میان‌بر ممنوعه

هنوز یک روز از نوسان مثبت کامل پتروشیمی مبین در بورس تهران گذشته بود که ناظر بازار سهام همه معاملات انجام‌شده بر روی این نماد تازه‌وارد را به بهانه نقص فنی سامانه معاملات باطل کرد. این در حالی است که در ادامه، کلیه معاملات شرکت لیزینگ ایرانیان با توجه به ظن استفاده از اطلاعات نهانی ابطال شد. هرچند شائبه فساد و جابه‌جایی صف‌ها تاکنون اثبات نشده است اما نگرانی بزرگی در خصوص استفاده از اطلاعات نهانی و فساد به وجود آمده است. تا جایی که معترضان مدعی شدند اوج‌گیری کدهای خاص یا معاملات این گونه افراد، در هفته‌های اخیر موجب بی‌اعتمادی آنها به بورس شده است. چرا که برخی افراد خاص با دسترسی به اطلاعات نهانی شرکت‌های بورسی، قبل از بقیه سهامداران به خرید و فروش اقدام کرده و به این ترتیب خود سود می‌برند و دیگران را با ریسک زیان روبه‌رو می‌کنند. سهامداران منتقد با طرح چنین ادعاهایی خواستار تشکیل یک کمیته مستقل بازرسی برای نظارت بر معاملات بورس و فرابورس به‌صورت دائم شده‌اند. در این میان مدیرعامل بورس تهران مدعی است هیچ کد خاصی در بورس وجود ندارد. اما جمعی از سهامداران بورس تهران هفته قبل در اعتراض به آنچه «فساد و کدهای خاص» در این نهاد می‌خواندند، دست به تجمع اعتراضی زدند. تجمع‌کنندگان ضعف در بخش نظارتی بورس، نبود سازوکار قانون برخورد با استفاده‌کنندگان از اطلاعات نهانی را از جمله دلایل اعتراض خود عنوان کردند.

طبق بند 32 ماده 1 قانون بازار اوراق بهادار، اطلاعات نهانی هرگونه اطلاعات افشا‌نشده برای عموم است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به اوراق بهادار، معاملات یا ناشر آن مربوط می‌شود و در صورت انتشار، بر قیمت یا تصمیم سرمایه‌گذاران برای معامله اوراق بهادار مربوط تاثیر می‌گذارد. این مصوبه معتبرترین تعریف را از اطلاعات نهانی ارائه داده و کشورهای عضو اتحادیه اروپا تماماً از آن پیروی کرده‌اند و در حقوق ایالات متحده آمریکا این امر علاوه بر تدوین قانون، به تفسیر کمیسیون اوراق بهادار (SEC) نیز واگذار شده است. با این حال اثبات این موضوع که معاملات یک شخص مبتنی بر اطلاعات نهانی بوده است؛ کار دشواری است. در واقع، مقام ناظر موارد مشکوک به استفاده از اطلاعات نهانی را بررسی کرده و پس از اثبات موضوع وارد عمل شده و موضوع را به دادگاه ارجاع می‌دهد. اطلاعاتی را که صرفاً در اختیار عده‌ای خاص باشد نمی‌توان نهانی نامید. این اطلاعات باید چهار ویژگی عدم دسترسی برای عموم، دقیق یا ویژه بودن، قابلیت تاثیر در قیمت و ارتباط با اوراق بهادار یا ناشر آن را داشته باشد. دارندگان چنین اطلاعاتی (insiders) مترصد آن‌اند که با چنین حربه‌ای، بازدهی ناعادلانه فراتر از بازدهی بازار را دریافت کنند. داد و ستد اوراق بهادار بر پایه این اطلاعات غیرمنصفانه بوده و ضمن آسیب رساندن به اعتماد عموم سرمایه‌گذاران، به افزایش ریسک بازارهای مالی، افزایش هزینه تامین مالی شرکت‌ها و نهایتاً کند شدن رشد اقتصادی کشورها ختم می‌شود. لذا اجرایی شدن دستورالعمل اجرایی گزارش‌دهی دارندگان اطلاعات نهانی و پیشگیری موثر از انجام معاملات با استفاده از رانت اطلاعاتی مستلزم همت بیشتر متصدیان امور و آماده‌سازی برخی بسترها مانند ارتقای پایگاه داده‌های کشور در مورد اشخاص و خانوارها، اجرای بهتر قانون مبارزه با پولشویی، سهولت دسترسی مقام ناظر به اطلاعات حساب‌های بانکی اشخاص و باز شدن زوایای پنهان و موارد اطلاعات نهانی در قوانین و مقررات بازار سرمایه است. هرچند، کانون کارگزاران سال قبل در خصوص اصول اخلاقی در بازار سرمایه کتابچه‌ای را هم منتشر کرده و به موارد معامله بر اساس اطلاعات نهانی اشاره داشته است. از ابتدای خردادماه نیز قرار است تمام اطلاعات شرکت‌ها به‌صورت مستقیم، بدون دخالت نظر کارشناسان سازمان بورس، به‌صورت مستقیم در بازار سهام منتشر شود تا به نحوی سازمان نیز از اتهام درز اطلاعات در فاصله ارسال تا انتشار آن، مبرا شود.