خوش‌قدمی روحانی

سال 1395 را شاید بتوان سالی طلایی برای ارتباطات تجاری ایران و پاکستان دانست. درست در هفته اول سال نو، رئیس‌جمهور روحانی به دعوت مقامات پاکستانی، سفری به این کشور داشت. اهمیت سفر مزبور را از آن جهت می‌توان بالا دانست که به طور قطع، ملاقات مقامات ارشد دو کشور می‌تواند تاثیر مثبتی در بهبود روابط ایران و پاکستان در تمام زمینه‌ها داشته باشد. مقامات این کشور هم بسیار مشتاق به انجام این سفر بودند. این را درست در رفتار پاکستانی‌ها در زمان حضور رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در کشورشان، به خوبی می‌توانستیم مشاهده و این مهم را استخراج کنیم. در این سفر که به نظر می‌رسد موج مثبت دستاوردهایش از ماه‌های آینده به اقتصاد دو کشور برسد، موارد متعددی به منظور توسعه تجارت مشترک ایران و این کشور همسایه لحاظ شده است. یکی از این موارد، تاکید رئیس‌جمهور ایران بر ضرورت تداوم اجرای قرارداد تعرفه ترجیحی بود که در قالب آن، مبادلات دو کشور افزایش پیدا کند. البته با اصلاحاتی که قرار است بر روی آن انجام شود. این یکی از جنبه‌هایی بود که حضور حسن روحانی در پاکستان را مورد توجه رسانه‌ها قرار داد و قطع و یقین، این حضور می‌تواند راهگشای توسعه تجارت دو کشور باشد؛ همان‌طور که روسای جمهور دو کشور هم توافق کرده‌اند. بر اساس حرف‌هایی که میان مقامات ایران و پاکستان در جریان سفر نوروزی رئیس‌جمهور رد و بدل شده است، دو کشور، سالانه یک میلیارد دلار مبادلات تجاری خود را در سال‌های پیش رو افزایش خواهند داد تا در نهایت، ظرف چهار سال آینده مبادلات تجاری ایران و پاکستان به پنج میلیارد دلار برسد؛ رقمی که هم‌اکنون، تنها یک میلیارد و 200 میلیون دلار است. حتی از جنبه سیاسی نیز، این سفر به میزانی حائز اهمیت است که مورد توجه رسانه‌های بسیاری در دنیا و کشور میزبان قرار گرفته است. به طور قطع، به دلیل اینکه برجام اجرایی شده و گره تحریم‌ها باز شده است، پاکستانی‌ها نیز همچون مردم سایر کشورهای دنیا، از اجرایی شدن توافق ایران با دنیا استقبال کرده و تمایل زیادی دارند که در تمام جهات با ایران همکاری کنند و ارتباطات خود را در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با کشورمان افزایش دهند. البته تجار پاکستانی بسیار راغب‌تر از گذشته علاقه‌مند به همکاری با ایران هستند؛ به همین دلیل استقبال گرم و شایانی از رئیس‌جمهور و هیات همراه او داشتند؛ چرا که مطمئن هستند سفر رئیس‌جمهور ایران مقدمه‌ای برای تعامل با کشورشان در تمام زمینه‌هاست. در این میان علاوه بر گسترش داد و ستدهای تجاری، پاکستانی‌ها مشتاق به توسعه همکاری‌های خود در حوزه انجام سرمایه‌گذاری‌های مشترک به ویژه در منطقه آزاد چابهار هستند و تمایل دارند در بخش‌های مختلفی به صورت اختصاصی یا جوینت‌ونچر، با ایران همکاری داشته باشند. به همین دلیل، بسته پیشنهادی از سوی ایران به پاکستانی‌ها ارائه داده شد که 16 بند را دربر می‌گرفت که مهم‌ترین آن، تجدیدنظر در اقلام کالاهای تعرفه ترجیحی بود. ضمن اینکه راه‌اندازی مجدد پرواز مستقیم کراچی-زاهدان-کراچی به صورت مستقیم از سوی یک شرکت پاکستانی یا کمپانی ایرانی ایران‌ایر نیز در دستور کار قرار دارد. این در حالی است که در گذشته این خط پروازی وجود داشت ولی پاکستانی‌ها به لحاظ مشکلاتی نظیر کمبود هواپیما، این پرواز را لغو کردند و همین امر، مشکلاتی برای تجار ما به وجود آورد؛ چرا که هزینه‌های آنها را افزایش