اکسپو 91 هم آمد و رفت
همچنان چشم‌انتظار خریدهای دولتی
در همان روزهایی که خبر برگزاری حراج آثار تجسمی در تهران توجه بسیاری از رسانه‌های داخلی را به خود جلب کرد و به تیتر نخست برخی روزنامه‌ها تبدیل شد، تالار وحدت تهران میزبان اکسپو 91 بود. اکسپو 91 البته یک هفته پیش از برگزاری پر سر و صدای حراج تهران کلید خورد، و در حالی که قرار بود تا دوازدهم تیر به پایان برسد، زمان برگزاری آن تا بیست و پنجم تیرماه تمدید شد.
در همان روزهایی که خبر برگزاری حراج آثار تجسمی در تهران توجه بسیاری از رسانه‌های داخلی را به خود جلب کرد و به تیتر نخست برخی روزنامه‌ها تبدیل شد، تالار وحدت تهران میزبان اکسپو 91 بود. اکسپو 91 البته یک هفته پیش از برگزاری پر سر و صدای حراج تهران کلید خورد، و در حالی که قرار بود تا دوازدهم تیر به پایان برسد، زمان برگزاری آن تا بیست و پنجم تیرماه تمدید شد. این تمدید زمان برگزاری اما باعث نشد تا رسانه‌ها آن‌گونه که به استقبال حراج تهران در شب چهارم تیر رفتند، به اکسپو 91 نیز روی خوش نشان بدهند هر چند مدیران دولتی از این فروش بزرگ سال حمایت کرده‌اند. بماند که در نهایت باید به انتظار نشست و دید این حمایت‌ها تا چه اندازه به پول نقد تبدیل می‌شود و چقدر در حد حرف و قول و قرار باقی می‌مانند. گزارشی که در ادامه می‌خوانید، به چند و چون برگزاری اکسپو 91 می‌پردازد.
اکسپو 91 راس ساعت 5 بعد از ظهر یکشنبه 28 خرداد در تالار وحدت آغاز به کار کرد. مسوولیت برگزاری آن هم با میزبان آن یعنی بنیاد فرهنگی رودکی بود. امسال هم مثل چهار دوره قبلی اکسپو ارائه آثاری از چهره‌های سرشناس هنر تجسمی ایران می‌توانست نگاه هر مجموعه‌داری را به خود جلب کند. وقتی نام‌های بزرگانی چون محمد احصایی، جواد حمیدی، ژازه طباطبایی، فرامرز پیل‌آرام، نصرت‌الله مسلمیان، هانیبال الخاص، مهدی سحابی، نصرالله افجه‌ای، پرویز کلانتری، علی‌اکبر صنعتی، سیدحسن میرخانی، غلامحسین امیرخانی، یدالله کابلی‌خوانساری، منصوره حسینی، احمد اسفندیاری، مسعود عربشاهی، محسن عربشاهی، محسن وزیری‌مقدم، مارکو گریگوریان، صادق تبریزی، حسین محجوبی و محمدعلی ترقی‌جاه یک‌جا در کنار یکدیگر می‌آید، کمتر مجموعه‌داری می‌تواند مقاومت به خرج دهد و دستی به جیب نبرد. البته آثار هنرمندان نسل دوم، کسانی همچون جواد بختیاری، علی شیرازی، یعقوب عمامه‌پیچ، محمدباقر آقامیری، ناصر پلنگی، حبیب‌الله صادقی، آنه محمد تاتاری، فرح اصولی، گیزلا وارگاسینایی، صداقت جباری، جمشید مرادیان، همایون سلیمی، کاظم چلیپا، احمد وکیلی، بهنام کامرانی، رضا خدادادی، رضوان صادق‌زاده، کوروش گلناری و... در کنار آثار این چهره‌ها در اکسپو 91 حضور داشتند. هنرمندان جوان هم از این فروش بزرگ سال بی‌نصیب نبودند. خلاصه 571 اثر هنری از 316 هنرمند که به سه نسل از هنرمندان تجسمی کشور تعلق داشتند، در اکسپو 91 ارائه شد.60 نگارخانه و 10 استان کشور نیز در برگزاری اکسپو 91 مشارکت کردند تا دست‌کم روی کاغذ همه چیز بر وفق مراد به نظر برسد و شرایط برای فروش بزرگ سال آماده باشد. شاید برای همین بود که چند هفته‌ای پیش از آغاز اکسپو 91 مدیر گالری دی ابراز امیدواری کرد: «سرمشقی برای سال‌های آینده و قدم مثبتی برای عرصه هنرهای تجسمی باشد.» فریال سلحشور در عین حال تاکید کرد: «نتیجه نهایی این اکسپو مشخص می‌کند که آیا می‌توان درسال‌های آینده نیز به برگزاری این برنامه امیدوار بود یا خیر.»
