ماجراجویی علمی در مواد و فساد
آیا بین بازار مواد مخدر و فساد رابطه علیتی وجود دارد؟
نادی صبوری: عصر یکشنبه، با میزبانی موسسه توسعه و تحقیقاتی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، کامیار محدث اقتصاددان و استاد دانشگاه کمبریج و بابک جهانشاهی اقتصاددان و دانشگاه ادینبورو، به ارائه نتایج تحقیق خود در مورد «اثرات استفاده از کراک کوکائین بر فساد دولتی در ایالت کالیفرنیا» پرداختند. تحقیقی که این دو در کنار الساندرو فلامینی از دانشگاه پاویای ایتالیا به انجام رسانده‌اند. در جریان این ارائه بابک جهانشاهی به تشریح روش‌ها و شاخص‌هایی که در تهیه این اثر علمی مورد استفاده قرار گرفته پرداخته و مسیری را که از ابتدا برای این تحقیق طی شده، بیان کرد. در میان اقتصاددانان، بررسی متغیرهای کلاسیکی مثل تورم، رشد اقتصادی یا مسائلی از این دست رایج است. بررسی رابطه علی-معلولی پدیده‌ها به سبکی که سه اقتصاددان جوان در مقاله کراک کوکائین و فساد، به آن پرداختند، چندان متداول نیست. اما توجه این سه نفر چطور به این موضوع جلب شد؟ در واقع آن طور که بابک جهانشاهی فارغ‌التحصیل دکترای اقتصاد کار از دانشگاه پاویای ایتالیا که در حال حاضر به عنوان research fellow در دانشگاه ادینبورو مشغول به کار است، در سمینار آنلاین یکشنبه مطرح کرد در واقع در وهله نخست این «شواهد روزنامه‌ای» در خصوص رابطه فساد دولتی و بازار مواد مخدر بوده است که انگیزه این سه محقق برای یافتن یک «جواب محکم علمی» برای این رابطه می‌شود. بابک جهانشاهی دلیل انتخاب کراک کوکائین برای این تحقیق را ویژگی این ماده مخدر عنوان کرد. کراک کوکائین سریعاً فرد را نشئه می‌کند اما از آنجا که نشئگی کراک کوکائین دوام ندارد، اعتیاد بالایی به دنبال دارد. از طرف دیگر اساس به وجود آمدن کراک کوکائین، عدم پاسخگویی کوکائین به تقاضای موجود بوده است. کراک کوکائین با پایین آوردن قیمت سوددهی را بسیار بالا می‌برد. «تقاضای غیر‌انعطاف‌پذیر» این ماده دقیقاً همان چیزی بود که محققان جوان به آن نیاز داشتند. از اینجاست که آنها به دنبال نگاهی عمیق به رابطه علی-معلولی بازار ماده مخدر جدید با فساد بخش عمومی در کالیفرنیا می‌روند که اولین ایالتی در آمریکاست که کراک کوکائین به آن وارد می‌شود.
داده‌ها پیدا می‌شوند
«داده‌های سری زمانی» چیزی بود که آنها برای پیشبرد تحقیق خود به آن نیاز داشتند. گزارش‌های وزارت دادگستری آمریکا به کنگره، حاوی چنین نوعی از دیتا بود. گزارش‌ها از سال ۱۹۷۶ یعنی پنج سال پیش از اینکه کالیفرنیا درگیر کوکائین شود، وجود داشت.
پرسش دیگری که این اقتصاددان و محقق به آن پاسخ داد این بود که چرا پیش از این چنین نوعی از مقاله ارائه نشده بود؟
او در پاسخ به این پرسش، روی «سختی» پیدا کردن رابطه‌ای مستقیم میان دو پدیده بازار مواد مخدر جدید و فساد دست گذاشت و عنوان کرد: «با چرخه‌ای معیوب مواجه هستیم که وقتی ماده مخدر جدیدی عرضه می‌شود بازاری سرسام‌آور با خود به همراه دارد. وقتی این اتفاق می‌افتد رشوه‌های زیادی داده شده، در نتیجه فساد بخش عمومی زیاد می‌شود. با تشدید فساد بخش عمومی، مکانیسم‌های قانونی ضعیف می‌شوند و این وضعیت کار را برای قاچاق آسان کرده و سود قاچاقچی‌ها را بیشتر می‌کند. فساد بخش عمومی به‌شدت درون‌زاست.»
