جای خالی سلامتی پر شد

کارشناسان تغذیه بر این باورند که جایگزینی برای مواد غذایی ناسالم در شهرها وجود ندارد و پیش از ایراد گرفتن برای وجود مواد غذایی ناسالم باید فکری به حال جایگزینی آنها شود. وقتی فست‌فودها به راحتی جای مواد غذایی سنتی و سالم را گرفته‌اند، پس به طور قطع می‌توان با کمی هزینه و فرهنگ‌سازی آنها را به سبد غذایی مردم برگرداند و مواد بهتری را جایگزین آنها کرد. به گفته یکی از کارشناسان تغذیه در تهران بیشترین عاملی که می‌تواند منجر به مصرف بالای مواد غذایی ناسالم شود، صرف نکردن وقت و هزینه کافی برای تهیه مواد غذایی است. هنگامی که مردم روزانه درگیر کار و زندگی روزمره می‌شوند، می‌خواهند در کوتاه‌ترین زمان ممکن نیز میان‌وعده مصرف کنند و همین امر دلیل افزایش مصرف فست‌فودها می‌شود در حالی که بسیاری از مواد غذایی سالم و طبیعی قابل دسترس‌تر و ارزان‌تر هستند.

گزینه‌های روی میز بررسی مواد غذایی

در زنجیره مواد غذایی عواملی مهم و کلیدی موثر هستند که نمی‌توان هیچ یک را حذف یا جایگزین دیگری کرد. عواملی همچون اقتصاد، فرهنگ مصرف و اجتماع بر مصرف مواد غذایی و تولیدات داخلی و خارجی تاثیرگذار است. به عقیده متخصصان موضوع مصرف مواد غذایی ناسالم و مصرف اشتباه مردم پیچیده است، به‌گونه‌ای که تهیه غذای ناسالم باید از همه ابعاد بررسی شود. هنگامی که مردم خود به فکر نباشند یا قدرت تغییر عادت غذایی را نداشته باشند، باید دولت وارد شود و با ایجاد محدودیت‌هایی چه در زمینه تولید و چه در زمینه توزیع آن دخالت کند تا مردم سبد غذایی سالم‌تری داشته باشند. شاید در نگاه اول سود حاصل از تولیدات مواد غذایی آماده و استفاده از چربی‌ها و مواد افزودنی بالا باشد، اما عواقب کار بسیار پرهزینه است. بیشتر کارشناسان و متخصصان تغذیه بر این باورند که طی دهه گذشته با افزایش مصرف مواد غذایی آماده و فست‌فودها بیماری‌ها افزایش یافتند و در مقابل بخش درمانی کشور متحمل جبران هزینه‌هایی بیش از هزینه تولید محصولات ارگانیک شده است.

این در حالی است که باید فرهنگ استفاده از مواد غذایی سالم در مسیر کاهش هزینه‌های درمان به درستی به مردم نشان داده شود. گرچه برخی از مردم آلودگی آب، سبزیجات و گرانی مواد غذایی را بیان می‌کنند، اما متخصصان می‌گویند مصرف میوه و سبزیجات تا اندازه زیادی می‌تواند بهترین جایگزین فست‌فودها باشد و هر اندازه گفته شود آب و هوا آلوده است این مواد غذایی بهترین درمان هستند.

در این میان کارشناسانی هستند که پیشنهاد افزایش مالیات‌ها برای مواد غذایی دارای افزودنی‌ها را می‌دهند و معتقدند اگر مالیات این مواد غذایی افزایش یابد و مردم کمتر قادر به خرید آن شوند، فرهنگ مصرف مواد غذایی سالم افزایش می‌یابد.

برخی دیگر می‌گویند باید نظارت دولت و دستگاه‌های ذی‌ربط بیشتر شود و کشاورزی رونق و توسعه بیشتری یابد. البته این صحبت‌ها کار یک روز و دو روز نیست، بلکه نیازمند هزینه، زمان و فرهنگ‌سازی و اجرای دقیق است. چراکه اجرای این امر نیازمند فرآیند آموزشی از سوی مدارس و رسانه است. در بسیاری از کشورها آموزش مصرف و تهیه غذای سالم ابتدا در مدارس و به والدین داده می‌شود چرا که زنان در خانواده نقش موثری در تربیت و ایجاد عادت غذایی دارند. به گفته دکتر کیمیاگر -‌متخصص تغذیه- آموزش بهداشت دارای پنج مرحله است.

مراحلی همچون آگاهی، ارزیابی، پذیرش، فرهنگ‌سازی و اجرا نقش بسزایی در تغذیه و آموزش بهداشت عموم دارند. او بر این باور است که در حال حاضر این آموزش‌ها سطحی است و باید از مدارس آغاز شود.

