اقبال به سرمایه‌گذاری امن
آیا درخشش طلا در بازارهای داخلی و خارجی ادامه خواهد داشت؟
در سال جاری، سرمایه‌گذاری در طلا به عنوان یک دارایی امن هم در بازار داخل و هم در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است. قیمت طلا در بازارهای داخل در نیم‌سال نخست، دو نیمه متفاوت را تجربه کرد. پیش از بررسی قیمت‌های این بازار در دو فصل نخست، باید یک معیار برای اندازه‌گیری طلا در نظر گرفته شود. سکه، معرف خوبی از بازار طلای داخل محسوب می‌شود. اصطکاک خرید و فروش سکه بسیار پایین است و در نتیجه بسیاری ترجیح می‌دهند که در داخل، سرمایه‌های خود را به سکه تبدیل کنند.
از سوی دیگر، برخی معتقدند که سکه روند تغییرات قیمتی را بهتر از سایر بازارها نظیر دلار یا مسکن منعکس می‌کند. چند دلیل مهم در این خصوص وجود دارد. اگرچه بازار دلار در سال‌های اخیر، جهش‌های قیمتی بالایی داشته است، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد به دلیل سیاستگذاری ضدتورمی دولت تمایل دارد که قیمت این کالا کنترل شود. از این‌رو، در سال‌های گذشته تزریق دلاری قابل توجهی صورت گرفته تا قیمت آن در سطح قابل توجه سیاستگذار تغییر کند. این نوع رویکرد در بازار دلار باعث می‌شود که رشد آن کمی از واقعیت‌های اقتصادی فاصله گیرد. اما سیاستگذار این ملاحظه را در سکه ندارد و تنها با اعمال مالیات سعی دارد فضای خرید و فروش آن را کنترل کند. از سوی دیگر، هنوز شرایطی برای اخذ مالیات برای خرید و فروش طلا در نظر گرفته نشده است. بنابراین می‌توان روند بازار داخلی طلا را بر اساس تغییرات قیمت سکه در نیم‌سال نخست بررسی کرد. در حال حاضر، بسیاری از بازارها نیز از سکه به عنوان یک شاخص قیمتی بهره می‌برند. به عنوان مثال، در برخی از گزارش‌های تحلیلی، در ماه‌های اخیر نیز تغییرات قیمتی خود را با سکه ارزیابی می‌کنند. به این معنی که اصطکاک در بازار سکه برای خرید و فروش کمتر از سایر بازارهاست.
سهم سکه و طلا در سبد مردم
یکی از نکاتی که باید به آن توجه شود، این است که برخلاف آنچه فکر می‌شود، سهم بالایی از سرمایه‌های خانوارها صرف خرید سکه و طلا نمی‌شود. این موضوعی است که در نظرسنجی‌ها انعکاس یافته است. به عنوان مثال، در نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران که به تازگی انجام شده است، از مردم سوال شده که ترجیح می‌دهند پس‌اندازشان را چگونه مدیریت کنند؟ از میان کسانی که به این سوال پاسخ دادند، در خرداد سال گذشته مردم 10 درصد سرمایه‌شان را صرف خرید سکه و طلا کردند، که این رقم در تیرماه سال جاری به 8 /5 درصد کاهش یافته است. بنابراین آنچه مشخص است این است که سهم سرمایه‌گذاری از طلا در سال جاری نسبت به سال قبل کاهش یافته است. اما این موضوع به چه دلیل است؟ یکی از عوامل آن می‌تواند افزایش سرمایه‌گذاری مردم در بورس باشد، زیرا بر اساس نظرسنجی‌ها میزان سرمایه‌گذاری مردم در بازار سهام افزایش یافته است. سال گذشته تنها 5 /1 درصد از مردم در بورس سرمایه‌گذاری می‌کردند که این رقم در سال جاری به 2 /9 درصد افزایش یافته است. البته این نظرسنجی پیش از ریزش بورس در هفته‌های اخیر انجام شده است و در نتیجه این امکان وجود دارد که در دو ماه اخیر، علاقه مردم به سرمایه‌گذاری در بازار سکه و طلا افزایش یافته باشد. از سوی دیگر، بالا رفتن قیمت طلا نیز شاید باعث این شده که تمام مردم توان سرمایه‌گذاری در این بازار را نداشته باشند و در نتیجه در این نظرسنجی نیز حدود 40 درصد از مردم توان سرمایه‌گذاری در بازاری را نداشته‌اند. نکته قابل توجه این است که در بازار طلا، خانم‌ها بیشتر از آقایان سرمایه‌گذاری می‌کنند. بر اساس این نظرسنجی در تیرماه سال جاری 1 /8 