ساختار موجود با اسنپ چه خواهد کرد؟
مرکب مجازی
تکنولوژی‌های ارتباطی به سرعت در حال ایجاد تغییر در ابعاد مختلف زندگی ما هستند و فعالیت گروه‌ها، سازمان‌ها و صنایع مختلف را نیز تحت تاثیر قرار داده‌اند.
تکنولوژی‌های ارتباطی به سرعت در حال ایجاد تغییر در ابعاد مختلف زندگی ما هستند و فعالیت گروه‌ها، سازمان‌ها و صنایع مختلف را نیز تحت تاثیر قرار داده‌اند. سازمان‌های گوناگون و صنایع بزرگ و کوچک کشور امروز تحت تاثیر تکنولوژی‌های ارتباطی یا با استفاده از این فناوری‌ها تغییر کرده‌اند. گمرک جمهوری اسلامی ایران یکی از دستگاه‌هایی است که در سال‌ها و ماه‌های اخیر بیشترین بهره را از این فناوری‌ها برده است و از آنها برای تسهیل و شفاف‌سازی در کارها استفاده کرده است. وزارتخانه‌ها و نهادهای مختلف نیز هرکدام به شکلی از فناوری‌های ارتباطی برای تسهیل و تسریع فعالیت‌هایشان بهره می‌برند.
اما استفاده از این فناوری‌ها محدود و منحصر به دستگاه‌های دولتی نیست. تکنولوژی‌های ارتباطی به‌سرعت وارد حیطه فعالیت صنایع بزرگ و کوچک کشور نیز شده‌اند. در این بخش‌ها فناوری‌های ارتباطی حتی به شکل‌گیری کسب‌وکارهایی منتج شده‌اند که پیش از این نبوده‌اند و حتی تصوری از شکل‌گیری آنها وجود نداشته است. امروز با فعالیت استارت‌آپ‌هایی مانند «زود‌فود» و «مامان‌پز» تصور ساکنان شهر تهران از سفارش دادن غذا از رستوران‌ها و مراکز تهیه غذا تغییر کرده است. سرعت و کیفیت خدماتی که این استارت‌آپ‌ها ارائه می‌کنند و تکیه آنها بر فناوری‌های ارتباطی برای سفارش آنلاین خدمات از جالب‌ترین ویژگی‌های آنهاست.
از سوی دیگر در حالی که شاید تا کمتر از یک دهه پیش، دست کم در تهران کسی تصوری از فعالیت استارت‌آپ‌ها در زمینه حمل‌ونقل نداشت، طی سال‌های اخیر فعالیت استارت‌آپ‌هایی مثل «اسنپ» و «تاپسی» در این عرصه آغاز شده و به‌سرعت در حال گسترش است. ایستادن کنار خیابان و دست تکان دادن برای تاکسی‌ها، توقف‌های ناگهانی تاکسی برای عابران پیاده که ایستادنشان در هر گوشه از خیابان محتمل است، معطل شدن در صف‌های طولانی ایستگاه‌های تاکسی خصوصاً در شب‌های بارانی و روزهای پرترافیک، صرف هزینه‌های بعضاً گزاف برای استفاده از تاکسی‌های تلفنی یا تاکسی‌های بی‌سیم برای مسافران و یک سر خالی برگشتن رانندگان این سرویس‌ها از مقصدشان همه و همه از مشکلاتی است که شاید با گسترش فعالیت استارت‌آپ‌هایی که در زمینه حمل مسافر فعالیت می‌کنند به‌تدریج و حتی با سرعتی خارج از تصور کنونی ما حل شوند. یکی از مشهورترین این استارت‌آپ‌ها نرم‌افزار «اسنپ» است که فعالیتش را در ابتدا با نام تجاری تاکسی‌یاب در آبان سال 93 شروع کرده و با گذشت کمتر از یک سال از آغاز کار، نام تجاری «اسنپ» را جایگزین تاکسی‌یاب کرده است. این استارت‌آپ که طبق گفته شهرام شاهکار، مدیرعامل
اسنپ، در حال حاضر رشد ماهانه صددرصدی را تجربه می‌کند، به نرم‌افزار مشهور «اوبر» که در سطح جهانی در این عرصه فعالیت می‌کند، شباهت‌های بسیاری دارد، البته شاهکار تاکید می‌کند: «در جهت رسیدن به اهدافی که داشتیم نرم‌افزار اسنپ را به‌طور کامل از سوی تیم خودمان طراحی کرده و توسعه دادیم. چون ما اولین شرکت نرم‌افزاری بودیم که سرویس هوشمند سفارش خودرو را با تاکسی‌یاب آغاز کردیم؛ تجربه‌ای که به دست آوردیم باعث شد تا خودمان اپلیکیشنی با توجه به نیازهای بازار هدف طراحی کنیم. به همین دلیل با توجه به نیازها و ملزومات کاربری ایرانی اعم از کاربر مسافر و راننده و شرایط خاص حمل‌ونقل در کلانشهر تهران نرم‌افزار اسنپ را طراحی کرده‌ایم. اسنپ هم مانند اوبر، یک ارائه‌دهنده سرویس را به یک دریافت‌کننده سرویس متصل می‌کند. به همین خاطر فعالیت‌های این مدل کسب‌وکار در دنیا شباهت‌های بسیاری به همدیگر دارند اما با توجه به نیازهای داخلی یا بومی هر کشوری تفاوت‌هایی نیز با هم دارند که اشاره کردم تمام نیازهای کاربرانمان و مسائل حمل‌ونقل شهری را در نظر گرفته‌ایم.»
