سقوط دوباره

در چند ماه گذشته قیمت نفت روند روبه رشد به خود گرفته است تا جایی که در 15 ژانویه امسال قیمت نفت برنت از مرز بشکه‌ای 70 دلار عبور کرد گرچه در چند روز اخیر در کانال 68 و 69 دلار نوسان داشته است. عوامل مختلفی که موجب افزایش قیمت نفت شده‌اند مطرح است که برخی مقطعی بودند و برخی ادامه‌دار هستند. از عوامل مقطعی می‌توان به تعطیلی خط لوله انتقال فورتیز دریای شمال در اوایل دسامبر، انفجار خط لوله انتقال نفت خام در لیبی در اواخر دسامبر و رشد تقاضای فصلی اشاره کرد. تمدید توافق کاهش تولید از سوی اوپک تا پایان سال 2018، کاهش غیرمنتظره تولید ونزوئلا تا هزار و 621 بشکه در روز در ماه دسامبر 2017 و افزایش ریسک‌های ژئوپولتیک در لیبی، ونزوئلا و نیجریه از دیگر عواملی هستند که باعث افزایش قیمت نفت شده‌اند. در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم که روند افزایشی قیمت نفت می‌تواند ادامه داشته باشد یا بازار در جهت دیگری تغییر خواهد کرد.

در جدول 1 برخی عوامل افزایش‌دهنده و کاهش‌دهنده قیمت نفت در کوتاه‌مدت (سه ماه تا یک سال) بیان شده است که توضیحات آنها در ادامه می‌آید.

توافق اوپک

تصمیم کشورهای عضو اوپک و عمده کشورهای غیراوپکی برای افزایش مداخله در بازار تا پایان سال 2018، که تاثیر خود را قبلاً با اعلامیه 30 نوامبر 2017 روی بازار نفت نشان داده بود، به تعادل عرضه و تقاضا کمک خواهد کرد. در این توافق برای لیبی و نیجریه سقف تولید تعیین نشده است گرچه، طبق گفته وزیر نفت عربستان سعودی، خالد الفالح، هر دو کشور لیبی و نیجریه در سال 2018 بیشتر از سطح تولیدشان در سال 2017، تولید نخواهند کرد. این شواهد نشان می‌دهد که عرضه اعضای اوپک و عمده کشورهای غیراوپکی که در توافق کاهش تولید شرکت دارند در سال 2018، در سطح تولید 2017 آنها پایدار بماند.

کاهش تولید ونزوئلا

شرکت دولتی PDVSA در ماه‌های آینده میزان بدهی خود را برآورد نمی‌کند. درآمدهای ناشی از صادرات نفت که اولین منبع درآمدی کشور است، محدود شده است و افت تولید نفت خام و فرآورده‌های نفتی در نتیجه عدم سرمایه‌گذاری‌ها در بخش بالادستی ادامه‌دار است. تولید شرکت دولتی ونزوئلا، به طور پیش‌فرض در زیر بدترین پیش‌بینی ما قرار دارد که در آن متوسط تولید نفت خام ونزوئلا در سال 2018، 68 /1 میلیون بشکه پیش‌بینی شده است که نشان‌دهنده کاهش 6 /12‌درصدی نسبت به سال 2017 است. از سوی دیگر، با توجه به تاثیر منفی بحران اقتصادی ونزوئلا بر تولید نفت این کشور، ممکن است عرضه نفت از سوی این عضو اوپک در سال ۲۰۱۸ میلادی باز هم کاهش یابد.

ریسک تحریم ایران

اعتراضات اخیری که در ایران مشاهده شد عملاً تاثیری در بخش عملیات نفت و گاز نداشت با این حال، موضع سیاست خارجی آمریکا نسبت به ایران، خطر تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران را افزایش داده است. در این سناریو، تجدید تحریم‌های ایالات متحده، پیچیدگی‌های قابل توجهی را به معاملات مالی و محیط عملیات عمومی در ایران اضافه خواهد کرد و بخش نفت و گاز در معرض خطر مانع از دسترسی خریداران به بیمه حمل‌ونقل و پرداخت‌های دلاری است. در نتیجه، شاهد ریسک برای صادرات نفت و همچنین سرمایه‌گذاری خارجی در بخش نفت و گاز ایران خواهیم بود زیرا شرکت‌ها با محدودیت‌های عمیق‌تر در معاملات با ایران مواجه خواهند شد. موانع صادرات نفت ایران احتمالاً باعث افزایش قیمت جهانی نفت خواهد شد.

