گسل خوزستان

زینب موسوی: 30 سال از پایان جنگ تحمیلی می‌گذرد اما خوزستان جنگ‌زده همچنان رنجور است؛ هرچند هشت سال جنگ، دیوار بلندی در مسیر توسعه آن بود اما حالا، با چالش‌هایی روبه‌رو است که جنگ کمرنگ‌ترین عامل آن به شمار می‌آید. این روزها تعدد چالش‌های سیاسی، اجتماعی،‌ اقتصادی و زیست‌محیطی در خوزستان، گسل بحران‌ها در این نقطه حساس ایران را فعال کرده و آن را در آستانه چالش‌های اجتماعی قرار داده است. مشکلات اقتصادی، زیست‌محیطی و سیاسی در خوزستان ریشه دوانده و ناامیدی اجتماعی را در میان مردمانش افزایش داده است. در این میان آنچه بیش از همه نگران‌کننده به نظر می‌رسد، افزایش میزان خشونت در اشکال مختلف است. شاید مهم‌ترین مولفه در تقویت این موضوع، شکاف‌های قومیتی و نادیده انگاشتن الزاماتی است که باید در سرزمینی با این تنوع اقوام، به آن توجه شود تا به همگرایی بینجامد؛ موضوعی که بسیاری از صاحبنظران درباره آن هشدار می‌دهند. هرچند غفلت از مشکلات اقتصادی نظیر بیکاری، محرومیت و نیز معضلات غیرقابل انکار زیست‌محیطی و اثرات ناشی از آن، در شکل‌گیری چالش‌های اجتماعی و سیاسی در خوزستان، ساده‌انگاری است اما آنچه این روزها این استان را در آستانه بحران قرار داده، احساس تبعیض است. اعتراضات اخیر خوزستان و خشونت‌های بی‌پرده همچون آتش زدن عمدی یک قهوه‌خانه و به رگبار بستن خودرو یک نماینده مجلس، همه و همه نشان می‌دهد که تلاش‌ها برای کم‌اثر کردن محرک‌های واگرایانه در خوزستان نه‌تنها به نقطه مطلوب نرسیده بلکه چشم‌انداز قابل قبولی نیز برای آن متصور نیست؛ محرک‌هایی که بخشی از آن، از همگرایی قومیت‌ها می‌کاهد و آتش خشونت‌ها را شعله‌ور می‌کند و بخشی دیگر، مردم را به کوچ و مهاجرت سوق می‌دهد. محسن جلال‌پور کارشناس و فعال اقتصادی از جمله افرادی است که اعتراضات نوروز 97 اهواز و آبادان و حوادث اخیر را صدایی از سوی خوزستان می‌داند که نیازمند توجه جدی است. از منظر او خوزستان با ابرچالش هایی رودررو است که لازمه برون‌رفت از آن، تعیین یک نماینده غیرسیاسی متنفذ تام‌الاختیار برای حل و فصل مشکلات این استان از سوی مقامات ارشد کشور است.

حال سوال این است که چرا باید برای خوزستان نگران بود؟ موقعیت استرات‍ژیک سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و سرزمینی خوزستان بر کسی پوشیده نیست. استان مرزی ایران با دارا بودن مرز خاکی آبی با کشورهای همسایه، بیشترین منابع نفتی ایران را دارد؛‌ منابعی که همچنان اصلی‌ترین سرمایه اقتصادی کشور به شمار می‌آید. این ویژگی منحصربه‌فرد، در کنار تنوع قومیتی، منابع طبیعی فراوان،‌ فرصت‌های اقتصادی همچون بازارچه‌های مرزی و بندرگاه‌ها و آثار باستانی بسیار، فرصت‌هایی است که هر کدام می‌تواند آثار اقتصادی و اجتماعی مطلوبی را برای خوزستان و کشور رقم زند. با این همه نگرانی‌ها از آنجا آغاز می‌شود که سهل‌انگاری و غفلت دولت و نظام اداری خوزستان، نه‌تنها فرصت‌های یادشده را از بین می‌برد بلکه اشکالی از تهدیدهای سیاسی، اجتماعی و حتی زیست‌محیطی را به وجود می‌آورد؛‌ تهدیدهایی که شاید فردا برای مقابله با آن دیرهنگام باشد.