محکم‌سازی از روش‌های مختلف
اما یکی از ویژگی‌های مهم تحقیق جهانشاهی، محدث و فلامینی نگاهی همه‌جانبه و استفاده با تمام قوا از شاخص‌های مختلف برای پشتیبانی ایده‌شان است. جهانشاهی با اشاره به تصمیم آنها برای «استفاده از دیگر شاخص‌ها برای یافتن همبستگی سالم» میان بازار کراک کوکائین و فساد عمومی عنوان کرد: «پیش از این در تحقیقاتی، متغیرهای تعریف‌کننده اثرات کراک کوکائین بررسی شده بودند. ما از شاخصی که حاوی سری زمانی برای ایالت‌های مختلف آمریکاست در کنار شاخص خودمان برای محاسبه میانگین هر ایالت استفاده کردیم. شیب مثبت نمودار همبستگی مثبت را نشان داد.» شاخص دیگری که محققان در این نقطه از آن بهره بردند، شاخصی بود که از جست‌وجوی نام هر ایالت در کنار اسم فساد برای رسیدن به فراوانی اسامی ایجاد شده بود. در ادامه این مسیر، این محققان در شاخص احساس فساد کالیفرنیا نیز در بازه زمانی مورد نظر آنها شیبی مثبت را مشاهده می‌کنند.
آنها به این یافته‌ها و همبستگی‌ها اکتفا نکرده و درمی‌یابند که «چیزی عمیق‌تر» برای بررسی وجود دارد. محققان خود را برای جست‌وجوی بیشتر آماده می‌کنند. برای فراهم آوردن جواب محکم علمی آنها به «داده‌های پانلی» نیاز داشتند. از سوی دیگر باید این اطمینان را حاصل می‌کردند که کالیفرنیا اولین ایالتی است که بازار کراک کوکائین در آن ایجاد شده است. جست‌وجوی محققان آنها را به مقاله‌ای می‌رساند که در سال ۲۰۱۶ در خصوص «شکاف تحصیلی بین سیاهپوستان و سفیدپوستان که در حال کاهش بوده و در دهه ۸۰ تشدید شده است» نوشته شد. سه محقق در این مرحله، دست به بررسی زمان ورود کراک کوکائین در ایالت‌های مختلف می‌زنند که بر اساس افزایش ناگهانی مرگ بر اثر مصرف این ماده مخدر ایجاد شده است. آنها به منظور دستیابی به داده‌هایی متمرکز و قابل اتکا به بازه زمانی چهار تا پنج‌ساله نیاز داشتند که مخصوص ایالت کالیفرنیا باشد. در نتیجه تصمیم به خارج کردن پنج ایالتی می‌گیرند که کراک کوکائین بین سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۵ به آنها وارد شده است. با این تصمیم، محققان ادامه مسیر را ممکن می‌سازند. آنها در ادامه با قرار دادن متغیرهای ۲۹ ایالت در کنار هم، شاخصی را درست می‌کنند که بتوانند با وضعیت کالیفرنیا بعد از ایجاد بازار کراک کوکائین مقایسه کنند. با این امید که این روند بتواند واحدی مقایسه‌ای برای آنها ایجاد کند.
مقایسه آغاز می‌شود
مقایسه شاخص‌ها بابک، کامیار و الساندرو را شگفت‌زده می‌کند چراکه از سه برابر شدن فساد در کالیفرنیا بعد از ورود بازار کراک کوکائین حکایت می‌کند. از این نقطه به بعد، محققان وارد فاز «محکم‌سازی» اثر علمی خود می‌شوند. روش کنترل مصنوعی1 که آنها برای پیشبرد تحقیق خود از آن بهره جستند، آنها را ملزم به محکم‌سازی نتایج خود از دو روش می‌کرد. کار محکم‌سازی یافته‌ها آغاز می‌شود و به این ترتیب سه اقتصاددان، در روش نخست فرض را بر این می‌گذارند که دیگر ایالت‌ها بوده‌اند که در سال ۱۹۸۱ با بازار کراک کوکائین روبه‌رو شدند تا به این نتیجه برسند که آیا این فساد در این ایالت‌ها نیز دیده می‌شود؟ نمودار نشان می‌دهد اختلاف میان نسخه ساختگی و نسخه واقعی این ایالت‌ها صفر است و در مورد کالیفرنیا صفر نیست. چیزی که به محکم‌سازی ادعای مقاله منجر می‌شود. دکتر جهانشاهی در مورد روش دیگری که آنها انجام دادند عنوان کرد: «در روش دیگر فرض کردیم که کراک کوکائین مثلاً در سال ۱۹۷۹ به کالیفرنیا رسیده است. باز هم روندی مشابه مشاهده شد.»
