 6 /19 میلیون خـانوار، معادل 7 /80 درصـد خانوارها، در محـل سـکونت بـه خدمات تلویزیونی چندمجرایی دسترسی داشته‌اند. البته سهم دسترسـی خانوارهـا بـه انـواع خـدمات تلویزیـونی چند‌مجرایی تفاوت‌های زیادی را نشان می‌دهد؛ چنان که از کل خانوارهای کشور، 7 /5 میلیـون خـانوار، معادل 5 /23 درصـد خانواده‌ها به خدمات ماهواره‌ای مستقیم به خانه دسترسی دارند. با وجود این، آیا این آمار به صرف آنکه چنین نهادی آن را ارائه می‌کند، قابل استناد بوده و با واقعیت‌های جامعه ایران تطابق دارد؟ و پرسش دیگر اینکه انتشار آمار مربوط به میزان استفاده مردم از ماهواره از سوی این نهاد حاکمیتی حاوی چه پیامی است؟
مرکز آمار با استناد به نتایج این پژوهش درحالی ادعا می‌کند که یک‌چهارم خانواده‌های ایرانی از خدمات ماهواره‌ای مستقیم بهره می‌گیرند که علی جنتی، وزیر سابق ارشاد، پیش از این آمار استفاده‌کنندگان ماهواره را 70 تا 75 درصد جمعیت کشور عنوان کرده بود. جنتی در گفت و گو با خانه ملت از این آمار سخن به میان آورده بود تا ضرورت اصلاح قانون ماهواره را گوشزد کند: «مثلاً قانون منع ماهواره داریم اما گفته می‌شود که 70 تا 75 درصد کل جمعیت کشور ما از ماهواره استفاده می‌کنند. همه این موضوع را می‌دانند اما دولت حاضر نیست قانون را تغییر دهد و چشم قانونگذار و ناظر نیز به رواج این بی‌قانونی بسته است. وقتی قانونی اجرا نمی‌شود، یا باید آن را لغو کرد یا باید آن را اصلاح کرد.» او ادامه می‌دهد: «اصلاح این قانون بسیار ضروری است و حتماً باید اصلاح شود چراکه استفاده افراد از ماهواره به کل غیرقانونی است اما اکثریت مردم از آن استفاده می‌کنند. در واقع حداقل 70 درصد مردم خلاف قانون رفتار می‌کنند. با این حال، مادامی‌که قانون ممنوعیت ماهواره وجود دارد قوانین زیرمجموعه آن نیز اعمال خواهد شد.»
در سال‌های گذشته، چه اقداماتی که برای جلوگیری از نفوذ بیش از پیش ماهواره در میان خانوارهای ایرانی به انجام نرسید؛ از ترغیب مردم به تحویل داوطلبانه دیش‌های ماهواره تا جمع‌آوری ضربتی دیش‌ها که ماموران انتظامی در قالب عناوینی چون «طرح امنیت اجتماعی» با در دست داشتن حکم قضایی خود را به پشت بام منازل رساندند و اقدام به پاکسازی تجهیزات ماهواره‌ای کردند. این روش‌های قهری نه‌تنها در رویگردانی مردم از این رسانه، موثر واقع نشده که بیشتر به آتش پروپاگاندای رسانه‌های بیگانه علیه ایران دمیده است. به نظر می‌رسد دولت به معنای تمامی قوا، به دلیل پیچیدگی‌های مواجهه اصولی و منطقی با پدیده‌ای چون «ماهواره» ساده‌ترین و کوتاه‌ترین راه برخورد با آن را که همان شیوه‌های سنتی و سلبی است، برگزیده است. آیا اکنون که مرکز آمار، میزان فراگیری استفاده از ماهواره را در میان ایرانیان اعلام کرده، وقت آن نرسیده که به جای طرح دعاوی قدیمی برای مقابله با آثار سوء آن تغییری در سیاستگذاری‌ها اعمال شود؟