گزارش آخر ظریف
برجام ایران را از چه احتمالاتی نجات داد؟
گزارش گذشته، شرح حال و توصیه برای آینده؛ بیست‌ودومین و آخرین گزارش وزارت خارجه درباره توافق هسته‌ای با طول و تفصیل فراوان، همزمان آنچه در روند مذاکرات برجام و پس از اجرای آن به دست آمده را تشریح می‌کند، مشکلات و موانع داخلی و خارجی و به‌خصوص چالش‌آفرینی‌ها را تبیین می‌کند که در صحنه سیاسی کشور بر سر راه تلاش‌های دیپلماتیک و سودمندی آنها مانع‌تراشی می‌کرد، وضعیت فعلی را توضیح می‌دهد و نقشه راه و چشم‌اندازی برای آینده توصیف و اقداماتی را مشخص می‌کند که انجام آنها می‌تواند منافع ملی را حفظ و تامین کند. بخش مهمی از این گزارش با شرح دستاوردهایی که برجام در زمان اجرا داشته و عملکردی که دستگاه دیپلماسی در واکنش به اتفاقات و موانع داشته، عملاً دفاعیه‌ای است در مقابل اتهامات فراوانی که در دوران صدارت محمدجواد ظریف بر وزارت خارجه و به شخص وزیر زده می‌شد و ردیه‌ای است بر ادعاهای نادرستی که درباره تحریم‌ها، نتیجه برجام و آثار مذاکرات مطرح می‌شد. آن‌گونه که شرق گزارش داده است، این گزارش بعد از شرح این ماجراها و پس از توضیحات فنی و حقوقی، با بندی تمام می‌شود که در نوعی اتمام حجت، شرح می‌دهد که چگونه برخی روندهای نادرست و تصمیمات عاری از دوراندیشی باعث شد هم منافع توافقات و تلاش‌های دیپلماتیک آن‌طور که باید و شاید به دست مردم نرسد و هم مانع از این شد که تعاملات مفید به عنوان عاملی پیشگیرانه عمل کنند، در مقابل اقدامات تخریبی کسی مثل دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده. این بند آخر از همان عنوانش «و آخر دعوانا...» از شکل گزارشی و فنی بیرون آمده و به عبارتی می‌توان گفت این بخش بناست پیام تیم ظریف برای مردم و برای ثبت در تاریخ باشد. متن اصلی این گزارش که به صورت یک فایل پی‌دی‌اف در رسانه‌های رسمی کشور نیز منتشر شده، در ۱۴ بند تنظیم شده است. کل گزارش ۲۶۴ صفحه است اما حدود ۸۰ درصد آن به ۲۳ پیوستی اختصاص دارد که نه‌تنها مربوط به سه ماه گذشته، مطابق عنوان گزارش، بلکه مربوط به بازه‌های زمانی دورتر نیز هست. بخش پیوست‌ها از بیانیه ایران هنگام تصویب برجام در تیر ۹۴ شروع می‌شود. گزارش‌های وزارت خارجه در بزنگاه‌های مهم در دوران اجرای برجام در این قسمت آورده شده‌اند. تاریخچه‌ای کوتاه از پرونده‌های مهم تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد ارائه شده است تا با گزارش سرنوشت آنها، عملاً نشان بدهد برجام ایران را از چه احتمالاتی نجات داد.
10 دستور اژه‌ای
رئیس جدید قوه قضائیه در نخستین جلسه شورای عالی قوه قضائیه پس از انتصابش، 10 دستور خطاب به معاونان و مسوولان عالی قضایی برای بهبود عملکرد قوه قضائیه در خدمت‌رسانی به مردم صادر کرد.
