در برابر باد
دولت روحانی با بازگشت احتمالی تحریم‌ها چه می‌کند؟
می‌گویند تحریم، جنگ بدون اسلحه است. با این حساب، حالا نزدیک به چهار دهه است که ایران با آمریکا در جنگ است. نخستین دور تحریم‌های این کشور علیه نظام جمهوری اسلامی، اندکی پس از تسخیر سفارت ایالات متحده در تهران به اجرا گذاشته شد.
هادی چاوشی: می‌گویند تحریم، جنگ بدون اسلحه است. با این حساب، حالا نزدیک به چهار دهه است که ایران با آمریکا در جنگ است. نخستین دور تحریم‌های این کشور علیه نظام جمهوری اسلامی، اندکی پس از تسخیر سفارت ایالات متحده در تهران به اجرا گذاشته شد. در دوران ریاست‌جمهوری بیل کلینتون نیز قانون مشهور «داماتو» در کنگره آمریکا به تصویب رسید که سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را مورد تحریم قرار می‌داد. با وجود این قدمت و سابقه تاریخی، آنچه «تحریم‌های فلج‌کننده» نامیده شد و فشار زیادی روی اقتصاد ایران وارد کرد، تحریم‌هایی بود که در ابتدای دهه 1390 به بهانه برنامه هسته‌ای بر ایران تحمیل شد. این بار البته آمریکا در سیاست تحریمی خود تنها نبود بلکه توانسته بود اتحادیه اروپا و حتی چین و روسیه (دو عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد) را به همراهی با خود مجاب کند. در همین دوره بود که مفهوم «دور زدن تحریم‌ها» وارد ادبیات سیاسی و اقتصادی ایران شد. محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت که بارها قطعنامه‌های شورای امنیت را «کاغذپاره» نامیده بود، آذرماه 1391 در اوج تلاطمات اقتصاد ایران در این باره گفت: «ملت ایران نه‌تنها تحریم‌ها را دور می‌زند بلکه بر تحریم‌ها سوار می‌شود.» سواری گرفتن احمدی‌نژاد از تحریم‌ها البته به قیمت رشد منفی هفت‌درصدی اقتصاد ایران و تورم بیش از 30درصدی در سال 1391 تمام شد. با تغییر دولت ایران در نیمه سال 1392 و آغاز جدی مذاکرات هسته‌ای، روند تشدید تحریم‌های اقتصادی متوقف شد و با اجرایی شدن برجام در دی‌ماه 1394 بخش مهمی از این تحریم‌ها لغو شد. با این حال تنها یک سال بعد، روی کار آمدن دونالد ترامپ در کاخ سفید، چشم‌انداز بر هم خوردن توافق هسته‌ای و بازگشت دوباره تحریم‌ها را پیش‌روی برجامیان قرار داد.
اگرچه در یک سال و نیم گذشته وجهه همت همه برجامیان بر حفظ این توافق بوده است، عقل حکم می‌کند که ایران خود را برای دیگر سناریوها نیز آماده کند. بدترین سناریو، بازگشت به سطح تحریم‌های سال 1391 است که البته چندان محتمل نیست. اما اگر فرض را بر شکست کامل تلاش‌های دیپلماتیک بگذاریم و به آن موقعیت بازگردیم، آیا می‌توان سیاست‌هایی را متصور بود که مانع از بازگشت اقتصاد ایران به موقعیت سال 1391 شود؟
در پرونده پیش‌رو به دنبال بررسی اشتباهات سیاستگذاری ضدتحریم در دوره احمدی‌نژاد خواهیم بود تا بدانیم در دوره جدید، دولت روحانی برای مقابله با تحریم چه کارهایی باید بکند و چه کارهایی نباید بکند؟ هرچند تجربه برخورد دولت دوازدهم با التهابات ارزی فروردین 1397 تا حدودی یادآور رویکرد دولت دهم بوده1 انتظار ناظران اقتصادی بر این است که راه‌حل‌های روحانی برای عبور از سد تحریم با راه‌حل‌های احمدی‌نژاد تفاوت داشته باشد. آیا این انتظار برآورده خواهد شد؟