درصد از زنان تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار طلا داشتند که این رقم برای مردان به 6 /3 درصد کاهش یافته است. به بیان دیگر، سهم سرمایه‌گذاری زنان حدود دو برابر مردان است. همچنین نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که با افزایش میزان تحصیلات سرمایه‌گذاری در بخش طلا نیز افزایش می‌یابد. یکی دیگر از نکات قابل توجه این است که سهم سرمایه‌گذاری افراد جوان نسبت به افراد مسن برای خرید طلا بیشتر است. این موضوع نشان می‌دهد که جوان‌ها که عضو گروه پرریسک‌تر جامعه محسوب می‌شوند نیز تمایل به خرید طلا و سکه دارند و حتی خرید آنها نسبت به افراد میانسال و مسن جامعه بیشتر است. بر اساس این نظرسنجی، 3 /8 درصد از افراد 18 تا 29ساله تمایل به خرید سکه و طلا دارند، این رقم برای افراد 30 تا 49ساله به 3 /6 درصد می‌رسد. از سوی دیگر، این درصد برای افراد بالای 50 سال به سطح 2 /5 درصد می‌رسد. این در حالی است که شاید این تصور پیش آید که افراد میانسال یا کهنسال علاقه بیشتری به سرمایه‌گذاری در سکه و طلا دارند، اما به نظر می‌رسد که در شرایط کنونی اقتصاد ایران، افراد کم‌سن‌و‌سال نیز به ارزش خرید سکه و طلا به عنوان یک سرمایه‌گذاری امن پی برده‌اند. اما این نوع نگرش در سرمایه‌گذاری، تنها محدود به مردم ایران نمی‌شود و در تمام دنیا، هنگامی که ریسک‌های جهانی افزایش می‌یابد، تمایل برای سرمایه‌گذاری در بازار طلا افزایش می‌یابد. این موضوع عملاً باعث می‌شود که حمایت قیمتی از طلا نیز افزایش یابد.
دو نیمه متفاوت قیمتی طلا
یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها این است که در سال جاری مسیر طلا چگونه بوده است. سکه طلا در دو فصل نخست سال جاری روند افزایشی را ثبت کرده است. به‌طور کلی هم در فصل بهار و هم در فصل تابستان، قیمت سکه افزایشی بود، اما سرعت رشد قیمتی در فصل تابستان بسیار بیشتر بود. قیمت سکه و طلای داخل از دو بردار مهم ساخته می‌شود. بردار اول، قیمت ارز است. در نیم‌سال نخست سال جاری، همواره قیمت ارز روند صعودی داشته و این موضوع یک مولفه مهم برای افزایش طلا بوده است. موضوع مهم دیگر نیز بهای اونس جهانی است که شرایط مهمی را ثبت کرده است. سکه تمام‌بهار آزادی در انتهای سال 98 روی عدد شش میلیون و 20 هزار تومان به‌کار خود پایان داد، ولی در بهار توانست تا انتهای کانال هفت میلیون‌تومانی بالا برود و روی عدد 7 میلیون و 920 هزار تومان قرار بگیرد. این کانال‌شکنی‌ها موجب شد که بازدهی سکه در بهار به31درصد برسد. در سه ماه نخست سال جاری، قیمت دلار به میزان 18 درصد رشد کرده بود. این موضوع نشان می‌دهد که در بهار سال جاری افزایش طلای داخل بیشتر تحت تاثیر تغییرات دلار بوده است. در آخرین روز بهار سال جاری، هر گرم طلای ۱۸ عیار روی عدد ۷۸۰ هزارتومانی قرار گرفت. طلای ۱۸ عیار در انتهای سال ۹۸ حدود ۵۹۷ هزار تومان قیمت داشت. در نتیجه تغییرات قیمتی فلز زرد در فصل اول باعث شد بازدهی گرم طلای ۱۸ عیار در بهار به ۳۱ درصد برسد. هیچ‌کدام از ارزها و سکه‌های مهم بازار چنین رشدی را در سه ماه ابتدای سال ثبت نکردند و تنها بازار سهام بود که در این بهار توانست رشد بیشتری را نسبت به گرم طلا تجربه کند. البته در بهار سال جاری، برنده بلامنازع بازارها، بازار سهام بود. شاخص بورس در سه ماه نخست به میزان 148 درصد رشد کرد. در واقع این رشد خیره‌کننده به نوعی باعث شد که رشد طلا و ارز نیز تحت تاثیر بگیرد و سطح کمتری را ثبت کند. همچنین افزایش روند قیمت صعودی اونس نیز باعث شده بود که پیشروی طلای داخل ادامه داشته باشد. در سه ماه نخست سال جاری قیمت هر اونس طلا در بازارهای جهانی حدود 17 درصد رشد داشت.