در بند نخست این دستورات، غلامحسین محسنی‌اژه‌ای از بازرسی ویژه خواست ظرف سه هفته مشکلات مردم را در مراکز قضایی احصا و راه‌حل ارائه کند. دستور دوم خطاب به رئیس حوزه ریاست بود که ظرف یک هفته گزارشی از مصوبات بر زمین‌مانده سفرها ارائه کند. اژه‌ای در چهارمین دستور خود خطاب به رئیس حوزه ریاست خواست سازوکارهای پیشنهادی برای حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر را طراحی کند. دستور پنجم او متوجه دادستان کل کشور بود تا ظرف سه هفته راهکارهای تقویت و بهبود همکاری با نیروهای امنیتی و انتظامی برای کشف توطئه‌ها، جلوگیری از نفوذ و تعقیب باندهای سازمان‌یافته را ارائه دهد. ششمین دستور برای بررسی عملکرد هفت هزار نمایندگی قوه قضائیه در دستگاه‌های مختلف کشور صادر شده است و در دستور هفتم معاونت اول دستگاه قضایی مامور شده سازوکار همکاری قوه قضائیه با سایر قوا به‌خصوص کمک به دولت را طراحی کند. دستور هفتم برای حل مشکلات پرسنل دستگاه قضا صادر شده است. طی دستور هشتم، دادستان انتظامی قضات ماموریت پیدا کرد ظرف دو ماه، نیروهای مستعد ولایتمدار، انقلابی و با روحیه جهادی درون قوه قضائیه را برای استفاده در سطوح مختلف مدیریتی شناسایی و معرفی کند. در دستور نهم تاکید شده رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه دلیل عدم استفاده همه‌جانبه از ظرفیت‌های موجود در حوزه فناوری‌ها را بررسی کند و عنوان شود چگونه می‌توان این ظرفیت‌ها را بالفعل کرد و در پایان از معاونت راهبردی خواسته شده بر فرآیند اجرای سند تحول در زمان‌بندی مشخص خود نظارت داشته باشد و مشکلات اجرای سند را احصا و پیشنهادهای خود را برای رفع نواقص و ارتقای سند ارائه دهد.
امیدهای معلق
«آیا ایران قصدی برای احیای برجام دارد؟» طولانی شدن روند مذاکرات بازگشت به توافق هسته‌ای این پرسش را جایگزین پرسش‌های پیشین مبنی بر زمان احتمالی احیای توافق تا پیش یا پس از آغاز به کار دولت جدید در ایران کرده است. در حالی که به نظر می‌رسد مذاکره‌کنندگان ایران در هشت سال گذشته همچنان مجری رایزنی‌ها در وین هستند اما روند تصمیم‌گیری در تهران از تغییرات جدید تاثیر پذیرفته است. به عنوان نمونه تا پیش از این، هیات مذاکره‌کننده ایران به ریاست عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه پس از بازگشت به تهران نتیجه رایزنی‌ها را در اختیار شورای عالی امنیت ملی قرار می‌داد تا درباره راه‌حل‌های ایران برای اختلاف‌های باقیمانده تصمیم‌گیری نهایی صورت بگیرد. با پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 و نزدیک شدن به نقطه آغاز احیای برجام، نتیجه مذاکرات در وین علاوه بر شورای عالی امنیت ملی در کمیته تطیبق نیز مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. پس از پیروزی ابراهیم رئیسی، دو نماینده از تیم او به کمیته «تطبیق متن نهایی توافق احتمالی ایران و گروه 1+4» اضافه شدند.
علی حسینی‌تاش معاون راهبردی شورای عالی امنیت ملی و علی باقری معاون سابق دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی و مسوول کنونی ستاد حقوق بشر قوه قضایی، از طرف رئیسی در جلسات این کمیته شرکت می‌کنند. اعضای این کمیته را علی شمخانی از طرف شورای عالی امنیت ملی، عبدالرضا مصری، مجتبی ذوالنوری و وحید جلال‌زاده از سوی مجلس شورای اسلامی و علی‌اکبر صالحی و عباس عراقچی، از دولت تشکیل داده‌اند. این کمیته که زیرنظر شورای عالی امنیت ملی تشکیل شده، موظف است متن نهایی توافق وین را با «قانون اقدام راهبردی لغو تحریم‌ها» (مصوبه هسته‌ای سال گذشته مجلس شورای اسلامی) و همچنین با دستور رهبری در این باره تطبیق دهد. برخی کارشناسان و تحلیلگران معتقدند از نظر عرف سیاسی حضور نماینده‌ای از دولت آتی در روند تصمیم‌گیری درباره نحوه احیای برجام ضرورت دارد و همزمان حضور نمایندگانی چه از دولت آتی و چه از مجلس شورای اسلامی را تضمینی برای برخورد با برجام در صورت احیای آن در دولت بعدی می‌دانند. در چنین شرایطی در حالی که حسن روحانی، رئیس‌جمهور می‌گوید اگر اختیارات لازم به رئیس هیات مذاکره‌کننده ایران داده شود، پروسه رفع تحریم به سرعت قابل آغاز است، فعلاً اخبار رسمی از تهران گویای موکول شدن پروسه مذاکرات به پس از آغاز به کار دولت ابراهیم رئیسی است.
