اقتصاد سیاسی

تنگه تایوان را اغلب یک نقطه احتمالی درگیری می‌دانند. در آن‌سوی این آبراه باریک، چین هزاران موشک را به سمت کشوری نشانه گرفته است که آن را یک استان نافرمان خود می‌داند. اما از نظر کسانی که در نیروگاه بادی فرموسا (Formosa) کار می‌کنند تنگه تایوان ارزشی متفاوت دارد. یکی از مهندسان در حالی که به توربین‌های نصب‌شده بر روی آب‌های فیروزه‌ای نگاه می‌کند می‌گوید: اینجا بهترین باد جهان را دارد.

وقتی نیروگاه در پایان امسال راه‌اندازی شود اولین نیروگاه بادی تجاری درون آب در خارج از چین و اولین نیروگاه بهره‌برداری‌شده از چندین نیروگاهی خواهد بود که در پروژه‌های این تنگه تعریف شده‌اند. به دنبال تصمیم دولت تایوان برای اجتناب از نیروی برق هسته‌ای، این کشور در پی استفاده از نیروی باد برآمد. بسیاری از کسب‌وکارها نگران آن هستند که این اقدام به کمبود برق در تایوان بینجامد و در نهایت اقتصاد کشور آسیب ببیند. این مناظرات گاهی شکل خشن به خود می‌گیرد و نمایندگان در مجلس به یکدیگر چنگ و دندان نشان می‌دهند. در سال 2017 خاموشی گسترده‌ای شمال تایوان را دربر گرفت. اما خانم تسای (Tsai) رئیس‌جمهور تایوان مصمم است به طرح خود با عنوان «ایجاد یک سرزمین عاری از انرژی هسته‌ای» تا سال 2025 متعهد بماند. از نظر منتقدان این نمونه‌ای آشکار از یک نظام سیاسی است که به راحتی با داد و فریاد کارزارکنندگان، چه طرفداران محیط زیست و چه مخالفان تجارت آزاد، تغییر مسیر می‌دهد. این وضعیت همچنین یک سوال همیشگی را پیش می‌کشد: آیا دموکراسی برای رشد اقتصادی بد است؟

این نظر اغلب در چین شنیده می‌شود. ژانگ ویوی استاد دانشگاه چین در مقاله‌ای می‌نویسد: «تایوان پس از 20 سال دموکراسی چه چیزی برای ارائه دارد؟ آنچه ما می‌بینیم فقط کاهش سریع رشد اقتصادی است.» اما ادعاهای مشابهی را می‌توان در برخی از کشورهای موسوم به ببرهای آسیا شنید. برخی از افراد نسل قدیمی‌تر کره جنوبی و تایوان با حسرت از دوران پارک چونگ ‌هی و چیانگ چینگ کوا یاد می‌کنند. رهبرانی که هدایت کشور را در سال‌های شکوفایی بر عهده داشتند. تری گوا بنیانگذار شرکت فاکس‌کان در تایوان می‌گوید: دموکراسی را که نمی‌شود به جای غذا خورد (البته دموکراسی هم نتوانست او را هضم کند. او پس از آنکه متوجه شد شانسی برای برنده شدن در انتخابات ریاست‌جمهوری ندارد از داوطلبی انصراف داد).

آزادی سیاسی فراوان در کره جنوبی و تایوان همیشه نشانه افتخار آنها نبوده است. از میان هفت رئیس‌جمهور منتخب کره جنوبی از سال 1987 تاکنون سه نفر به خاطر فساد محکوم شدند و یک نفر برای فرار از آبروریزی خودکشی کرد. در میان چهار رئیس‌جمهور تایوان از سال 1996 تاکنون سه نفر به فساد متهم شدند که یکی از آنها به 19 سال زندان محکوم شد. آن‌گونه که انوش پاول یک سیاستمدار بریتانیایی گفته بود تمام زندگی‌های سیاسی به شکست ختم می‌شوند. با این حال خاتمه هیچ‌کدام به بدی آنچه در کره جنوبی و تایوان اتفاق افتاد نبود.

اما رهبران هنگ‌کنگ از زمان تحویل آن به چین در سال 1997 نیز نمونه خوبی از حاکمیت غیردموکراتیک نبوده‌اند. اولین فرماندار پس از زمان کوتاهی کنار کشید. دومی کارش به زندان ختم شد و سومی آنقدر منفور بود که نتوانست به دور دوم خدمت راه یابد. همزمان رئیس کنونی دولت نیز مورد تنفر عموم قرار دارد و انتخابات محلی اخیر را به نوعی همه‌پرسی عملی درباره حاکمیت خودش تغییر داد. سنگاپور نیز سال‌هاست که خود را به آرمان‌های شایسته‌سالاری نزدیک می‌داند اما دشمنی بین فرزندان لی ‌کوان یو بنیانگذار کشور، چهره زشت سیاست طبقه حاکم آن را آشکار کرد.

وقتی چهار ببر آسیا این لقب را گرفتند هیچ‌کدام انتخابات رقابتی تا قبل از آن برگزار نکرده بودند. از آن زمان تاکنون دو کشور از آن چهار کشور دموکراسی زنده و پویا داشته‌اند. بنابراین چهار ببر آسیا آن تحولاتی را دارا هستند که دانشمندان جامعه‌شناس در زمان بررسی اثرات متغیرهای مختلف به آنها نیازمندند. سیاست بسیار آزاد تایوان و کره جنوبی را می‌توان با دموکراسی مدیریت‌شده سنگاپور و نظام غیرانتخابی هنگ‌کنگ و همچنین با وضعیت غیردموکراتیک آنها در گذشته مقایسه کرد. اما این مقایسه چه چیزی را آشکار می‌کند؟

در هر دو کشور تایوان و کره جنوبی رشد اقتصادی در دوران قبل از دموکراسی سریع‌تر از دوران پس از آن بود. در دو کشور سنگاپور و هنگ‌کنگ نیز سرعت رشد اقتصادی در گذشته از زمان حال بیشتر بود. سنگاپور در سال‌های اخیر در مقایسه با دیگر ببرهای دموکراتیک سرعت رشد بیشتری داشت. اما سرعت رشد در هنگ‌کنگ اغلب آهسته بود.

