صدرنشین بازارها

سپردن پول به بانک و دریافت ماهانه سود مشارکت در طرح‌های سرمایه‌گذاری بانک از ایمن‌ترین نوع مصون ‌ماندن پول از کاهش ارزش ناشی از تورم است. پس از روی کار آمدن دولت یازدهم و سیاست‌های در نظر گرفته‌شده دولت روحانی برای مقابله با تورم و با کاسته شدن تدریجی از نرخ این متغیر اقتصادی، به تدریج تقاضای بانک‌ها برای کاهش سود بانکی افزایش یافت. با گذر از دوران رشد افسارگسیخته تورم و واگذاری تعیین نرخ سود بانکی به خود بانک‌ها و موسسات اعتباری از نیمه دوم سال 1390 تا پایان سال 1392، بانک مرکزی در دوره جدید رویکرد جدیدی را در پیش گرفت و با دستیابی به اهداف مشخص‌شده تورمی، به کاهش نرخ سود بانکی روی آورد. نرخ‌هایی که در تازه‌ترین افت‌ها، ابتدا در 27 بهمن سال گذشته برای سپرده‌های یک‌ساله به حداکثر 18 درصد رسید. البته در همان زمان تاکید بر این بود که این میزان کاهش کافی نیست و سود بانکی باید به دامنه نرخ تورم برسد و لذا نرخ سود سپرده‌ها از اول تیرماه مجدداً از 18 درصد به 15 درصد کاهش یافت. هر چند این نوع کاهش نرخ هم با واکنش منفی برخی از کارشناسان اقتصاد همراه شد، چراکه به‌طور معمول شیوه سیاستگذاری صحیح برای هدایت نرخ سود نباید از طریق تعیین دستوری قیمت در بازار پول باشد و قاعدتاً باید از طریق تنظیم جریان عرضه و تقاضای نقدینگی اقتصاد و نه دخالت مستقیم در تنظیم نرخ بدون توجه به نیروهای بازار صورت بگیرد.

فارغ از اثرات اقتصاد کلانی کاهش نرخ سود، در ایران به دلیل محدود بودن بازار سرمایه و عدم آشنایی و سواد کافی برای معاملات سهام و اوراق مشارکت، پس‌اندازکنندگان بیشترین انتخاب سرمایه‌گذاری خود را از بین دارایی‌های مختلف به سپرده بانکی اختصاص می‌دهند. لذا کاهش نرخ سود بانکی ممکن است در نگاه اول به مذاق سپرده‌گذاران خوش ننشیند. اما در مقام مقایسه این سرمایه‌گذاری با سرمایه‌گذاری در سایر بازارها باید در نظر داشت که سپرده‌های بانکی عملکرد بهتری داشته‌اند. به عبارتی حتی با وجود این کاهش نرخ‌ها، کماکان بانک بیشترین بازدهی را برای سپرده‌گذاران سرمایه‌گذاری فراهم می‌آورد. به عنوان مثال شاخص کل بورس در آخرین روز کاری اسفند گذشته از 80219 به حدود 72615 واحد در آخرین روز خرداد رسید. نرخ موثر سالانه این بازار در مدت سه‌ماهه 3 /2 درصد منفی بوده است. دلار نیز در پی تصمیم جدی دولت در حفظ تعادل ایجادشده برای عرضه و تقاضای ارز از 3464 تومان در آخرین روز سال 1394 به 3461 تومان رسید که در این مدت عملاً بازدهی صفر به همراه داشته است. در همین مدت سکه تمام طرح جدید نیز از یک میلیون و 13 هزار تومان، در انتهای خرداد به یک میلیون و 35 هزار تومان رسید که بازدهی موثر سالانه آن هم تنها 5 /0 درصد بوده است. اما طی همین مدت بانک‌ها با محاسبه سود سالانه 18 درصد، بازدهی موثر سالانه 2 /4‌درصدی برای سپرده‌گذاران به ارمغان آوردند که حتی با وجود کاهش نرخ سپرده‌ها به نظر نمی‌رسد بازهم رقیب سرسختی برای سپرده‌های بانکی پیدا شود. رئیس‌کل بانک مرکزی هم در این رابطه تاکید کرده است در شرایطی که تورم به زیر 10 درصد رسیده، نرخ سود سپرده‌های بلندمدت یک‌ساله 15 درصد است و این یعنی اینکه شرایط همچنان به نفع سپرده‌گذار است.

ضمن اینکه به محض افت نرخ سود بانکی، نباید انتظار داشت همه سپرده‌گذاران پول‌های خود را از بانک‌ها خارج کنند. چراکه بسیاری از افراد با همین نرخ هم به دلیل ریسک‌گریز بودن اقدام به خروج نقدینگی از سیستم بانکی نخواهند کرد و کماکان آن را در اولویت سرمایه‌گذاری خود قرار خواهند داد.