ادعای آمریکا علیه چهار ایرانی
وزارت دادگستری آمریکا در بیانیه‌ای مدعی شد که چهار نفر از سوی ایران مامور به ربودن یک خبرنگار ایرانی‌الاصل شده بودند که تحت پیگرد قانونی قرار گرفته‌اند. آن‌گونه که ایسنا به نقل از نشریه پولیتیکو گزارش داده است، وزارت دادگستری آمریکا در بیانیه‌ای مدعی شد که چهار ایرانی به دسیسه برای ربودن یک خبرنگار مستقر در بروکلین متهم شده‌اند.
وزارت دادگستری آمریکا اعلام کرده این کیفرخواست که در دادگاهی فدرال در نیویورک رویت شد، مدعی شده است که چهار ایرانی برنامه داشتند خبرنگاری ایرانی‌الاصل را به خاطر آنچه «تحریک افکار عمومی در ایران و سراسر جهان نسبت به تغییر قوانین و رویه حکومت آن» عنوان شده، بربایند.
آدری اشتراوس، دادستان آمریکا در بخش جنوبی نیویورک در این بیانیه مدعی شده است: دولت ایران ظاهراً به عاملانی داخلی دستور داده بود که با قصد ربودن قربانی و بازگرداندنش به ایران که در بهترین حالت، سرنوشت او در آنجا نامعلوم می‌ماند، این آدم‌ربایی را طرح‌ریزی کرده و در خاک آمریکا اقدام به جاسوسی کنند. ادعا می‌شود که جاسوس نفر پنجمی که در حال حاضر ساکن کالیفرنیاست هم با اتهامات دیگری روبه‌رو است و گفته می‌شود به اجرای این طرح کمک مالی می‌کرده است. ادعا می‌شود این افراد هر یک به توطئه برای آدم‌ربایی، توطئه برای نقض مقررات تحریمی آمریکا علیه ایران، توطئه برای کلاهبرداری بانکی و حواله پول و پولشویی متهم شده‌اند.
این بیانیه مدعی است که یکی از این افراد در ایران زندگی می‌کند و سه متهم دیگر تحت نظارت او فعالیت می‌کنند و شبکه اطلاعاتی او دست‌کم از ژوئن ۲۰۲۰ در اقدامی برای بیشتر کردن تلاش حکومت ایران در جهت آنچه خاموش کردن انتقادات خبرنگاران از آن عنوان شده، برای این آدم‌ربایی طرح‌ریزی می‌کرده است.
طبق ادعای وزارت دادگستری آمریکا، این فرد و شبکه او به استخدام ماموران خصوصی تحقیق به منظور جاسوسی فرد مورد نظرشان و افراد خانه او متهم شده‌اند. این شبکه با ارائه اطلاعات نادرست از هویت و ماموریت جاسوسی‌شان توانسته بودند از این ماموران تحقیق خدمات بگیرند و برای پرداخت کردن مبلغ این خدمات در آمریکا پولشویی کرده‌اند.
وزارت دادگستری آمریکا مدعی است، این شبکه همچنین افرادی از کشورهای دیگر از جمله کانادا، انگلیس و امارات را هدف خود قرار داده است. اف‌بی‌آی درباره این پرونده تحقیق می‌کند و یک دادگاه فدرال محلی در صورتی که تشخیص داده شود متهمان محکوم‌اند، حکم آنها را صادر خواهد کرد.
