پیوند مبارک

مدتی است که صنعت نفت و گاز کشور برای تامین نیازهای خود، راه استفاده از پتانسیل‌های داخلی برای تامین تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز خود را در پیش گرفته و تلاش می‌کنند که نیازهای خود را با تکیه بر تامین‌کنندگان داخلی برآورده ساخته و آنها هم سهمی جدی در رشد و شکوفایی تولید داخلی داشته باشند. در این میان صنعت فولاد ایران با توجه به وضعیت شایسته توجهی که هم‌اکنون به لحاظ تامین نیازهای صنایع پایین‌دستی خود از لوله و پروفیل و خودروسازی گرفته تا پروژه‌های عظیم نفت و گاز دارد از جمله صنایعی است که مورد تاکید صنعت نفت ایران در تامین نیازهای مرتبط با تجهیزات این صنعت قرار گرفته است.

اگر بخواهیم مروری بر آنچه به عنوان یک همکاری مشترک میان صنایع نفت و فولاد شکل گرفته، داشته باشیم، باید ابتدا به تشریح نکات فنی بپردازیم. به این معنا که تلاش کرده تا با ارائه نمایه‌ای کلی از صنعت نفت کشور به‌خصوص در بخش‌هایی که برای تامین نیازهای خود به صنعت فولاد روی آورده‌اند، وضعیت کلی این همکاری را تشریح کنیم.

آنچه به عنوان یک ویژگی در صنعت نفت و گاز به‌خصوص خطوط لوله انتقال سرویس ترش به مفهوم لوله‌های نفت و گاز ترش قابل توجه بوده، آن است که دما، فشار بالا و محیط شیمیایی، از مولفه‌های شدیداً خورنده خطوط لوله انتقال سرویس ترش است که بر این اساس، مهم‌ترین راهکارهای کنترل خوردگی در خطوط لوله انتقال سرویس ترش، استفاده از لوله‌های فولادی آلیاژی مخصوص سرویس ترش و پوشش‌های داخلی محافظ خوردگی است.

در این میان، اغلب پوشش‌های موجود برای خطوط سرویس ترش، درجاتی از نفوذپذیری در مقابل CO2 و H2S را نشان می‌دهند که در نهایت، منجر به تاول‌زدگی در هنگام افت فشار و خرابی زودهنگام پوشش این لوله‌ها می‌شوند؛ بنابراین در انتخاب یک پوشش داخلی با کارایی بالا، تجربه نشان می‌دهد که تمرکز بر داده‌های منتج از تجربیات میدانی و آزمون‌های مقاومت شیمیایی پوشش از قبیل آزمون اتوکلاو، مهم‌ترین معیارهای تصمیم‌گیری در این رابطه به‌شمار می‌روند؛ به‌خصوص اینکه امروزه پوشش‌های پلیمری   FBE  بر پایه رزین‌های اپوکسی- فنول و اپوکسی- نوالاک، برای کاربری در محیط‌های شدیداً خورنده سرویس ترش تدارک دیده شده‌اند که بر این اساس، اعمال پوشش‌های ویژه داخلی FBE را می‌توان آسان‌ترین و اقتصادی‌ترین راه‌حل دانست و در عین حال، این باور را تقویت کرد که کاربری توامان این پوشش‌ها با فولاد آلیاژی مخصوص سرویس ترش، موثرترین راهکار کنترل خوردگی در لوله‌های به کار گرفته‌شده در سرویس ترش است.

نکته‌ای که در این میان باید مورد توجه قرار گیرد آن است که برای تولید لوله‌های به کار گرفته‌شده در خطوط انتقال، می‌توان از اسلب بهره گرفت که ایران یکی از تولیدکنندگان آن به‌شمار می‌رود. آنچه در فولاد مبارکه به عنوان یکی از تولیدکنندگان این کالا، برای تولید طراحی و اجرا می‌شود، تولید اسلبی است که در واقع، ماده اولیه برای این کار محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، فولادسازان اسلب را به ورق و سپس لوله‌سازان آن را به لوله تبدیل می‌کنند که بر این اساس، فولاد مبارکه با همکاری دو شرکت دیگر در بخش‌های پایین‌دستی چنین اقدامی را در دستور کار قرار داده و تلاش دارند تا با استفاده از این تولیدات و لوله‌ها در سرویس ترش، شرایطی را فراهم آورند که لوله‌های به کار گرفته شده به لحاظ ویژگی‌های فنی، از استحکام لازم برخوردار باشند و پروژه‌های صنعت نفت، با اطمینان خاطر از آنها در پروژه‌های خود استفاده کنند.

تا ابتدای سال جاری، غالباً لوله‌های یادشده از خارج از کشور وارد می‌شد که واردات این کالاها تحت تاثیر افزایش تحریم‌ها تحت‌الشعاع قرار گرفته است؛ به نحوی که قراردادهای بخش‌های مختلف صنعت نفت با ورق‌سازان چینی و کره‌ای، با شروع تحریم‌های جدید عملاً ملغی شد و کار به نوعی پیش رفت که آنها نیز ورقی به متقاضی ایرانی تحویل ندهند. بر این اساس، مذاکرات صنعت نفت با فولاد مبارکه به عنوان یکی از تولیدکنندگان صاحب‌نام در این حوزه آغاز شده؛ چراکه طرحی که در حال حاضر در صنعت نفت در دست اجرا قرار گرفته است، معادل 380 هزار تن ورق اسلب نیاز داشت.