افزایش حرارت سکه در تابستان
سرعت رشد سکه در تابستان بیشتر شد. این فلز گرانبها در همان تیرماه توانست از سد روانی و محکم 10 میلیون تومان عبور کند و پس از اینکه کمی در مردادماه از لحاظ رشد قیمتی آرام گرفت، در شهریورماه با قدرت دوباره رشد خود را از سر بگیرد و حتی کانال 13 میلیون تومان را هم فتح کند. سکه به لطف چنین کانال‌شکنی‌هایی در تابستان حدود 65 درصد افزایش را ثبت کرد و در صدر جدول بازدهی قرار گرفت.
به گفته فعالان، سکه در سه ماه دوم تابستان از سوی دو عامل مهم مورد حمایت قرار گرفت: اولی رشد بهای دلار و دومی، افزایش ارزش طلا در بازارهای جهانی که در مقطعی حتی به بالای دو هزار دلار نیز رسید. البته بخشی از افزایش قیمت سکه در تابستان هم از سوی عوامل بنیادی حمایت نمی‌شد و بیشتر ناشی از عوامل روانی بود. همین موضوع هم باعث شد که در برخی روزهای سال برای قیمت سکه حباب شکل بگیرد. برخی تحلیلگران باور دارند، تضعیف شاخص دلار در بازارهای جهانی ممکن است بر حباب سکه اثر داشته باشد.
درست است که سکه در سه ماه دوم سال پیشتاز بازارها شد، ولی اگر بازدهی همه بازارها در مجموع شش ماه ابتدایی سال را بررسی کنیم، این شاخص کل بورس بوده است که با اختلاف زیادی نسبت به سایر بازارها در صدر قرار می‌گیرد. شاخص کل بورس در نیم‌سال اول سال 99 حدود 212 درصد افزایش را به ثبت رساند. این در حالی بود که در همین بازه زمانی سکه حدود 118 درصد افزایش قیمت داشت و دلار نیز تنها 69 درصد افزایش را به ثبت رساند. به عبارت دیگر می‌توان گفت شاخص کل بورس در سه ماه ابتدایی سال چنان افزایشی را به‌ثبت رساند که موجب شد این شاخص در مجموع شش ماه نیز بر صدر جدول بازدهی قرار بگیرد. تابستان زمانی بود که سایر بازارها به‌تدریج سعی کردند رشد خود را با شاخص کل بورس هماهنگ‌تر کنند. در این میان، به اعتقاد بسیاری از فعالان وضعیت بازارها در پاییز بیشتر وابسته به اتفاقات سیاسی آتی خواهد بود. به نظر می‌رسد که در فصل سوم، می‌توانیم شاهد افزایش دامنه نوسانات طلا باشیم و احتمالاً روزهای پرماجرایی برای آن رقم خواهد خورد.
تحولات اونس در نیمه نخست
بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته، اونس از ابتدای سال 1399، پس از پشت سر گذاشتن اتفاقاتی تاریخی و ثبت رکوردهای بی‌سابقه، به میزان ۲۷ درصد رشد داشته است. طلا برای آخرین بار در سال ۲۰۰۷ یعنی یک سال پیش از وقوع بحران مالی جهانی رشدی بیش از این مقدار را تجربه کرده بود؛ بازدهی ارزش اونس در سال ۲۰۰۷ در حدود ۳۲ درصد بوده است.
