سود و زیان هدفمندی

«نمی‌دانم چرا 42 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت می‌شود.» این را علی طیب‌نیا، گفته است. وزیر امور اقتصاد و دارایی دولت تدبیر و امید اظهار کرده است: «سالانه 20 تا 30 هزار میلیارد تومان طرح عمرانی اجرا می‌شود اما نمی‌دانم چرا 42 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت می‌شود. درآمد حامل‌های انرژی 31 هزار میلیارد تومان است و مابه‌التفاوت آن در بودجه اعمال می‌شود. اگر صرف طرح‌های عمرانی می‌شد اوضاع بهتر بود و می‌توانستیم 10 تا 15 هزار میلیارد تومان آن را به اقشار ضعیف داد و بخشی را برای افزایش توان تسهیلات بانک‌ها و صادرات قرار دهیم تا پول اهرم کارها شود.» این سخنان بیانگر نارضایتی دولت از وضعیت کنونی اجرای قانون هدفمندی یارانه‌هاست. گویا وزیر اقتصاد ترجیح می‌دهد یارانه نقدی صرفاً به اقشار ضعیف اختصاص یابد و بخش بیشتری از درآمد حامل‌های انرژی صرف طرح‌های عمرانی شود، اما چرا دولت یازدهم از آغاز کار تا امروز نتوانسته چنین تصمیمی را اتخاذ و اجرا کند؟ چرا این دولت با همه انتقاداتی که از آغاز به کارش تاکنون به قانون هدفمندی یارانه‌ها داشته، همچنان نمی‌تواند پرونده این قانون را با اصلاح اساسی یا تغییر آن ببندد؟

حتی با اینکه اواخر فروردین‌ماه سال جاری، مصوبه کمیسیون تلفیق برای حذف یارانه نقدی 24‌میلیونی در صحن علنی مجلس تصویب و مقرر شد سه دهک بالای درآمدی جامعه و کلیه افراد و دارندگان مشاغلی که درآمد سالانه آنها 35 میلیون تومان است، از لیست یارانه نقدی حذف شوند، اما دولت در اجرای این تکلیف چندان موفق نبوده است. البته به گفته علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تا به حال پرداخت یارانه به چهار میلیون نفر متوقف شده و به سه میلیون نفر دیگر هم اطلاع داده‌ شده که یارانه‌شان قطع می‌شود. این در حالی است که بر اساس گزارش بانک مرکزی، درآمدهای حاصل از فروش نفت خام طی هشت‌ماهه امسال به 4 /270 هزار میلیارد ریال رسیده که حدود ۴۵ درصد کمتر از مقدار پیش‌بینی‌شده در بودجه است. دولت در تبصره 14 لایحه بودجه سال 96 نیز درآمد حاصل از هدفمندسازی یارانه‌ها را 48 هزار میلیارد تومان تعیین کرده که تفاوتی با قانون بودجه 95 ندارد. مساله کسری هم که از آغاز اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها یکی از اشکالات اساسی آن بوده، همچنان پابرجاست. غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، پیش‌بینی کرده، امسال هدفمندی یارانه‌ها هفت هزار میلیارد تومان کسری داشته باشد.

اینها همه در حالی است که قانون پنج‌ساله هدفمندی یارانه‌ها شش‌سالگی را هم پشت سر گذاشته و هنوز چشم‌اندازی برای پایان دوره‌اش نداریم. پس از گذشت این سال‌ها، آیا می‌توان با مروری بر کارنامه اجرای این قانون، دریافت که کامیابی‌ها و ناکامی‌های هدفمندی پس از شش سال چه بوده است، اساسی‌ترین اشکالات این قانون چیست و چگونه می‌توان این اشکالات را رفع کرد؟ به طور کلی اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در این سال‌ها چه هزینه‌ها و فایده‌هایی برای اقتصاد ایران داشته است؟