در واقع، با تغییر مسیر و ورود به مذاکره با شرکت‌های داخلی تامین‌کننده تجهیزات مورد نیاز این طرح باعظمت واردات از خارج کشور منتفی شد و کارشناسان بازرسی فنی و متالورژی شرکت مهندسی و توسعه نفت، به همراه کارشناسان فولاد مبارکه جلسات فنی متعددی را برگزار کردند.

بر این اساس، با وجود تمام موانع در تیرماه امسال، موفقیت تولید اسلب تا تختال سرویس ترش به ثبت رسیده و اکنون، این رویداد مهم در شرکت فولاد مبارکه محقق شد؛ به طوری که بخشی از نیاز ما نیز مرتفع شد. در بخش تبدیل اسلب به ورق، این‌بار در مجموعه فولاد اکسین، مشاوران مهندسی در فرآیند تولید، اصلاحاتی را صورت دادند که طی آن، ورق با آلیاژ مورد نظر برای انتقال سرویس ترش به تولید رسیده است.

در نهایت این سفارش از سمت صنعت نفت به صنعت فولاد کشور با محوریت مجتمع صنعتی فولاد مبارکه داده شد که می‌توان گفت درصد بالایی از آن، بر اساس توان داخلی صورت گرفت.

مروری بر وضعیت این پروژه نشان می‌دهد که طرح انتقال نفت خام از منطقه گوره بوشهر تا جاسک که معادل هزار کیلومتر است با همین لوله‌های ساخته‌شده در کشور، پایه‌گذاری شده و این اقدام سبب می‌شود تا انتقال نفت خام به سواحل مکران نیز، به سهولت انجام شود.

در واقع، عملیات جاده‌سازی، مسیرسازی و تاسیسات بین‌راهی این پروژه نیز از پیشرفت مطلوبی برخوردار است و در این طرح، مقررشده تا از سرمایه انسانی با اولویت نیروهای بومی از سه استان بوشهر، فارس و هرمزگان بهره گرفته شود.

دستیابی به توان ساخت لوله‌های انتقال گازترش از ورق تختال، تنها به این امر منتهی نشده و در برنامه بعدی، ساخت مخازن نگهداری و ذخیره‌سازی نفت در منطقه مکران در دستور قرار دارد که این مهم نیز، با تکیه بر توان متخصصان داخلی همانند ساخت لوله‌های یادشده، انجام و به اجرا خواهد رسید.

بر این اساس، به صراحت می‌توان گفت که در صنعت نفت کشور، هیچ طرحی نداریم که مانند طرح گوره جاسک از صفر تا صد آن، با تکیه بر حداکثر توان داخلی کارشناسان انجام شده باشد. در حقیقت می‌توان این موضوع را در تاریخ به ثبت رساند با این عنوان که صنعت نفت در راستای دستیابی به خودکفایی، از صنعت فولاد کشور یاری گرفت.

نکته حائز اهمیت این است که اجرای این طرح، سبب ایجاد زیرساخت لازم برای احداث کارخانه‌های پتروشیمی در منطقه مکران شده و نیز زمینه صادرات نفت را از منطقه مکران فراهم می‌کند که این موضوع نشان می‌دهد که در مسیر توسعه صنعت پتروشیمی، زیرساخت‌های لازم نیز از سوی توان داخلی و ساخت داخل قابل تامین است.

بدیهی است که این موفقیت که بر پایه توان داخلی رخ داده؛ توانسته علاوه بر نشان دادن توانمندی‌های مهندسان و صنایع ایرانی از یک‌سو، از خروج معادل 400 میلیون دلار ارز از سوی دیگر نیز در قالب سفارش کار به سازندگان داخلی جلوگیری کند؛ پس به درستی می‌توان گفت که این اقدام، سنگ‌بنای بی‌نیازی از واردات صدها تن ورق تختال در کشور را گذاشته است و از این پس، دیگر می‌توان ادعا کرد که صنعت نفت کشور می‌تواند لوله‌های سرویس ترش را از زنجیره ارزش فولاد کشور تامین کند.

لازم به ذکر است طرح استراتژیک و ملی انتقال نفت خام گوره به جاسک و تاسیسات نفتی بندر جاسک، با هدف انتقال یک میلیون بشکه نفت خام سبک و سنگین صادراتی در روز از طریق یک خط لوله ۴۲ اینچ با طول تقریبی هزار کیلومتر و با استفاده از پنج تلمبه‌خانه بین‌راهی و دو ایستگاه توپکرانی، همچنین تعداد ۱۱ پست برق و خطوط انتقال برق به طول تقریبی ۱۸۰ کیلومتر،‌ در دستور کار شرکت ملی نفت ایران قرار دارد. این طرح شامل پایانه دریافت نفت،‌۲۰ مخزن به ظرفیت مجموع ۱۰ میلیون بشکه و تاسیسات جانبی شامل سه عدد گوی شناور و اسکله صادراتی است و در همین راستا سرمایه‌گذاری پیش‌بینی‌شده برای اجرای این طرح معادل 45 هزار میلیارد ریال است.