اتاق شیشه‌ای

مجید حیدری: رئیس کل بانک مرکزی از راه‌اندازی بازار متشکل ارزی تا پایان ماه خبر داد. عبدالناصر همتی در نخستین نشست خبری خود با اصحاب رسانه عنوان کرد اعضای هیات‌مدیره این بازار انتخاب شده و با رفع موانع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری این بازار به‌زودی فعال خواهد شد، بازاری که برای انتقال معاملات غیرشفاف و خیابانی، با یک مکانیسم شفاف و متشکل طراحی شده است. این بازار قرار است در قالب یک شرکت فعالیت کند و هیات‌مدیره آن از کانون صرافان، بانک‌های دولتی و تجاری، شرکت فرابورس و شرکت خدمات انفورماتیک تشکیل می‌شود. در این بازار قرار است که صراف‌ها معاملات خرد را در یک بستر مشخص و شفاف انجام دهند و در نتیجه با توجه به آگاه بودن خریداران و فروشندگان، از قیمت خرید و فروش معاملات، این معاملات با بیشترین کارایی صورت گیرد. به بیان دیگر، مکانیسم خرید و فروش ارز در این بازار مشابه بازار بورس خواهد بود. از سوی دیگر، در این مکانیسم ارزهای معتبر به جای نگهداری در گاوصندوق‌ها یا خانه‌ها، در بانک‌ها قرار می‌گیرند که در مرحله بعد می‌تواند دست سیاستگذار را برای اجرای سیاست‌های ارزی باز نگه دارد. رئیس‌کل بانک مرکزی در خصوص این سازوکار پیش از این تاکید کرده بود که یکی از دغدغه‌های اخیر بانک مرکزی در ماه‌های اخیر راه‌اندازی یک بازار متشکل ارزی برای معامله آزاد اعم از نقد و حواله اسعار بین‌المللی توسط کارگزاران بوده است. در نهایت در مورد راه‌اندازی بازار معاملات، آزاد نقدی و حواله ارز، مبتنی بر سازوکار حراج، با هدف کشف قیمت ارز و تسهیل نیازهای خدماتی و خرد مردم، با مشارکت بانک‌ها و صرافی‌های مجاز و مشارکت و بازارگردانی بانک مرکزی در آینده نزدیک راه‌اندازی خواهد شد. صادرکنندگان هم می‌توانند در چارچوب مقررات اعلامی بخشی از ارز صادراتی خود را در این بازار ارائه کنند. در این خصوص دو نگاه به بازار متشکل ارزی وجود دارد، نگاه نخست اعتقاد دارد که ایجاد بازار متشکل ارز و راه‌اندازی معاملات مشتقه مبتنی بر آن همچون آتی و اختیار معامله، امری ضروری قلمداد می‌شود. در واقع بورس ارز بستری مناسب برای کشف قیمت صحیح، شفاف و مدیریت فشارهای ناشی از اعمال صرفاً سودجویانه در بازار نقدی است. تدوین و اجرای سیاست‌های ارزی از کانال بورس می‌تواند جذابیت معاملات برای طیف وسیع‌تری از فعالان بازار سرمایه را به دنبال داشته باشد. این در حالی است که اکنون شاهد معاملات ارزی در بستری غیرشفاف و محدود به چند گروه سفته‌باز در بازارهای نقدی و کاغذی متمرکز در تهران و برخی نقاط مرزی هستیم. می‌توان پیش‌بینی کرد که با راه‌اندازی بورس ارز، این دغدغه نیز کمرنگ‌تر شود. چنانچه سازوکار عرضه و تقاضای ارز در کشور به بازاری متشکل سپرده شود، تحت هدایت ابزارها و سیاست‌های بازار سرمایه، قیمت‌گذاری و تعادل در بازار ارز شفاف و عملی‌تر می‌شود، بنابراین راه‌اندازی این بازار اقدامی مناسب و سنجیده برای مهار نوسانات نرخ ارز و مشکلات اقتصادی ناشی از آن است. در مقابل، برخی معتقدند که در شرایط کنونی نمی‌توان نقل و انتقالات مالی را به شکل متشکل انجام داد، زیرا مهم‌ترین عامل شکست این سیاست چندنرخی بودن نرخ ارز است. با نگاهی دقیق‌تر به بازار و نرخ‌هایی همچون نرخ ارز مبادله‌ای، آزاد، دولتی و... حکایت از آن دارد که این قیمت‌های چندگانه همواره موجب سردرگمی تجار و فعالان واقعی بوده‌اند.