ناوگان سالخورده

  مرضیه محمودی: چرا هواپیمای ATR تهران-یاسوج سقوط کرد؟ به اندازه دستگاه‌ها و مدیران مسوول در این پرواز دلیل احتمالی عنوان شد. یکی خرابی هواپیما و نقص فنی را عنوان می‌کند. دیگری شرایط جوی نامناسب را، یکی از جانمایی نامناسب فرودگاه یاسوج می‌گوید و دیگری از ضعف زیرساخت‌ها و امکانات. برخی هم آن را حادثه‌ای می‌دانند که خبر نمی‌کند و رخ داده است. اما مساله این است که مشکلات ناوگان حمل‌ونقل در ایران سالانه قربانیان زیادی می‌گیرد؛ چه حمل‌ونقل جاده‌ای، چه ریلی و چه هوایی. به گفته فرمانده پلیس راهور ناجا هر ۷۱ دقیقه یک نفر در جاده‌های ایران کشته می‌شود. تنها در امسال بالغ بر پنج اتوبوس در جاده‌های ایران تصادفات سنگین با تلفات بالا داشته‌اند. آذرماه سال گذشته بود که برخورد دو قطار در محور سمنان-‌دامغان، 47 کشته و 103 مصدوم بر جای گذاشت و از آخرین سانحه هوایی هم مدت زیادی نمی‌گذرد. مرداد 93 سقوط هواپیما در مسیر تهران به طبس 38 کشته برجا گذاشت. در این فاصله اما حداقل 14 سانحه هوایی دیگر رخ داده که تلفات انسانی بالایی نداشته است. اما مروری بر سوانح هوایی نشان می‌دهد هرچند سال یک‌بار یک حادثه هوایی جان تعداد زیادی از افراد را گرفته است. سال 84 سقوط هواپیما در منطقه مسکونی تهران جان 110 نفر را گرفت. سال 81 در نزدیکی‌های کرمان سقوط یک هواپیما 276 سرنشینش را به کام مرگ فرستاد. سال 80 سقوط یک توپولف در نزدیکی خرمشهر 119 کشته داشت و چند سال قبل از آن یعنی در سال 71، سقوط توپولف جان 134 سرنشین دیگر را گرفت. بر اساس آمار شبکه ایمنی هوانوردی ایران، یک هزار و ۵۳۰ سانحه هوایی در میان هواپیماهای ایران رخ داده ‌است که بین 50 تا 70 سانحه آن مرگبار بوده و بیش از هزار و 500 نفر جان خود را در این سوانح از دست داده‌اند. دلیل این سقوط‌ها هرچه بوده، قدیمی بودن ناوگان و ضعف زیرساخت‌ها یکی از دلایل اصلی این سقوط‌ها عنوان شده است. ناوگانی که هم قدیمی است و هم محدود.

طبق گزارش سازمان هواپیمایی کشوری، در پایان سال 95، کل ناوگان هوایی شرکت‌های هواپیمایی کشور شامل 294 هواپیما بوده که از این تعداد هم برخی قابلیت پرواز ندارند. به استثنای چند فروند هواپیمای برجامی، عمر دیگر هواپیماهای فعال در ایران بین 20 تا 40 سال است و نام هیچ‌کدام از شرکت‌های هواپیمایی ایران در میان شرکت‌های امن جهان نیست.

ناوگان حمل‌ونقل هوایی ایران حداقل در چهار دهه گذشته نه بازسازی شده و نه نوسازی. نکته آن است که در کنار امکانات محدود، سیاستگذار حوزه خدمات را گسترش داده و فرودگاه‌های جدید تاسیس کرده و امکانات قدیمی و محدود را در میان فرودگاه‌های جدید و قدیم تقسیم کرده و از خیر برخی از امکانات برای برخی از فرودگاه‌ها هم گذشته است. مانند فرودگاه یاسوج که گفته شد به دلیل نداشتن توجیه اقتصادی، رادار هم نداشته است. دولت‌ها در هیچ‌کدام از سوانح رخ‌داده ضعف زیرساخت‌ها را علت اصلی نمی‌دانند. اما ما در این پرونده سعی کرده‌ایم بررسی کنیم، ضعف زیرساخت‌ها در بروز سوانح هوایی چقدر موثر است و چرا دولت‌ها نتوانسته‌اند ناوگان هوایی را نوسازی کنند؟