از نگاه کارشناسان در سال جاری بسیاری از عوامل در افزایش قیمت اونس نقش ایفا کردند؛ از افزایش تنش‌های ژئوپولتیک منطقه‌ای تا جنگ تجاری میان آمریکا و چین و از همه مهم‌تر پدیده تازه‌ای به نام پاندمی کرونا که با تحمیل یکی از عمیق‌ترین رکودهای اقتصادی تاریخ و اجبار بانک‌های مرکزی به اقدامات بی‌سابقه انبساطی، طلا را به اوج قله‌های تاریخی خود رساند. در شش ماه نخست سال جاری میانگین قیمت اونس در حدود ۱۸۰۰ دلار بوده است. در حالی که بالاترین قیمت اونس در طول تاریخ مربوط به سال ۲۰۱۱ و قیمت ۱۹۲۰دلاری بود، طلا روی موج کرونا توانست تا قیمت ۲۰۷۳دلاری بالا رود. در همین زمان شش‌ماهه اما ارزش دلار آمریکا با نزول قابل‌توجهی همراه بود. در حالی که شاخص دلار در ابتدای سال جاری در حد ۸۲ /۱۰۲ واحد بود، ارزش اسکناس آمریکایی در روز گذشته به ۵ /۹۳ واحد رسید. به‌عبارت دیگر ارزش دلار در شش ماه اول به میزان ۹ درصد در برابر ارزهای معتبر جهانی کاهش پیدا کرده است. دلیل اصلی کاهش ارزش دلار تزریق نقدینگی و چاپ پول بانک مرکزی آمریکا در این مدت بود. فدرال‌رزرو برای حمایت از اقتصاد و با تصویب بسته‌های حمایتی ضدکرونا، عرضه دلار را افزایش داد و همین موضوع سبب شد تا ارزش اسکناس پشت‌سبز تا حد بی‌سابقه‌ای کاهش پیدا کند.
عوامل موثر در چشم‌انداز آتی طلا
به نظر می‌رسد اکثر کارشناسان معتقدند که چشم‌انداز طلا در کوتاه‌مدت افزایشی خواهد بود و نمی‌توان به زودی انتظار کاهش قابل توجهی را برای این سرمایه‌گذاری امن داشت. در این شرایط می‌توان به مهم‌ترین عواملی اشاره کرد که می‌تواند بر آینده طلای جهانی اثرگذار باشد.
کشف واکسن بیماری کرونا
با ظهور بیماری کرونا در دنیا و افزایش نااطمینانی‌ها، تقاضا برای سرمایه‌گذاری در طلا افزایش یافت. این در حالی است که برخی از کارشناسان معتقدند در صورتی که خبرهای خوبی از تولید واکسن به گوش برسد و در پاییز بتوان بخشی از جمعیت جهان را در مقابل این بیماری واکسینه کرد، می‌توان امید داشت که به مرور تقاضا برای خرید طلا نیز کاهش یافته و قیمت آن روند نزولی را طی کند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که به‌طور واقع‌بینانه در کوتاه‌مدت نمی‌توان انتظار داشت تمام مردم بتوانند واکسن کرونا را تهیه کنند و در نتیجه مقابله با بیماری کرونا نیز حداقل به سه سال زمان نیاز دارد. بنابراین در کوتاه‌مدت نمی‌توان انتظار داشت که از سطح تقاضا برای طلا کاسته شود. در حال حاضر، برخی از کشورهای اروپایی شاهد موج دوم کرونا هستند و وضعیت در آمریکا نیز به شکل غیرقابل کنترلی حرکت می‌کند، در نتیجه در کوتاه‌مدت نمی‌توان نسخه شفابخشی برای مهار کرونا ایجاد کرد و نااطمینانی جهانی ادامه دارد.