تسهیل سفر
شاهکار درباره هدف فعالیت این استارت‌آپ نیز اظهار می‌کند: «هدف ما تسهیل سفرهای درون‌شهری است. این مدل کسب‌وکار سه نتیجه برای کلانشهر تهران در بر دارد. مهم‌ترین آن این است که خودروها برای به دست آوردن مسافر لازم نیست بدون سرنشین در داخل شهر تردد و ایجاد ترافیک کنند. حتی در مصرف سوخت نیز صرفه‌جویی می‌شود و از آلودگی‌های صوتی محیطی هم کاسته می‌شود. وقتی رانندگان با اپلیکیشن کار می‌کنند به راحتی می‌توانند در گوشه‌ای از خیابان بایستند و خودرو خود را خاموش کنند تا از طریق اپلیکیشن درخواست مسافر برایشان ارسال شود. مهم‌تر از این وقتی مسافر را به مقصد می‌رسانند مجبور نیستند به یک مکان خاص برگردند تا سفر دیگری را انجام دهند. ممکن است وقتی به مقصد برسند دوباره مسافری در همان حوالی درخواست بدهد و باز هم سفر انجام دهند. درصد بالایی از کاربران راننده اسنپ زیر یک دقیقه وقتی مسافری را به مقصد می‌رسانند سیستم پیغام درخواست بعدی را برایشان ارسال می‌کنند. وقتی خودرو تک‌سرنشین در خیابان‌ها تردد نمی‌کند این امر کمک شایانی به کاهش ترافیک و معضلات شهری می‌کند. حتی برخی از رانندگان تنها
به این خاطر کاربر اسنپ شده‌اند که کمک کنند تا از معضلات ترافیک کاسته شود. در مسیری که روزانه طی می‌کنند ترجیح می‌دهند از ظرفیت خالی خودروشان استفاده کنند تا مسافر یا مسافرانی را که با او هم‌مسیر هستند به مقصد برسانند. همان‌طور که گفتیم به دنبال آن هستیم که سرویس مشابه اوبرپول را نیز ارائه دهیم که یک راننده همزمان چند مسافر را که مبدا و مقصد نزدیک به هم دارند جابه‌جا کند. اگر تمامی این موارد را در نظر بگیرید متوجه خواهید شد که هزینه‌های هنگفتی با توسعه سرویس اسنپ در مدیریت شهری صرفه‌جویی خواهد شد و بدون صرف بودجه‌های سنگین معضل ترافیک به تدریج کاهش خواهد یافت. البته این نوع کسب‌وکارها در اشتغال‌زایی هم اثرگذارند و می‌توانند با کاهش نرخ بیکاری در توسعه اقتصادی نیز نقش داشته باشند.»
آزار رقیب
به گفته شاهکار، در حال حاضر حدود چند صد هزار مسافر و چندین هزار راننده کاربر اپلیکیشن اسنپ هستند، اما با وجود منافعی که فعالیت این استارت‌آپ برای مسافران و راننده‌هایش ایجاد کرده است، همه گروه‌ها از آن راضی نیستند. در مقابل اسنپ مانند هر کسب‌وکار تازه‌ای، رقبای سرسخت قدیمی وجود دارند که تمایل چندانی به قدرت گرفتن رقیب تازه از راه رسیده ندارند؛ خصوصاً رقیبی که توانسته با استفاده از تکنولوژی‌های نوین، خدماتی با سرعت و کیفیت مناسب‌تر و هزینه کمتر به مشتریان ارائه کند. در یکی از تازه‌ترین موارد این مقاومت‌ها، به‌تازگی مهدی ابراهیمی، معاون فنی و بهره‌برداری سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران، گفته است: «به هیچ‌وجه اسنپ (تاکسی‌یاب) یا هرگونه سرویس درخواست خودرو آنلاین مورد تایید سازمان تاکسیرانی نیست و تاکسیرانان شهر تهران هیچ‌گونه مشارکتی با گروه‌های مذکور نداشته و در صورت همکاری مرتکب تخلف شده‌اند.» او در گفت‌وگویی با ایرنا اضافه کرده است: «سازمان تاکسیرانی اعتراض خود نسبت به فعالیت گروه‌های اسنپ را به دستگاه‌های قضایی و نظارتی اعلام کرده زیرا قانون، شهرداری
و سازمان تاکسیرانی را مرجع حمل مسافر و بار درون‌شهری قرار داده و این امر حق مسلم این سازمان است.»
