سرزمین خشک

هیات وزیران در تیرماه ۱۳۹۸ تصمیم گرفت به متقاضیان سرمایه‌گذاری در ایران اقامت پنج‌ساله اعطا کند. این مصوبه به دولت اجازه می‌داد در ازای سرمایه‌گذاری یا سپرده‌گذاری بلندمدت ۲۵۰ هزار‌دلاری، به اتباع خارجی مجوز اقامت پنج‌ساله اعطا کند. بیش از دوسال از این مصوبه می‌گذرد اما معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منطقه‌ای وزارت کشور گفته: حتی یک نفر هم متقاضی دریافت اقامت ایران نشده است. در همین دو سالی که هیچ فرد خارجی‌ای تمایل به اخذ مجوز اقامت در ایران نداشته، هزاران ایرانی و میلیون‌ها دلار سرمایه از کشور خارج شده است. با این موج گسترده، پدیده مهاجرت در ایران اساساً با آنچه در چند دهه گذشته شاهد بودیم تفاوت پیدا کرده و از یک پدیده عمدتاً سیاسی به پدیده‌ای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده است.

در یکی دو دهه گذشته بیشتر، ناراضیان سیاسی و منتقدان قدرت بودند که فضای کشور را مناسب ماندن نمی‌دانستند، در حال حاضر اما مهاجرت شکل تازه‌ای پیدا کرده است؛ از یک‌سو انگیزه‌ها و دلایل افراد برای مهاجرت فقط سیاسی نیست و می‌تواند دلایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هم داشته باشد و از سوی دیگر با خروج گسترده سرمایه همزمان شده است. یعنی اگر پیش از این، پدیده مهاجرت مربوط به طیف سیاسی یا فرهنگی جامعه بوده، امروز شاهد مهاجرت سرمایه‌داران و کارآفرینان نیز هستیم. اما در سمت ورودی همان‌طور که اشاره شد، اقتصاد ایران برای سرمایه‌گذاری جذاب نیست و در سال‌های گذشته هرگز موفق نشده سهمی از جریان جهانی سرمایه داشته باشد. به طور مثال در حالی‌که در دو سال گذشته حدوداً ۱۰۰ هزار خارجی، شامل حدود ۱۰ هزار ایرانی، با پرداخت ۲۵۰ هزاردلار و بیشتر، در ترکیه خانه خریده و بسیاری اقامت و شهروندی این کشور را گرفته‌اند، حتی یک نفر هم حاضر نشده در ایران با سرمایه‌گذاری ۲۵۰ هزار‌دلاری اقامت بگیرد. در این پرونده می‌خواهیم ببینیم یک کشور چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد تا برای اتباع دیگر کشورها جذاب باشد؟ و اینکه چرا هیچ‌کس از سرمایه‌گذاری در ایران استقبال نکرده است؟