پوپولیسم پارلمانی

جمله «مجلس در راس امور است» را قطعاً دفعات متوالی شنیده‌ایم، چه آنجا که برخی از جریانات سیاسی برای تایید جایگاه مجلس به این سخن امام استناد می‌کردند، چه آنجا که برخی دیگر از جریانات سیاسی، موسم انتخابات و برای رد صلاحیت‌ها این جمله را به صورت اعتراض، مبداء مستندات خود قرار می‌دادند.

قصه پارلمان در ایران فراز و نشیب زیادی به خود دیده تا اینکه این نهاد دموکراتیک توانسته قوامی به خود ببیند. البته موسم انتخابات مجلس نزدیک است و جریانات متعدد سیاسی، هریک به دنبال افزایش سهم خود از کرسی‌های پارلمان هستند. بازی انتخابات مجلس در کشورمان اگرچه در مواقعی با نشیب روبه‌رو بوده اما بی‌تردید نقشی پررنگ در جهت‌دهی به سیاستگذاری در کشور داشته است. انتخابات مجلس برای دوره دهم، از این جهت مورد توجه بسیاری قرار می‌گیرد که طیف‌های بسیاری پس از انتخابات ریاست‌جمهوری دو سال گذشته، رونقی را در فضای سیاسی ایران می‌بینند که این طیف‌ها را مجاب می‌سازد برای افزایش مشارکت در محیط سیاسی-اجتماعی ایران به ایفای نقش بپردازند. این نقش‌آفرینی در فضای سیاسی ایران و معطوف به انتخابات مجلس با توجه به خلاء موجود در کشور از بابت رکود حزبی و رشدنیافتگی فرهنگ رفتار تشکیلاتی در قالب احزاب حرفه‌ای می‌تواند، از کارایی این نهاد در برنامه‌ریزی توسعه بکاهد، تا جایی‌که مسعود نیلی که اکنون مشاور ارشد اقتصادی حسن روحانی است در کتاب اقتصاد ایران و معمای توسعه‌نیافتگی خود به نقش احزاب در توسعه اقتصاد ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «اکنون در دنیا، کشوری را مشاهده نمی‌کنیم که به دنبال تدوین برنامه به شکلی باشد که ما به دنبال آن هستیم. یعنی هیچ کشوری مثل ما به دنبال تدوین برنامه در سطوح بالا و پرداختن به ریزفعالیت‌ها و تصویب آن به صورت قانون و الزام دولت به اجرای آن در یک بازه زمانی مشخص نیست. البته در کشورهایی که احزاب، فعال هستند هر کدام برنامه مشخص خودشان را ارائه می‌دهند و آن را به صورت تلویحی به رای عمومی می‌گذارند. فرض بر این است که وقتی مردم به یک دولت یا یک حزب برای در اختیار گرفتن اکثریت پارلمان رای می‌دهند، تمایل عمومی برای اجرای برنامه مورد نظر آن حزب است. اما نکته مهم این است که برنامه مورد نظر احزاب، صلبیت ندارد که نتوان در آن تغییری ایجاد کرد. این برنامه بیشتر متوجه محورهای اصلی اجتماع است که با زندگی مردم کاملاً مرتبط بوده و حساسیت اجتماعی روی آن است که باعث می‌شود مردم در رای دادن به برنامه احزاب دقت فراوانی داشته باشند.»

حدود هفت ماه مانده تا انتخابات پارلمانی که در غیاب احزاب حرفه‌ای قرار است انجام شود، پارلمان دهم تا چه اندازه در توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی برای توسعه می‌تواند نقش‌آفرین باشد؟ نقش شعارهای فریبنده که از قضا در نبود احزاب قدرتمند منجر به اتلاف منابع می‌شود، چیست و چگونه می‌توان نقش انتخابات را در اتلاف این منابع به حداقل رساند؟ به‌نظر می‌رسد هفت ماه برای استقرار نظام حزبی و تمرین آن برای انتخابات مجلس و رسیدن باشد تا به قرائتی توسعه‌خواه از مجلس بسیار کم باشد.