مطالعات منظم مربوط به این موضوع نتایج متفاوتی ارائه می‌دهند. مقاله مشهور سال 1996 رابرت بارو از دانشگاه هاروارد به این نتیجه ناخوشایند می‌رسد که دموکراسی بیش از حد اثر نسبتاً زیان‌باری بر رشد اقتصادی دارد. آقای بارو چنین حدس می‌زند که بازتوزیع لازم برای راضی نگه داشتن اکثریت رای‌دهندگان ممکن است انگیزه سرمایه‌گذاری و کار را تضعیف سازد. محاسبات آماری او نشان می‌دهد مقدار متوسط و معتدلی از آزادی سیاسی - حدود میزانی که هم‌اکنون در سنگاپور وجود دارد- بهترین حالت خواهد بود.

اما دموکرات‌ها می‌توانند از نتایج خوشایند پژوهش‌های اقتصادی جدیدتر قوت قلب بگیرند. دارون عجم‌اوغلو از موسسه فناوری ماساچوست و همکارانش به این نتیجه می‌رسند که دموکراسی در درازمدت حدود 20 درصد به تولید ناخالص داخلی سرانه هر کشور می‌افزاید. یک دلیل آن است که دموکراسی باز بودن و تعهد به آموزش و بهداشت را تشویق می‌کند. از آنجا که سنگاپور و هنگ‌کنگ درها را باز نگه‌ داشتند و در تحصیل و بهداشت سرمایه‌گذاری‌های سنگینی انجام دادند موفق شدند برخی مزایای اقتصادی دموکراسی کامل را به‌دست آورند.

رنج بدون رای

طبق گفته آقای عجم‌اوغلو و همکارانش، از دیگر اثرات دموکراسی بر رشد اقتصادی آن است که ناآرامی‌های اجتماعی را آرام می‌کند. تجربه اخیر ببرهای آسیا این دیدگاه او را رد می‌کند. در سال 2016 مردم کره جنوبی متوجه شدند که رئیس‌جمهور پارک گئون ‌های تحت نفوذ یک مشاور مرموز پشت صحنه قرار دارد. این کشف میلیون‌ها معترض را به خیابان‌ها کشاند. در هنگ‌کنگ نیز معترضان به نفوذ چین از ماه ژوئن خیابان‌ها را به اشغال خود درآوردند.

در کره جنوبی دموکراتیک نظام سیاسی موفق شد مشکل را مهار کند. قوه مقننه فرآیند رسمی استیضاح را آغاز و دادگاه قانون اساسی حکم آن را تایید کرد. خانم پارک از قدرت خلع شد و به زندان افتاد و انتخاباتی برای تعیین جانشین او برگزار شد. همزمان در هنگ‌کنگ خانم کری‌ لم (Carrie Lam) رئیس دولت حتی اختیار آن را ندارد که خود از قدرت کناره‌گیری کند. او در یک سخنرانی در جمع بازرگانان که مطالب آن به بیرون درز کرده بود اعتراف کرد که هیچ راهی به‌جز اعمال زور ندارد.

از آنجا که نظام سیاسی نیمه‌کاره هنگ‌کنگ نتوانست خشم معترضان را فرونشاند این وظیفه بر عهده پلیس گذاشته شد. پلیس از یک طرف از این وظیفه ناراحت بود و از سوی دیگر به خاطر آن قدرت و اختیارات بیشتری به‌دست آورد. اکنون پلیس تنها ابزار موجود برای دولت است از این‌رو دولت از نارضایتی آن هراس دارد. این ترس باعث شد دولت تحقیقات مربوط به سوء ‌عملکرد پلیس را متوقف سازد. اما عدم پاسخگویی معترضان را به خشم آورد و برخی می‌گویند اگر نیروی اعمال قانون خود به آن احترام نگذارد دلیلی برای دیگران باقی نمی‌ماند که به قانون پایبند باشند. این رویارویی اقتصاد را به رکودی کشاند که احتمالاً در سال آینده ادامه پیدا می‌کند. چه دموکراسی به رشد کمک کند چه نکند تقاضای برآورده‌نشده قطعاً به اقتصاد ضربه خواهد زد.

تردیدی نیست که دموکراسی‌های ببرهای آسیا با قدمتی کمتر از دو دهه دشواری‌هایی دارند. نیروگاه خورشیدی فرموسا در تایوان از نظر رسانه‌های محلی بسیار پرهزینه است و تاکنون هشت‌بار بررسی‌های دقیق زیست‌محیطی در مورد آن انجام گرفته است. اما به نظر می‌رسد تعهد دولت برای بهره‌برداری از نیروی باد خدشه‌ناپذیر باشد.

در هر حال، قانونگذاران تایوان موارد جدیدی برای بحث و مناقشه دارند. در سال 2018 دعوای دیگری در مجلس بر سر قطع مستمری‌های عمومی در گرفت. این موضوع دیگری است که هر چهار ببر آسیا باید به آن بپردازند: افزایش تعداد شهروندان سالمند و اتخاذ تدابیری برای آنها.

منبع: اکونومیست