داد و تجار زاهدانی برای سفر به پاکستان باید به تهران سفر کرده و از طریق کشور ثالث وارد مقصد می‌شدند؛ اما اکنون توافق شده تا این پرواز مجدد برقرار شود. مجموعه مذاکرات و توافقات سفر اخیر رئیس‌جمهور به هر حال، فصل نویی را در روابط تجاری ایران و پاکستان به وجود آورده که باید آن را قدر دانست و انجام آن را در روزهای نخستین سال نو، به فال نیک گرفت. اگر بخواهیم نگاهی گذرا به روابط تجاری ایران و پاکستان طی سال‌های گذشته داشته باشیم در سال 1384 روابط تجاری دو کشور 400 میلیون دلار بود؛ یعنی 200 میلیون دلار صادرات ایران به پاکستان و 180 میلیون دلار نیز صادرات پاکستان به ایران که در مجموع حجم روابط تجاری دو کشور، 380 تا 400 میلیون دلار را شامل می‌شد. آن زمان من به عنوان اولین رایزن بازرگانی ایران در پاکستان مشغول به فعالیت بودم، از سال 1385 تا 1390 با ایجاد دفتر مستقل رایزنی، ارتباطات ویژه‌ای با پاکستانی‌ها شکل گرفت و تجارت به شدت افزایش یافت و در اثر فعالیت‌های صورت‌گرفته، مبادلات دو کشور پس از پنج سال از 400 میلیون دلار به یک میلیارد و 50 میلیون دلار رسید. در حال حاضر نیز مبادلات دو کشور، یک میلیارد و 200 میلیون دلار برآورد می‌شود. البته این را هم نباید از یاد برد که پاکستان عضو سازمان جهانی تجارت است و ایران هم عضو ناظر است. بزرگ‌ترین راهکار در دستور کار برای افزایش روابط، همان‌طور که رئیس‌جمهور نیز در سفر تاکید کرده‌اند، تجدیدنظر در اقلام کالایی مشمول تعرفه‌های ترجیحی است. در سال 1383 قرارداد تعرفه‌های ترجیحی با پاکستان منعقد شد که در آن، 647 قلم کالا شامل 309 قلم کالای صادراتی از ایران به پاکستان و 338 قلم کالای وارداتی از پاکستان، مشمول قرارداد شد؛ اما عملاً و در حال حاضر به عینه مشاهده می‌شود که تعداد انگشت‌شماری از کالاهایی که در قرارداد قید شده است، مورد مبادله با تعرفه ترجیحی قرار می‌گیرد که بر این اساس، اکنون قرار بر این است که اقلام کالایی مشمول تعرفه ترجیحی مورد تجدیدنظر واقع شود و عملاً کالاهایی که مبادله می‌شود، در این قرارداد لحاظ شود. به همین دلیل به طرف‌های پاکستانی نیز پیشنهاد شد که بر روی این اقلام تجدیدنظر شود. حال با پنج ماه کار مداوم، فهرست 120 قلم کالا استخراج شده که 60 قلم، آن دسته از کالاهایی هستند که بیشترین صادرات را از پاکستان به ایران داشته‌اند و 60 قلم دیگر هم کالاهای وارداتی به پاکستان است. اگر این جایگزینی صورت گیرد و این اقلام، مشمول تعرفه ترجیحی شوند، سالانه یک تا یک و نیم میلیارد دلار، سطح مبادلات تجاری دو کشور را افزایش خواهد داد. البته طرف پاکستانی به میزانی که ایران، رغبت به امضا و اجرایی شدن موافقتنامه جدید تجارت با تعرفه ترجیحی را دارد، علاقه‌مند نیست؛ چرا که این کشور عضو سازمان جهانی تجارت است و دست بازی در تجارت با دنیا دارد. حداقل تعرفه آنها با کشورهای عضو سازمان مذکور، دو درصد و حداکثر 22 درصد است پس آنها این دغدغه خاطر را ندارند که با کشوری، قرارداد تعرفه ترجیحی ببندند و بازار خود را به روی تولیدات خارجی باز کنند؛ ولی به دلیل عدم عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت، تعرفه‌های گمرکی پیش روی ماست و برای برخی کالاها، از سوی پاکستان به 40 تا 50 درصد هم می‌رسد. پس یکی از دستاوردهای سفر حسن روحانی می‌تواند اجرایی شدن قرارداد تعرفه ترجیحی برای 120 کالای موثر باشد که بتواند زمینه‌ساز تحول در روابط تجاری دو کشور شود.