دلخوشی‌های کوچک
آیا اثر تحریم بر اقتصاد ایران کاهش می‌یابد؟
هادی چاوشی: در بحبوحه مصیبت‌هایی که در هفته‌های گذشته از آسمان و زمین بر سر مردم ایران باریده، پیدا کردن اتفاقی که بتوان آن را «خبر خوش» نامید، کار دشواری است. به ویژه با در نظر داشتن اینکه شهروندان ایرانی به‌طور روزمره با دشواری‌هایی دست و پنجه نرم می‌کنند که حتی قابلیت تبدیل شدن به «خبر» را هم ندارد و فقط «مثل خوره در انزوا روح را آهسته می‌خورد و می‌تراشد».
در چنین فضایی، خبرگزاری رسمی دولت ایران (ایرنا) چند روز قبل به نقل از یک نهاد معتبر بین‌المللی تیتر زد که «اقتصاد ایران ۲۰۲۰ در مدار رشد» قرار گرفته و «اثر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران کم می‌شود».1 تیتر انتخاب‌شده برای این خبر شاید چندان معتبر نباشد، اما منبع آن، تازه‌ترین گزارش «چشم‌انداز اقتصادی جهان» بانک جهانی است که در نخستین ماه سال جدید میلادی منتشر شده است.
بخشی از این گزارش که مربوط به «خاورمیانه و شمال آفریقا» است، با مرور عملکرد سال 2019 این منطقه آغاز شده و ایران را عامل اصلی کاهش رشد اقتصادی خاورمیانه و شمال آفریقا برمی‌شمارد. بر اساس روایت بانک جهانی، اقتصاد ایران در سال گذشته میلادی 7 /8 درصد کوچک‌تر شده است. در ادامه این گزارش اما اشاره می‌شود که «انتظار می‌رود اقتصاد ایران پس از یک سالِ رکودی به ثبات برسد؛ چراکه تاثیر تحریم‌ها کاهش می‌یابد و تولید و صادرات نفت تثبیت می‌شود». بانک جهانی برای اقتصاد ایران در سال 2020 رشدی معادل صفر پیش‌بینی کرده که نمی‌توان نام «خروج از رکود» یا «قرار گرفتن در مسیر رشد» بر آن گذاشت، با این حال با توجه به شدت عقبگرد اقتصادی سال 2019 شاید بتوان از کاهش دامنه رکود خرسند بود. کمااینکه وزیر اقتصاد اخیراً گفته است: «از سال ۹۱ تاکنون تنها دو سال شاهد رشد مثبت اقتصادی بودیم، اما باز هم خرسندیم که پیش‌بینی منفی برخی‌ها در خصوص تورم سه‌رقمی تحقق نیافت. برخی اساتید دانشگاه پیش‌بینی کرده بودند که دلار به ۴۰ هزار تومان هم می‌رسد. این اساتید رشد منفی ۱۵ تا ۴۵درصدی را برای اقتصاد پیش‌بینی می‌کردند.»2 با این حساب آیا می‌توان به ثبات یافتن اقتصاد ایران در سال 2020 دل خوش کرد؟ فرهاد دژپسند می‌گوید حتی «در شش ماه نخست سال 98 رشد اقتصادی کشور بدون نفت مثبت بوده است». اما اگر از بخش نفتی اقتصاد دل بکنیم، آیا پیش‌بینی صفر شدن رشد اقتصادی در سال 2020 را می‌توان به این تعبیر کرد که اثرگذاری تحریم‌ها بر اقتصاد ایران رو به پایان است؟ و اصولاً اثرگذاری تحریم‌ها در چه فرآیندی کاهش پیدا می‌کند؟ پرونده پیش رو به بررسی این سوالات می‌پردازد.