انتخابات آمریکا
موضوع دیگری که می‌تواند بر آینده قیمت طلا اثرگذار باشد، انتخابات آمریکاست. البته نگاه‌های متفاوتی در این خصوص وجود دارد. به‌موجب طرح احیای اقتصادی مورد نظر جو بایدن، دولت فدرال آمریکا ۷۰۰ میلیارد دلار در حوزه انرژی‌های پاک، حمایت از کالاها و خدمات آمریکایی و نیز تحقیق و توسعه در زمینه فناوری‌های جدید هزینه خواهد کرد. نکته کلیدی این است که بایدن قصد دارد برای تامین هزینه این طرح اقدام به افزایش مالیات بر سود شرکت‌ها و مالیات بر درآمد ثروتمندان کند. وی به دنبال این است که مالیات بر درآمد شرکت‌ها را از ۲۱ درصد کنونی به ۲۸ درصد افزایش دهد.
بعید به نظر می‌رسد که بازار وال‌استریت به‌ویژه در شرایطی که روند بهبود اقتصاد آمریکا و جهان بسیار شکننده است، از افزایش مالیات‌ها استقبال کند؛ بنابراین از این زاویه شاید بتوان گفت که پیروزی بایدن باعث کاهش تقاضای سرمایه‌گذاری برای طلا می‌شود. اما به نظر می‌رسد که طلا، از آمدن ترامپ بیشتر استقبال خواهد کرد. زیرا احتمال این وجود دارد که ترامپ در دوره دوم سیاست‌های پولی برای حمایت از تولید را قدرتمندتر اجرا کند و از سوی دیگر، احتمال افزایش درگیری‌ها با قدرت‌های جهانی یا بروز تحولات جدید در خاورمیانه نیز می‌تواند به افزایش بهای طلا کمک کند.
جنگ اقتصادی آمریکا و چین
جنگ تجاری آمریکا و چین، حالا دیگر به یک جنگ اقتصادی تبدیل شده است. در آخرین سخنرانی ترامپ در سازمان ملل، چین یکی از مهم‌ترین موضوعاتی بود که رئیس‌جمهوری آمریکا از فعالیت‌های آن ابراز نگرانی کرد. از سوی دیگر، هنوز تنش‌های تجاری این دو کشور به یک راهکار عملی نرسیده است و احتمال دارد که این روند در ماه‌های آینده نیز ادامه داشته باشد. دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل گفت، چین باید برای «آزادسازی» ویروس کرونا در جهان مسوول شناخته شود. در واکنش به این اظهارات دولت چین ترامپ را به دروغگویی و سوءاستفاده از تریبون سازمان ملل برای تحریک به رویارویی متهم ساخت. برخی تحلیلگران معتقدند که این تنش‌ها یک حامی بالقوه برای افزایش قیمت طلا خواهد بود.
بسته سیاستی آمریکا و اروپا
برخی از کارشناسان معتقدند که بسته‌های ضدرکودی کشورها می‌تواند یکی دیگر از عوامل حامی طلای جهانی محسوب شود. از نگاه کارشناسان کشور برای مقابله با رکودی که به دلیل کرونا ایجاد شده به دنبال ایجاد رویکردهای انبساطی هستند. با وجود این بانک‌های مرکزی هنوز نگرانی زیادی در مورد رشد اقتصادی دارند. اغلب اقتصادهای بزرگ جهان در سه‌ماهه دوم سال جاری میلادی یکی از شدیدترین رکودهای اقتصادی تاریخ خود را تجربه کردند. به همین دلیل نرخ بازدهی پایین اوراق قرضه و همچنین نرخ بهره حقیقی منفی نیز همچنان باقی خواهد ماند و این موضوع از نظر تحلیلگران در افق بلندمدت می‌تواند زمینه‌ساز صعود قیمت طلا باشد. نرخ‌های بهره پایین‌تر در حقیقت با کاهش هزینه-فرصت نگهداری طلا، سبب افزایش تقاضا برای این فلز ارزشمند می‌شود. در مجموع به نظر می‌رسد که عوامل موثر در افزایش قیمت طلا در سال جاری قدرت بیشتری خواهند داشت و آینده قیمت طلا را رقم خواهند زد. در نتیجه یک رویکرد افزایشی برای حمایت از قیمت طلا در ذهن فعالان و معامله‌گران بازارها وجود دارد.