معافیت بخشی از تحریم‌ها علیه ایران
وزارت امور خارجه آمریکا در اطلاعیه‌ای به کنگره این کشور اعلام کرده است معافیتی برای بخشی از تحریم‌های نفتی اعمال‌شده علیه ایران اعمال می‌کند. پایگاه خبری واشنگتن فری بیکن گزارش داده است که وزارت امور خارجه آمریکا سه‌شنبه کنگره این کشور را مطلع کرد که از تحریم‌ها علیه تجارت نفت ایران چشم‌پوشی می‌کند تا ایران بتواند به پول‌های بلوکه‌شده‌اش در کره جنوبی و ژاپن دست بیابد. طبق اطلاعیه‌ای که از طرف وزارت امور خارجه آمریکا به کنگره فرستاده شده است، این معافیت که از سوی آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا امضا شده «انتقال پول‌های ایران از حساب‌های مسدودشده به صادرکنندگان در ژاپن و جمهوری کره» را مجاز می‌سازد. این معافیت امکان این را فراهم می‌سازد که پول بلوکه‌شده ایران در اثر تحریم‌های آمریکا بدون نقض قانون آزاد شود. یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در این باره گفت: وزیر امور خارجه پیش از این معافیتی را امضا کرده بود تا برای مورد استفاده قرار گرفتن پول‌های بلوکه‌شده ایران در حساب‌های این کشور در ژاپن و کره جهت بازپرداخت به شرکت‌های ژاپنی و کره‌ای که کالاهای غیرتحریمی به ایران صادر کرده بودند، اعمال شود. نقل و انتقالات بازپرداخت گاهی زمان‌بر است و وزیر خارجه به مدت ۹۰ روز دیگر این معافیت را تمدید کرد. این سخنگو می‌گوید این معافیت «انتقال هیچ‌گونه پولی را به ایران مجاز نمی‌سازد» و تنها برای بازپرداخت به شرکت‌های کره‌ای و ژاپنی است که پیش از تشدید تحریم‌ها در دولت قبلی آمریکا، به ایران کالاهای غیرتحریمی صادر کرده بودند.
♦♦♦
مهر: سیدمصطفی آقامیرسلیم، نماینده مردم تهران در مجلس گفت: تجربه ویروس دستکاری‌شده کرونا نشان داد که باید در زمینه شناخت و مقابله با تهدیدهای راهبردی و جدید، نسبت به تاسیس مرکز پژوهش ویژه اقدام می‌کردیم.
ایلنا: کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه با بیان اینکه وضعیت خودروسازی ایران به ویژه ایران‌خودرو همواره رو به رشد بوده، عنوان کرد: خودروهایی که ایران‌خودرو تولید می‌کند، قابلیت عرضه به بازارهای جهانی را دارد.
ایرنا: حسین امیر عبدالهیان، دستیار ویژه رئیس مجلس شورای اسلامی در توئیتی نوشت: در نگاه رئیس‌جمهور منتخب، سیاست خارجی متوازن، روابط فعال و پویا با شرق و غرب عالم و نگاه ویژه به همه همسایگان و آسیا اولویت سیاست خارجی است.
فارس: محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، با انتقاد از توقف فعالیت صرافی‌های ارز دیجیتال از سوی بانک مرکزی گفت: توقف فعالیت صرافی‌های رمزارز ایرانی باعث هجوم مردم به صرافی‌های خارجی می‌شود.
مهر: مالک شریعتی، دبیرکل جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی، گفت: دولت سیزدهم اگر بنا دارد در پایان دولت خودش شاخص مشارکت را بالا ببرد، باید رضایتمندی را در مردم ایجاد کند.
ایسنا: ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، گفت که کشورش در حال انجام مذاکرات غیرمستقیم با ایران برای تبادل زندانیان میان دو کشور است.
تسنیم: سیدابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم در دیدار با آیت‌الله العظمی عبدالله جوادی‌آملی گفت: یکی از الزامات به فعلیت رساندن ظرفیت‌های کشور برای پیشرفت و آبادانی، کنار گذاشتن نگاه‌های شخصی و جناحی است.
ایلنا: احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان گفت: کدخدایی سخنگوی خوبی برای شورای نگهبان بودند و در این مدت مسوولیت با متانت، استدلال و منطق، به خوبی از شورای نگهبان دفاع کردند.
ایسنا: علی ربیعی، سخنگوی دولت، در پاسخ به سوالی مبنی بر علت صدای انفجار بامداد جمعه در پارک ملت گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد صدای انفجار شنیده‌شده، ناشی از ایجاد یک گودال در بخشی از پارک بوده که محموله‌ای از مخلوط بنزین و گازوئیل درون‌حفره‌ای جاسازی شده بود؛ تاکنون هم هیچ شواهدی در خصوص امنیتی بودن موضوع، از طرف دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی ارائه نشده است.
تسنیم: حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفت: دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام اقدام ارزشمندی را در حوزه غلبه بر مشکل کم‌آبی و بی‌آبی انجام داده است که در روزهای آینده از این دستاورد بزرگ رونمایی خواهد شد.