تلاش‌ها ادامه دارد
مقاله با وجود تمام محکم‌سازی‌ها باید همچنان دو مشکل را حل می‌کرد. دکتر جهانشاهی در این مورد عنوان کرد: «باید بررسی می‌شد آیا ممکن است افزایش فسادها در واقع حاصل افزایش کشف و ثبت فساد در نتیجه افزایش تعداد نیروهای پلیس فدرال به دنبال ایجاد بازار کراک کوکائین باشد؟» محققان برای پاسخ به چنین مشکلی دست به مقایسه تعداد پلیس‌های فدرال کالیفرنیا زده و مشاهده می‌کنند که این تعداد بعد از سال ۱۹۸۱ تغییر چندانی نکرده است.
بعد از حل این موضوع، چالش دیگری خودنمایی می‌کند. برای فراهم‌آوری جواب علمی، باید این فرضیه نیز مورد توجه قرار می‌گرفت که شاید قاچاقچی‌ها اساساً با در نظر گرفتن برخی ویژگی‌ها در کالیفرنیا، این ایالت را برای شروع کار در نظر گرفتند. در واقع این فرضیه هم مطرح بوده که شاید آنها چون علم به این داشتند که رشوه دادن به پلیس در کالیفرنیا راحت‌تر است، دست به این انتخاب زدند. در مقابل چنین فرضیه‌ای، یک فصل از تحقیق سه اقتصاددان، به ارائه شواهد روزنامه‌ای در خصوص چرایی ایجاد بازار کراک کوکائین در کالیفرنیا می‌پردازد.
بررسی دیگر ایالت‌ها
با وجود تمام محکم‌سازی‌ها، داوران از سه محقق در مورد استفاده از نتایج دیگر ایالت‌ها و مشاهده نتایج هم پرسش می‌کنند. این پرسش آنها را بر آن می‌دارد تا با در نظر گرفتن بازه‌های زمانی دو تا چهارساله، تمام ایالت‌های آمریکا را در نظر گرفته و باز هم به همان نتیجه دست پیدا کنند. دکتر جهانشاهی در انتهای صحبت‌های خود در مورد بررسی رابطه بازار مواد مخدر و فساد، استنباط خود را این‌طور مطرح کرد: «دسترسی به رشد اقتصادی پایدار و متوازن و عادلانه وقتی جامعه و دولت درگیر فساد سازمان‌یافته است تقریباً ناممکن است. ما در این مقاله نشان دادیم مبارزه با قاچاق مواد حسن دیگری هم دارد که آن جلوگیری از فساد است.» در بخش پایانی سمینار آنلاین، حاضران پرسش‌های خود را مطرح کردند. بابک جهانشاهی در پاسخ به پرسشی که از نتایج چنین تحقیقی چه استنباطی می‌توان برای سیاستگذاری در ایران داشت، عنوان کرد: «حداقل نتیجه‌ای که می‌گیریم این است که دولت نیاز دارد نظارت بیشتر و سنگین‌تری روی استان‌های مرزی بگذارد. احتمال اینکه در این استان‌ها نهادهای دولتی دچار فساد شوند بیشتر است پس باید نهادهای نظارتی تقویت شود.»
دکتر جهانشاهی در پایان سمینار در مورد سبک چنین تحقیق‌هایی و نسبت آن با مقاله‌هایی که به مسائل کلاسیک اقتصادی می‌پردازند، گفت: «به طور کلی این طور تحقیق‌ها حوزه شخصی مورد علاقه من و در واقع قسمت جالب اقتصاد است که مباحث کلاسیک نیست. چیزی که در مورد حوزه اقتصاد وجود دارد این است که اقتصادی‌ها سعی می‌کنند به این مسائل اصولی جواب بدهند. من به خاطر اینکه رشته خود را چند بار تغییر دادم این تفاوت را احساس می‌کنم. فقط اقتصاد است که به این دقت رفتار می‌کند و در واقع در این زمینه پیشرو است که آن را برای من هم جذاب می‌کند. اینکه باید خیلی دقیق به سوال جواب بدهی و سختی بکشی تا جواب تو دیده شود. اینها این روند را جذاب می‌کنند.»
پی‌نوشت:
1- Synthetic control method