این موضع‌گیری در حالی است که شهرام شاهکار، مدیرعامل اسنپ، می‌گوید: «ما همیشه سعی کردیم با تمام ارگان‌ها و سازمان‌هایی که دارند در این بازار سرویس ارائه می‌کنند تعاملات خوبی داشته باشیم. همیشه آماده هستیم با آنها در جهت رفع معضلات شهری و کاهش ترافیک هر نوع همکاری انجام دهیم. همان‌طور که گفتم ما از سازمان تاکسیرانی دیگر شهرهای کشور پیشنهاد همکاری داریم. در تهران نیز مورد توجه ارگان تاکسیرانی و شهرداری بوده‌ایم. اگر آنها تمایل داشته باشند ما در این زمینه همکاری خواهیم داشت.» اما به نظر می‌رسد برخی گروه‌ها در پی حذف این رقیب تازه از راه رسیده هستند، البته با استفاده از روش‌هایی غیر از رقابت!
به نظر می‌رسد اسنپ که به عنوان کسب‌وکاری تازه توانسته با به کار گرفتن تعداد قابل توجهی راننده و اشتغال‌زایی برای حدود 130 نفر در داخل مجموعه‌اش، به صدها هزار مسافر خدمات ارائه دهد و در مدتی کوتاه به رقیبی قدرتمند برای تاکسیرانی چند‌ده‌ساله تبدیل شود، اکنون با مقاومت مجموعه‌ای مواجه است که فارغ از توجه به حق انتخاب مشتری، حمل مسافر را حق مسلم خود می‌داند. در این شرایط اینکه بازندگان و برندگان این میدان کدام گروه باشند، تا حدود زیادی به عملکرد مسوولان دستگاه‌های مربوطه و تمایل آنها به ایجاد فضای رقابتی در مقابل فضای انحصاری مطلوب برخی گروه‌ها، وابسته است.
حمایت از استارت‌آپ‌ها
البته با مواضعی که از سوی مسوولان دولتی اتخاذ شده، به نظر می‌رسد سیاست دولت یازدهم نیز حمایت از استارت‌آپ‌هاست. در همین راستا سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری، عنوان می‌کند: «دولت باید از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت کند تا زمانی که بتوانند مقاوم شوند و روی پای خود بایستند. چرا که شرکت‌های ایرانی در این عرصه نوپا هستند اگرچه اغلب در منطقه در جایگاه اول هستند و در سطح جهانی هم در برخی موارد مطرح شده‌اند اما نیاز به حمایت دارند و این حمایت به معنی این نیست که دولت در این عرصه سرمایه‌گذاری کند. سرمایه‌گذاری کار بخش خصوصی است... وظیفه دولت مانیتورینگ، مدیریت و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌هاست.»
او می‌گوید: «برنامه آینده ما در حوزه استارت‌آپ‌ها ترغیب بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این عرصه است. چرا که معتقدم پتانسیل بالایی در این عرصه وجود دارد که بخش خصوصی از آن شناختی ندارد و نیاز به اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی دارد. اگر بخش خصوصی بداند چه سود عظیمی در زمینه سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها وجود دارد کمتر به سراغ بازار ارز و سکه می‌رود.» معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری تاکید می‌کند: «اکنون باید دغدغه ما این باشد که بخش خصوصی به این نتیجه برسد که به جای سرمایه‌گذاری در بازار سکه و دلار روی استارت‌آپ‌ها سرمایه‌گذاری کند. یعنی اینکه سرمایه‌گذار باید در کنار دانشگاه صنعتی شریف، امیرکبیر، تهران، علم و صنعت و دیگر دانشگاه‌های کشور یا پارک‌های علم و فناوری مستقر شود تا ایده‌های خلاق را شکار و بر مبنای آن سرمایه‌گذاری کند. اکنون شرکت‌های دانش‌بنیان ما که مدیران جوان و با سن کمتر از 30 سال دارند توانسته‌اند در مدت کوتاهی درآمدهای بالایی کسب کنند.»
