تاریخ انتشار:
تشدید وضعیت کمبود و افزایش بهای غذا در سال ۲۰۱۳
آیا شورش‌های غذایی در پیش است؟
گزارش‌ها نشان می‌دهد یک بحران غذایی ویرانگر که شباهتی با آنچه در دوران خودمان دیده‌ایم ندارد، در حال ظهور است. خشکسالی فلج‌کننده و الگوهای آب و هوایی بسیار عجیب، تولید غذا را در سراسر جهان دچار اختلال کرده است. سازمان ملل و بانک جهانی گزارش‌های نگران‌کننده‌ای درباره افزایش قیمت غذا منتشر کرده‌اند. برای آنهایی که در کشورهای توسعه‌یافته زندگی می‌کنند، افزایش بهای غذا صرفاً یک مساله ناراحت‌کننده است، اما برای مردم کشورهای فقیر مساله مرگ و زندگی است. امروزه، حدود دو میلیارد نفر در سراسر جهان دچار سوء‌تغذیه هستند. حتی شایعاتی درباره کمبود مواد غذایی کافی است که آتش شورش‌های مردمی در نقاط مختلف دنیا شعله‌ور شوند. اما مساله این است که ما صرفاً با شایعات روبه‌رو نیستیم، اتفاقات دقیقاً در برابر چشمان ما در حال رخ دادن هستند. آمریکا در تابستان گذشته بدترین خشکسالی را در طول 50 سال اخیر تجربه کرده است. حدود 80 درصد از مناطق ایالات متحده با شرایط خشکسالی روبه‌رو شده‌اند. برخی کارشناسان اعلام کرده‌اند آب و هوا تا حدی خشک بوده است که آسیب به محصولات کشاورزی امسال نیز رسیده است. در سوی دیگر دنیا، روسیه، اوکراین و
قزاقستان همگی شاهد تخریب محصولات گندم بر اثر خشکسالی وحشت‌آور تابستان 2012 بوده‌اند. استرالیا نیز با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده است. باران‌های موسمی هندوستان 15 درصد از پیش‌بینی‌های انجام‌شده کمتر بوده است. با این اوصاف می‌توان گفت 2013 سال بحران جهانی غذا خواهد بود. این بحران، همان‌طور که اشاره شد، ریشه در هوای به شدت گرم تابستان گذشته دارد. در تابستان گذشته، خشکسالی منجر به خرابی غلات اساسی شد. برداشت ذرت به پایین‌ترین حد خود از سال 1995 بدین سو رسید. در جولای 2012 قیمت ذرت و گندم حدود 25 درصد و قیمت دانه سویا حدود 17 درصد افزایش یافت. به گزارش بانک جهانی، تنها بهای برنج حدود چهار درصد کاهش داشته است. طبیعتاً افزایش بهای غلات منجر به افزایش بهای غذا خواهد شد. البته، هرچند افزایش بهای غذا برای مصرف‌کنندگان در کشورهای توسعه‌یافته صنعتی بار سنگینی است، اما در هر صورت، قابل تحمل است. آمریکایی‌ها تنها 10 درصد از درآمد خالص خود را صرف مواد غذایی می‌کنند. پیمایش‌های موسسه گالوپ نشان می‌دهد امروز خانواده‌های آمریکایی کمتر از یک‌سوم درآمدشان را خرج غذا می‌کنند. اما بیرون از دنیای توسعه‌یافته، بهای غذا ناگهان به
تنها واقعیت مهم زندگی اقتصادی انسان‌ها بدل می‌شود. در کشورهای فقیر، مردم عموماً نیمی از درآمد خود را صرف غذا می‌کنند، و منظور از غذا در این کشورها در نهایت همان «نان» است. به گزارش فایننشال‌تایمز، هنگامی که قیمت غلات در سال 2008-2007 به شدت افزایش یافت، شورش‌های نان حدود 30 کشور در حال توسعه، از بنگلادش تا هائیتی، را به لرزه درآورد. خشکسالی روسیه در سال 2010 موجب شد صادرات غله روسی در آن متوقف شود. به گزارش سرویس جهانی بی‌بی‌سی در 30 آگوست 2012، بهای جهانی غذا در ماه جولای 2012، 10 درصد افزایش داشته است. بانک