تمدید به شرط فروش
اکسپو 91 قرار بود دوازدهم تیر به پایان برسد. همان روز حوالی ظهر تالار وحدت مهمان مهمی داشت. رئیس جمهور آمده بود تا از آثاری که در اکسپو ارائه شده‌اند بازدید کند. این‌طور که رسانه‌ها گزارش داده بودند، دبیر شورای سیاستگذاری اکسپو 91 فرصت را غنیمت شمرده بود و ضمن تشکر از سازمان‌هایی که به خرید آثار هنری از اکسپو روی خوش نشان داده‌اند، نگرانی خود را از بی‌اعتنایی دیگر سازمان‌ها با محمود احمدی‌نژاد در میان گذاشته بود. احمدی‌نژاد هم تاکید کرده بود این موضوع از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در اولین جلسه هیات دولت مطرح شود. فردای همان روز بود که اعلام شد اکسپو 91 به پایان نرسیده و زمان برگزاری آن تا بیست و پنجم تیر تمدید شده است. به گفته دبیر شورای سیاستگذاری اکسپو 91 بازار بزرگ فروش آثار هنری به این دلیل تمدید شد تا بخش‌هایی که برای صرف یک‌دهم درصد از بودجه عمرانی خود بابت خرید آثار هنری اقدام نکرده‌اند فرصت کافی برای این موضوع داشته باشند. گویی بازدید رئیس جمهور از اکسپو 91 کار خودش را کرده بود. حالا مشتریان دولتی 13 روز دیگر فرصت داشتند تا به قول و قرارهای خودشان و بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مقامات فوق عمل کرده و به تعبیر روشن‌تر کیسه‌هایشان را شل کنند.
رکورد 60 میلیون تومانی
شاید اگر اکسپو 91 در یکی از کشورهای جنوبی خلیج فارس برگزار می‌شد، هر روز خبر تازه‌ای از رکوردشکنی‌ها و قیمت‌های سرسام‌آور آن به گوش می‌رسید. در تالار وحدت تهران اما از قرار معلوم همه چیز در سکوت و آرامش کامل برگزار شد. در یک مورد در هجدهم تیر این خبر در خبرگزاری‌ها و رسانه‌های خبری منتشر شد: «گران‌ترین اثر در اکسپو 91 به فروش رسید». فکر می‌کنید این گران‌ترین اثر اکسپو تهران که متعلق بوده است به محسن وزیری‌مقدم چقدر قیمت خورده است؟ فقط 60 میلیون تومان! خیلی لازم نیست این عدد و رقم را با اعداد و ارقام حراجی‌های بزرگ دنیا مقایسه کنید. کافی است آن را با همین حراج تهران خودمان بسنجید که چهارم تیر برگزار شد و تابلویی بدون عنوان از سهراب سپهری در آن 190 میلیون تومان به فروش رفت. آن وقت همه چیز دستتان می‌آید.
بازار داخلی؛ آری یا نه؟
هر چه بود و هر چه هست، اکسپو 91 با همه فراز و نشیب‌هایش تا یکی دو روز دیگر به پایان می‌رسد. امسال موضوعی که بیش از هر چیز دیگری در این اکسپو خبرساز شد، گلایه‌های مکرر دبیر سیاستگذاری آن از خلف وعده‌های مدیران دولتی بود. تقریباً روزی نبود که علیرضا حسینی مصاحبه‌ای در این باره نداشته باشد. این گلایه‌ها در نهایت به شخص رئیس جمهور هم منتقل و به تمدید زمان برگزاری اکسپو 91 منجر شد. گرچه این اتفاق نشان داد که دولت عزم خود را برای تبدیل شدن به مشتری نخست آثار تجسمی در بازار داخلی جزم کرده است، اما اعداد و ارقام فروش‌ها چندان چشم‌گیر نبود که به نتیجه قطعی در این باره رسید. ظاهراً پیش‌بینی مدیر گالری دی درباره تعیین‌کننده بودن اکسپو 91 برای برگزاری آن در سال‌های آینده چندان درست از آب درنیامد و باز هم باید به انتظار سال‌های آینده و اکسپوهای آینده نشست و دید بازار داخلی تجسمی در ایران سرانجام چه سرنوشتی پیدا می‌کند؟ آیا حمایت‌های دولتی می‌تواند آن را سرپا نگه دارد یا گریزی از پیوستن به بازارهای جهانی نیست؟