عرضه اولیه سهام آرامکو

تحلیلگران معتقدند تغییرات فوری در سیاست عربستان، به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت در جهان، در راستای عرضه اولیه سهام غول نفتی آرامکو بازار نفت را دچار جهشی اساسی کرده است؛ به عبارت دیگر عربستان سعودی تمایل دارد آرامکو را وارد بورس کند و یکی از عواملی که باعث می‌شود ارزش دارایی‌های این شرکت افزایش یابد، بالا رفتن قیمت نفت است بنابراین عربستان تمایل دارد تا عرضه اولیه سهام آن، قیمت نفت افزایش یابد تا آرامکو به یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های عرضه اولیه سهامی تبدیل شود به همین خاطر احتمال اینکه عربستان به توافق کاهش عرضه اوپک پایبند باشد بیشتر است و این خود باعث تعادل بیشتر عرضه و تقاضا خواهد شد.

افزایش تولید نفت شیل

آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند تولید نفت آمریکا به صورت انفجاری افزایش یابد به طوری که بیان می‌کند افزایش 7 /1‌میلیونی عرضه غیراوپک در سال 2018 ناشی از رشد سریع تولید آمریکا، کانادا و برزیل (در مقایسه با رشد 7 /0‌میلیونی سال 2017) خواهد بود و تولید نفت آمریکا از 10 میلیون بشکه در روز در سال 2018 عبور کند و از عربستان پیشی بگیرد. همچنین اوپک برآورد خود از رشد تولید نفت غیراوپک در سال 2018 را 160 هزار بشکه افزایش داد که عمدتاً از محل نفت شیل آمریکاست.

اداره اطلاعات انرژی آمریکا تولید نفت و میعانات آمریکا را در ماه سپتامبر 4 /9 میلیون بشکه اعلام کرد که رشد ماهانه 290 هزار بشکه را نشان می‌دهد. انتظار می‌رود رشد تولید ایالات متحده در ماه‌های آینده یک روند کاهشی برای قیمت‌های نفت ایجاد کند. افزایش تولید آمریکا، با کاهش دوره‌ای تقاضا همراه خواهد بود و معمولاً در فصل اول هر سال، ذخایر نفت افزایش می‌یابد. میزان رشد تولید نفت آمریکا و قوت تقاضای جهانی در سال 2018 اصلی‌ترین عدم قطعیت‌های پیش‌بینی قیمت نفت است. در صورتی که تولید شیل، به مقدار کافی نباشد یا تقاضای جهانی بیشتر از مقدار مورد انتظار باشد به احتمال زیاد اوپک در برابر قیمت‌های بالا اقداماتی انجام خواهد داد. عدم تعهد صددرصدی روسیه یا عربستان سعودی به توافق، باعث پایین آمدن قیمت‌ها خواهد شد. در مجموع عواملی که باعث افزایش قیمت نفت خواهند شد عبارتند از: پایبندی کشورها به توافق اوپک، کاهش عرضه نفت ونروئلا، تحریم ایران، مسائل ژئوپولتیک کشورهای لیبی، نیجریه و ونزوئلا و عرضه اولیه سهام شرکت آرامکو. عواملی مانند کاهش رشد اقتصادی آمریکا و چین، شکست توافق اوپک، افزایش بیش از انتظار نفت شیل و افزایش تنش‌ها در شبه‌جزیره کره، عواملی هستند که موجب کاهش قیمت نفت خواهند شد.

با توجه به رشد عرضه و کاهش تقاضا و در نتیجه افزایش ذخایر نفت، انتظار می‌رود با وجود تصمیم اوپک برای تمدید قرارداد مداخله در بازار تا پایان سال 2018، بهای نفت در میان‌مدت و بلندمدت کاهش پیدا کند. اعضای اوپک افزایش قیمت بیشتری را در بازار نفت نمی‌خواهند به دلیل اینکه با افزایش قیمت نفت دکل‌های حفاری شیل آمریکا به‌شدت افزایش می‌یابند. برای عرضه‌کنندگان اوپک قیمت نفت بین 60 تا 65 دلار یک قیمت منطقی است. با وجود بالا رفتن قیمت در هفته‌های اخیر به نظر می‌رسد در سه تا شش ماه آینده به دلیل عرضه قوی، تقاضای فصلی ضعیف و افزایش سطح ذخایر کشورها، قیمت افت کند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که در نیمه نخست سال 1397، موجودی انبارها افزایش یابد، چشم‌اندازی که سقوط دوباره قیمت‌های نفت را در پی دارد. با توجه به آنچه گفته شد پیش‌بینی می‌شود در سال 1397 قیمت نفت بین 55 تا 60 دلار در نوسان باشد.