جهانی از پیامد ویرانگر این افزایش بها برای فقیرترین کشورهای جهان ابراز نگرانی کرده بود. بانک جهانی موج هوای گرم در آمریکا و خشکسالی در بخشی از اروپای شرقی را عامل این افزایش قیمت دانست. بهای غلات اساسی مانند ذرت، گندم و دانه سویا شاهد افزایش‌هایی شدید بود به طوری که بانک جهانی این افزایش بها را «تاریخی» اعلام کرد. بانک جهانی به کشورهای صادرکننده غلات هشدار داد در معرض آسیب‌های جدی خواهند بود. وضعیت قیمت مواد غذایی و چشم‌انداز آن در سال‌های آینده چگونه است؟ با جست‌وجوی عبارت
«Rising Food Prices» در سایت فایننشال‌تایمز، فهرستی از جدیدترین اخبار درباره افزایش بهای غذا به چشم می‌خورد. قیمت جهانی گندم، ذرت، دانه سویا، ماهی و شیر افزایش پیدا کرده‌اند. بهای جهانی مواد غذایی، به دنبال یک دهه افزایش، در سال 2012 به میزان 7/2 درصد افزایش یافت. بین سال‌های 2000 تا 2012، شاخص بهای مواد غذایی بانک جهانی در کل 5/104 درصد و به طور میانگین سالانه 5/6 درصد بالا رفته است. افزایش قیمت غذا از سال 2006 تاکنون بسیار شدید بوده است. بر اساس آمار سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل (FAO)، تفاوت قیمت غذا در سال 1990 تا سال 1999، 7/7 نقطه در شاخص بوده اما در فاصله سال‌های 2000 تا 2012 به 4/22 نقطه رسیده است. دلایلی وجود دارد مبنی بر اینکه بهای مواد غذایی در دهه‌های آینده بالاتر می‌رود. با تشدید رویدادهای پیش‌بینی‌نشده آب و هوایی بر اثر تغییرات جوی، شوک‌های تولیدی رایج‌تر خواهند شد. بهای غذا نیز به دنبال رشد جمعیت، افزایش ثروت جهانی، پیوندهای محکم‌تر میان کشاورزی و بازار انرژی و محدود شدن منابع طبیعی، افزایش خواهد یافت. بنا بر گزارش‌های FAO، قیمت بالای مواد غذایی فقر، ناامنی غذایی و سوء‌تغذیه را تشدید می‌کند. زیمبابوه از جمله کشورهای فقیری است که به شدت از افزایش قیمت غذا آسیب دیده است. با گذشت حدود 10 سال از اجرای اصلاحات ارضی در این کشور، زیمبابوه با کمبود شدید مواد غذایی مواجه است. در می 2013، اقتصاد کشاورزی‌محور این کشور، بیش از 150 هزار تن غله به ارزش 25 میلیون دلار از زیمبابوه وارد کرده است. ذرت، غذای اساسی زیمبابوه محسوب می‌شود که مصرف سالانه آن در این کشور 2/2 میلیون تن است. در این میان کمبود و قحطی برای برخی از مسوولان دولتی فرصت به حساب می‌آید. وضعیت مواد غذایی در سوریه نیز در شرایط بحرانی قرار دارد. به گزارش گاردین، ماموران سازمان ملل هشدار داده‌اند که به دنبال ویرانی روند تولید محصولات کشاورزی و دامی بر اثر جنگ داخلی، چهار میلیون سوری به شدت نیازمند کمک‌های غذایی فوری شده‌اند. در این میان، رویترز گزارش کرده است که در روز چهارشنبه، 10 جولای، شورشیان سوری در مناطق اشغال‌شده شهر حلب، برای پراکنده کردن شهروندان معترض به بلوکه شدن مسیر انتقال غذا و دارو به شهر، اقدام به شلیک تیر هوایی کردند. بحران غذا به چه می‌انجامد؟ از زمان جمال عبدالناصر، دولت مصر نان یارانه‌ای به مردم می‌دهد. یک قرص نان حدود یک پنی مصر ارزش داشت. با این حال، در اواخر دهه 2000، دولت مبارک به این نتیجه رسید که نمی‌تواند همگام با افزایش قیمت غلات پیش برود. همزمان با افزایش جمعیت مصر از 20 میلیون به 40 میلیون نفر در طول سال‌های 1950 تا 1980 و از 40 میلیون به 80 میلیون نفر از سال 1980 تاکنون، مصر به بزرگ‌ترین صادرکننده گندم دنیا نیز بدل شده است. قیمت گندم در بین سال‌های 2010-2007 از حد منابع موجود برای دولت مبارک نیز فراتر رفت. نان ارزان از مغازه‌ها رخت بست و نارضایتی‌ها افزایش یافت. در هجدهم آگوست جان بردلی، روزنامه‌نگار مقیم مصر، آنچه را به دنبال این قضایا رخ داد در روزنامه انگلیسی اسپکتِیتُر (The Spectator) شرح داد: «گفت‌وگوهای گروه‌های کوچکی از نخبگان انگلیسی‌زبان قاهره و همراهان غربی آنان، یک دنیا از گفت‌وگوهای توده‌های مصری به دور بود... امید اصلی آنهایی که به میدان تحریر ریختند با انقلابیون تونس یکی بود: دگرگونی ناگهانی و رادیکال به طرز معجزه‌آسایی به غذای ارزان‌قیمت می‌انجامد.» بهار عربی سال 2011 را گاه با انقلاب‌های 1848 مقایسه می‌کنند. نکته ظریفی در این مقایسه قرار دارد: سال‌های پر از گرسنه دهه 1840 در اروپا، سال‌های برداشت ضعیف بود. مردم گرسنه، مردم خشمگین‌اند و مردم خشمگین دولت‌ها را به زیر می‌کشند. آیا سال 2013 شاهد شورش در برزیل، اعتصاب در چین یا انقلاب در پاکستان خواهد بود؟
منابع:
1- http://www.cnn.com/2012/09/03/opinion/frum-food-price-crisis
2- http://investmentwatchblog.com/food-inflation-food-shortages-and-food-riots-are-coming/
3- http://www.bbc.co.uk/news/world-19431890
4- http://www.worldwatch.org/global-food-prices-continue-rise-0
5- http://www.aljazeera.com/indepth/features/2013/07/201371093933648830.html
6- http://www.guardian.co.uk/world/2013/jul/05/syrian-food-aid-war
7- http://uk.reuters.com/article/2013/07/10/uk-syria-crisis-blockade-idUKBRE9690BY20130710
«Rising Food Prices» در سایت فایننشال‌تایمز، فهرستی از جدیدترین اخبار درباره افزایش بهای غذا به چشم می‌خورد. قیمت جهانی گندم، ذرت، دانه سویا، ماهی و شیر افزایش پیدا کرده‌اند. بهای جهانی مواد غذایی، به دنبال یک دهه افزایش، در سال 2012 به میزان 7/2 درصد افزایش یافت. بین سال‌های 2000 تا 2012، شاخص بهای مواد غذایی بانک جهانی در کل 5/104 درصد و به طور میانگین سالانه 5/6 درصد بالا رفته است. افزایش قیمت غذا از سال 2006 تاکنون بسیار شدید بوده است. بر اساس آمار سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل (FAO)، تفاوت قیمت غذا در سال 1990 تا سال 1999، 7/7 نقطه در شاخص بوده اما در فاصله سال‌های 2000 تا 2012 به 4/22 نقطه رسیده است. دلایلی وجود دارد مبنی بر اینکه بهای مواد غذایی در دهه‌های آینده بالاتر می‌رود. با تشدید رویدادهای پیش‌بینی‌نشده آب و هوایی بر اثر تغییرات جوی، شوک‌های تولیدی رایج‌تر خواهند شد. بهای غذا نیز به دنبال رشد جمعیت، افزایش ثروت جهانی، پیوندهای محکم‌تر میان کشاورزی و بازار انرژی و محدود شدن منابع طبیعی، افزایش خواهد یافت. بنا بر گزارش‌های FAO، قیمت بالای مواد غذایی فقر، ناامنی غذایی و سوء‌تغذیه را تشدید می‌کند. زیمبابوه از جمله کشورهای فقیری است که به شدت از افزایش