زنگار قاچاق

اسب‌هایی که به بهانه حمل کالا کشته شده‌اند، بسته‌های بزرگ سقوط کرده در دره‌های ارتفاعات غربی کشور، مردانی که به تنهایی یخچالی را به دوش می‌کشند و از بیراهه‌ها وارد مرزهای کشور می‌شوند، لنج‌هایی که شبانه از آب‌های جنوبی ایران به خاک‌های کشور نزدیک می‌شوند و... تصاویری است که بعد از عنوان قاچاق کالا به ذهن می‌رسد. سال‌هاست که با شدت و ضعفی دارای نوسان در دوره مسوولیت افراد مختلف، سازِ کوک‌شده مبارزه با قاچاق نواخته می‌شود. اقدامی که به گفته کارشناسان به دلیل نبود هماهنگی بین دستگاه‌های مربوطه تاثیر لازم را نداشته است. آمار اعلام‌شده از حجم کالای قاچاق وارداتی به کشور در مواردی دارای تناقض است اما آنچه مسلم است ناکامی در توقف افزایش آن است. قاچاق کالا رو به افزایش است که همین امر باعث شده است مسوولان در دولت فعلی بیش از پیش به فکر مبارزه با این عامل بازدارنده رشد اقتصاد باشند.

قاچاق کالا در کشور ما شامل بازه گسترده‌ای از کالاها می‌شود؛ از میوه و تره‌بار و پوشاک تا لوازم برقی منزل و موبایل. روند رو به رشد ورود کالای قاچاق به کشور می‌تواند یکی از موانع اصلی در مسیر تلاش برای اشتغال‌زایی باشد. کاهش اشتغال‌زایی و دلسردی تولیدکننده داخلی و به دنبال آن ضعف در ایجاد رونق در بنگاه‌های خرد اقتصادی، یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که مسوولان را بر آن داشته است تا این روزها بار دیگر به تکاپوی دو‌چندان برای مبارزه با این آفت اقتصاد بیفتند.

در بررسی عوامل اصلی قاچاق کالا به ایران، تمایل مصرف‌کننده ایرانی به کالاهای خارجی از مهم‌ترین عوامل است. در شرایطی که مردم حق استفاده از کالای باکیفیت را دارند، برای بسیاری از مردم کیفیت با خارجی بودن کالا برابر شده است. اما با توجه به تعرفه بالای واردات بسیاری از کالاهای خارجی، تامین نیاز این بازار، برخی واردکننده‌ها را به سوی قاچاق سوق داده است. مشکلی که با حمایت از تولیدکننده داخلی و فرهنگ‌سازی بین مردم حل خواهد شد. آش این ماجرا آنقدر شور شده است که برخی شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان که تبلیغ در آنها ممنوع است، برنامه‌هایی برای تشویق ایرانی‌ها به استفاده از کالاهای ایرانی پخش می‌کنند. یکی از الزامات تشویق واردات گمرکی به کشور قوانینی است که اجرای آن زمان‌گیر نیست. در انبارهای گمرک ایران برخی محموله‌های وارداتی تا مدت‌ها اجازه ترخیص پیدا نمی‌کنند، شاید به دلیل قانونی که تغییر کرده است یا قوانینی که اجرای آنها هزینه دارد و زمانبر است.

این مشکلات در قاچاق کالای وارداتی وجود ندارد، نه تعرفه‌ای پرداخت می‌شود و نه اجباری برای انتظار ترخیص وجود دارد. آمار بالای بیکاری در شهرهای نزدیک به مرز از عوامل تشدیدکننده قاچاق است. این افراد برای کسب درآمدی ناچیز، سختی و خطر وارد کردن کالا به کشور را به جان می‌خرند که همین امر باعث سوءاستفاده قاچاقچیان از این پتانسیل انسانی برای وارد کردن کالا به کشور می‌شود. این کالاها با قیمتی بسیار پایین‌تر از یک فروشگاه به فروش می‌رسد و به این ترتیب شهرهای مرزی تبدیل به بازاری وسوسه‌انگیز برای خرید کالای خارجی شده است. آنچه مسلم است قاچاق کالا مانع رشد تولید ناخالص داخلی و یکی از مهم‌ترین عوامل ضربه‌زننده به اقتصاد کشور است. کاهش هر چه بیشتر ورود کالای قاچاق به ایران می‌تواند نویدبخش افزایش تمایل مردم به سوی تولید داخل باشد، امری که بی‌حمایت قانونی و عملی از تولیدکننده‌ها و فرهنگ‌سازی بین اقشار مردم میسر نیست.