♦♦♦
خوش‌بینی به رئیسی
اعتماد نوشت: به زودی سیدابراهیم رئیسی به عنوان رئیس‌جمهوری منتخب اعضای کابینه خود را برای رای اعتماد به مجلس شورای اسلامی معرفی می‌کند. در این میان تماس‌هایی که از طرف او با اصلاح‌طلبان گرفته شده این گمانه‌زنی را به وجود آورده که ممکن است او بخواهد نظر مخالفان خود را در تعیین سیاست‌های دولتش مدنظر قرار دهد. حسین انصاری‌راد از نمایندگان سابق مجلس با اینکه نسبت به این تماس‌های رئیسی ابراز خوش‌بینی می‌کند ولی می‌گوید بعید است رئیسی نسبت به توصیه‌ها و پیشنهادهای فعالان سیاسی اهتمام ویژه‌ای از خود نشان دهد. او می‌گوید: «اصل و اساس کار همان است که منتقدان بتوانند آزادانه نظر خود را در عرصه عمومی بیان کنند. اساس کار بر این است که فضا باز باشد و مطالبات مردم بازگو شود.»
صف‌نشینی سهم‌خواهان
شرق نوشت: ماجرای سهم‌خواهی از رئیس آینده دولت از سوی هم‌جناحی‌هایی که او را به قدرت رسانده‌اند قابل پیش‌بینی بود. آش آنقدر شور شده که صدای اصولگرایان هم درآمده است. بسیاری هشت سال برای به‌دست‌گرفتن مناصب دولتی و منافع زیرمجموعه آن ثانیه‌شماری کرده‌اند اما آنچه ماجرای سهم‌خواهی را این‌بار در مقایسه با دولت احمدی‌نژاد برجسته کرده، این است که رئیسی چون هیچ سابقه‌ای در نهادهای اجرایی ندارد نیرویی هم ندارد. او گذشته‌اش را منهای کوتاه‌مدتی در آستان قدس، در قوه قضائیه با قضات و دادستان‌ها بوده و شناختی از نیروهای اجرایی ندارد. هیچ عجیب نیست که حالا با تهاجم و سهم‌خواهی چهره‌ها و جریان‌های درون اصولگرایی روبه‌رو شود که به دنبال استفاده از این فرصت ناآشنایی رئیسی با نیروهای اجرایی‌اند.
راه کج رفتیم
ایران نوشت: هادی خامنه‌ای، دبیرکل مجمع نیروهای خط امام می‌گوید: متاسفانه یکی از مشکلات ما، برخورد اقتدارگرایانه و انحصارطلبانه برخی افراد و احزاب جریان اصلاح‌طلب با بدنه اجتماعی اصلاحات است. این افراد و گروه‌ها با وجود تجربه کم در کار حزبی، به علت برخورداری از برخی ارتباطات و فرصت‌هایی که در دوره اصلاحات نصیب‌شان شد، برای اینکه جریان اصلاحات را در اختیار و انحصار خود قرار دهند، به هر تلاشی متوسل شدند. این رفتار اگرچه در کوتاه‌مدت برای آنها فوایدی داشت؛ اما در درازمدت موجب آسیب به جریان اصلاحات و تحمیل هزینه‌های هنگفت شد. آن روند برای هیچ‌یک از گروه‌های اصلاح‌طلب فرصتی فراهم نیاورد که به جای رقابت‌های ناسالم درون‌جبهه‌ای به فرهنگ‌سازی و ترویج اصلاح‌طلبی در جامعه بپردازند.
لیست‌ها و تکذیب‌ها
آفتاب نوشت: اگر نبود، فشار رسانه و افکار عمومی، همچنان محمدباقر نوبخت در حالی که می‌خندید داشت آمار می‌داد که «شهر در امن و امان است»! این تازه مربوط به اوایل دولت است بعدها که سخنگو استعفا داد تا چندین ماه دولت روحانی اساساً به سخنگو و پاسخگویی ذره‌ای اعتقاد نیز نداشت و احساس می‌کرد آنچه «آشنا» به روش داستان‌های «آگاتا کریستی» می‌نویسد یعنی پاسخگویی به افکار عمومی. آن روزگار گذشت، تلخ هم گذشت. اما این روزها، فضای سیاسی کشور در حالتی پر از ابهام، اسیر خبرسازی‌هاست. خودشان لیست می‌دهند، تکذیب می‌کنند و تحلیل می‌کنند! اندکی بعد محکوم می‌کنند. در این وضعیت به‌هم‌ریخته، جای این پرسش خالی است که چرا دولت منتخب سخنگو ندارد؟ چهره‌ای که حرف‌های او، اصل اظهارات رئیسی را بازگو کند، ندارد