قیمت غذا آسیب دیده است. با گذشت حدود 10 سال از اجرای اصلاحات ارضی در این کشور، زیمبابوه با کمبود شدید مواد غذایی مواجه است. در می 2013، اقتصاد کشاورزی‌محور این کشور، بیش از 150 هزار تن غله به ارزش 25 میلیون دلار از زیمبابوه وارد کرده است. ذرت، غذای اساسی زیمبابوه محسوب می‌شود که مصرف سالانه آن در این کشور 2/2 میلیون تن است. در این میان کمبود و قحطی برای برخی از مسوولان دولتی فرصت به حساب می‌آید. وضعیت مواد غذایی در سوریه نیز در شرایط بحرانی قرار دارد. به گزارش گاردین، ماموران سازمان ملل هشدار داده‌اند که به دنبال ویرانی روند تولید محصولات کشاورزی و دامی بر اثر جنگ داخلی، چهار میلیون سوری به شدت نیازمند کمک‌های غذایی فوری شده‌اند. در این میان، رویترز گزارش کرده است که در روز چهارشنبه، 10 جولای، شورشیان سوری در مناطق اشغال‌شده شهر حلب، برای پراکنده کردن شهروندان معترض به بلوکه شدن مسیر انتقال غذا و دارو به شهر، اقدام به شلیک تیر هوایی کردند. بحران غذا به چه می‌انجامد؟ از زمان جمال عبدالناصر، دولت مصر نان یارانه‌ای به مردم می‌دهد. یک قرص نان حدود یک پنی مصر ارزش داشت. با این حال، در اواخر دهه 2000، دولت مبارک به این نتیجه رسید که نمی‌تواند همگام با افزایش قیمت غلات پیش برود. همزمان با افزایش جمعیت مصر از 20 میلیون به 40 میلیون نفر در طول سال‌های 1950 تا 1980 و از 40 میلیون به 80 میلیون نفر از سال 1980 تاکنون، مصر به بزرگ‌ترین صادرکننده گندم دنیا نیز بدل شده است. قیمت گندم در بین سال‌های 2010-2007 از حد منابع موجود برای دولت مبارک نیز فراتر رفت. نان ارزان از مغازه‌ها رخت بست و نارضایتی‌ها افزایش یافت. در هجدهم آگوست جان بردلی، روزنامه‌نگار مقیم مصر، آنچه را به دنبال این قضایا رخ داد در روزنامه انگلیسی اسپکتِیتُر (The Spectator) شرح داد: «گفت‌وگوهای گروه‌های کوچکی از نخبگان انگلیسی‌زبان قاهره و همراهان غربی آنان، یک دنیا از گفت‌وگوهای توده‌های مصری به دور بود... امید اصلی آنهایی که به میدان تحریر ریختند با انقلابیون تونس یکی بود: دگرگونی ناگهانی و رادیکال به طرز معجزه‌آسایی به غذای ارزان‌قیمت می‌انجامد.» بهار عربی سال 2011 را گاه با انقلاب‌های 1848 مقایسه می‌کنند. نکته ظریفی در این مقایسه قرار دارد: سال‌های پر از گرسنه دهه 1840 در اروپا، سال‌های برداشت ضعیف بود. مردم گرسنه، مردم خشمگین‌اند و مردم خشمگین دولت‌ها را به زیر می‌کشند. آیا سال 2013 شاهد شورش در برزیل، اعتصاب در چین یا انقلاب در پاکستان خواهد بود؟
منابع:
1- http://www.cnn.com/2012/09/03/opinion/frum-food-price-crisis
2- http://investmentwatchblog.com/food-inflation-food-shortages-and-food-riots-are-coming/
3- http://www.bbc.co.uk/news/world-19431890
4- http://www.worldwatch.org/global-food-prices-continue-rise-0
5- http://www.aljazeera.com/indepth/features/2013/07/201371093933648830.html
6- http://www.guardian.co.uk/world/2013/jul/05/syrian-food-aid-war
7- http://uk.reuters.com/article/2013/07/10/uk-syria-crisis-blockade-idUKBRE9690BY20130710
دیدگاه تان را بنویسید