IT پیشران اقتصاد
فعالیت بخش خصوصی در حوزه IT می‌تواند بر وضعیت رشد اقتصادی نیز اثری قابل توجه داشته باشد. نصرالله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات کشور، معتقد است حوزه IT در حال تبدیل شدن به پیشران اقتصاد است: «اجازه بدهید آماری از پیشی گرفتن صنعت IT از سایر صنایع کشور در چند دهه اخیر ارائه کنم. آن وقت متوجه خواهید شد که این بخش قابلیت تبدیل شدن به پیشران اقتصاد کشور را دارد. اخیراً از بخش برنامه‌ریزی برنامه ششم توسعه گزارشی منتشر شده است که نشان می‌دهد در بین 9 بخش اقتصادی کشور در پنج برنامه توسعه‌ای که تاکنون داشته‌ایم بالاترین میزان رشد در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات رخ داده است. به طور متوسط 20 درصد رشد در این حوزه داشته‌ایم. یقیناً در برنامه ششم هم بالاترین رشد صنایع برای بخش ارتباطات و فناوری است.» او با تاکید بر ضرورت حمایت از استارت‌آپ‌ها می‌گوید: «ما به عنوان بخشی از نهادهای متولی در این عرصه معتقدیم باید از استارت‌آپ‌ها حمایت کنیم. در این راستا برنامه‌ریزی‌هایی انجام داده‌ایم که مراکز مشاوره برای آنها ایجاد کنیم. البته
این مراکز تنها خاص استارت‌آپ‌ها نیستند دیگر شرکت‌هایی که می‌خواهند در عرصه دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری کنند می‌توانند از این امکانات برخوردار شوند. در زمینه فنی نیز مراکز داده‌ای ما، برای کلیه شرکت‌های استارت‌آپ، در سال اول، امکانات هاستینگ و اینترنت رایگان را فراهم می‌کنند.»
استارت‌آپ‌ها و رشد اقتصادی
مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور، نیز با طرح این دو پرسش که «در فضای به شدت رقابتی منطقه، کشورهای امارات، قطر و سنگاپور و دیگران ظرفیت‌های گسترده‌ای برای ورود سرمایه‌ها ایجاد کرده‌اند، آیا یک سرمایه‌گذار خارجی حاضر است در کشوری که به شدت مشکلات کسب‌وکار دارد، سرمایه‌گذاری کند؟» و «در چه زمینه‌هایی مزیت‌هایی خواهیم داشت که سرمایه به جای اینکه به امارات و قطر برود به ایران بیاید؟» عنوان می‌کند: «ایرادی ندارد که مقداری روی مزیت‌های کلی صحبت کنیم و از این جهت دید کلی داشته باشیم و بدانیم مثلاً چقدر ممکن است مساله اشتغال ما با صنعت خودرو حل شود و چقدر با مزیت‌های دیگر اما به هر حال کسب‌وکارهای نوینی در حال شکل‌گیری هستند که دور از دولت به وجود آمده‌اند و موفق هم شده‌اند. همین استارت‌آپ‌هایی که شروع شده و جوان‌ها را به کار گرفته، اصلاً دولت نقشی نداشته است، ولی الان هم تخصص به کار گرفته می‌شود و هم اشتغال‌زایی بسیار بالایی از طریق همین استارت‌آپ‌ها ایجاد شده است. این نوع کسب‌وکارها به اصطلاح امروز دانش‌بنیان بوده، به شدت رقابتی کار می‌کنند و قابل
عرضه به بازار بین‌المللی هم هستند.»
افکار عمومی و آینده اسنپ
نحوه مواجهه مسوولان تصمیم‌گیر در دولت و شهرداری با استارت‌آپی مانند اسنپ اثری تعیین‌کننده بر آینده این استارت‌آپ دارد، اما با این حال آنچه بیش از هر چیز تعیین‌کننده آینده این کسب‌وکار و حتی تعیین‌کننده نحوه مواجهه مسوولان با آن است، وضعیت رضایت مردم از خدمات ارائه‌شده از سوی این استارت‌آپ است. شاید بتوان ادعا کرد رضایت مشتریان و فشار افکار عمومی اصلی‌ترین عامل تعیین‌کننده سرنوشت این کسب‌وکار است. در این زمینه نیز در حال حاضر به نظر می‌رسد اقبال مسافران درون‌شهری تهران به این استارت‌آپ بر اثر رضایت آنها از کیفیت و قیمت خدمات ارائه شده، رو به افزایش است؛ روندی که اگر اسنپ بتواند آن را حفظ کند و گسترش دهد، احتمالاً می‌تواند آینده خوبی برای اسنپ و البته رقبای احتمالی‌اش در این بخش رقم بزند. اما آیا ساختار موجود و چالش‌های پیش رو ممکن است سرنوشت چنین استارت‌آپ‌هایی را دگرگون کند؟
دیدگاه تان را بنویسید