یک لقمه نا‌سلامتی

«جوانان امروز جایگزین دیگری به جز فست‌فودها ندارند! جز اینکه بروند پیتزا یا ساندویچ بخورند چه تفریحات دیگری دارند؟ باید حرکتی انجام شود، سازمانی نظارت کند یا افرادی بسیج شوند و جایگزین و انتخاب‌های بیشتری در اختیار آنها قرار دهند تا کمی از مصرف فست‌فودها بکاهند.» این جملات را طی روز بارها و بارها می‌شنویم. اینکه همه تفریحات شهرنشینان در رستوران‌گردی خلاصه شده است و هر لقمه غذای آنها در یک بسته پر از چربی و افزودنی خلاصه شده است بسیار متاثر‌کننده است. هر شب مقابل رستوران‌ها و اغذیه‌فروشی‌ها صف بسته می‌شود و این جوانان کشور هستند که با افزایش تبلیغات و رواج عادت غذایی نادرست هر روز بخشی از سلامتی خود را با دستان خود و صرف هزینه‌ای نامناسب دور می‌اندازند. گلایه استفاده از مواد غذایی با افزودنی‌ها، چربی‌ها و نمک افزوده‌شده برای جلب مشتری بیشتر باعث شده تا صدای پزشکان هم درآید و مدام در حال هشدارهای غذایی به مردم شوند. گرچه بسیاری از تولیدکنندگان مواد غذایی در دو سال اخیر به تهیه و تولید مواد غذایی ارگانیک و با کمترین دخالت مواد افزودنی پرداختند اما سودجویی‌هایی هم رخ داده است. یک متخصص تغذیه معتقد است اگر حق انتخاب مصرف مواد غذایی بیشتر شود و مواد غذایی همچون میوه و سبزی در دسترس بیشتری قرار گیرد، به طور طبیعی میل به مصرف این مواد افزایش می‌یابد. به گفته کیمیاگر گرچه هوا آلوده است و می‌گویند آب هم مشکلاتی دارد، اما نباید این عوامل را بهانه کرد و مصرف مواد غذایی ناسالم را الگوی مصرفی قرار داد.

اگر بخواهیم به آلودگی‌های احتمالی بنگریم، همه چیز می‌تواند به نحوی آلوده باشد. یک زمانی آرد، زمانی برنج و زمانی دیگر می‌گویند ماده غذایی دیگری ناسالم است، اما آنچه اهمیت دارد استفاده هرچه بیشتر مواد غذایی سالم است. در مدت اخیر گفته شد آب تهران دچار مشکلاتی شده است، محصولات کشاورزی آلوده هستند و مسائل دیگر؛ اما در واقع سازمان‌های مربوطه همه را بررسی و رد کردند.

به تازگی نیز واکس میوه مطرح شد و پس از آن وزارت بهداشت طی بیانیه‌ای اعلام کرد در مواردی حتی این واکس‌ها مجازند اما آنچه متخصصان بر آن تاکید دارند این است که مصرف محصولات غذایی طبیعی همچون میوه‌ها و سبزی‌ها از مصرف نکردن‌شان مفیدتر است.

رابطه سونامی بیماری با مواد غذایی

اینکه سونامی سرطان و بیماری‌های معده و گوارش تا چه اندازه به مواد غذایی ناسالم برمی‌گردد چندان آمار دقیقی ندارد، اما آنچه مسلم است گفته‌های معاون وزیر بهداشت است که به درستی گویای این ارتباط نزدیک خواهد بود به‌گونه‌ای که وقتی نیمی از مردم کشور غذای ناسالم مصرف کنند باید آینده سلامت کشور را هم پیش‌بینی کرد که در چند سال آینده به کجا می‌رسد. سلامتی که نسبت به وجود آن بی‌اعتنایی می‌شود و برای از دست دادن درصدی از آن باید میلیون‌ها تومان هزینه شود تا یک روز و یک سال آن برگردد.

چند درصد ایرانی‌ها غذای سالم می‌خورند؟

بر اساس آمار وزارت بهداشت و درمان ۴۷ میلیون نفر از جمعیت ۸۰ میلیون‌نفری کشور غذای ناسالم مصرف می‌کنند و این به معنی خوراک غذایی نادرست بیش از ۵۸ درصد مردم کشور است. با این حال تنها حدود ۴۲ درصد مردم کشور سعی می‌کنند نسبت به دیگران غذای سالم‌تری مصرف کنند که به عقیده برخی متخصصان تغذیه این رعایت رژیم غذایی هم به دلیل بیماری این افراد و پرهیز اجباری است.

در حال حاضر حدود ۱۰ میلیون نفر از جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال کشور مبتلا به فشار خون هستند و برآورد می‌شود ۸۶ هزار و ۵۰۰ مورد مرگ در سال مربوط به فشار خون است و علاوه بر آن، ۵۰ درصد مبتلایان به فشار خون از بیماری خود بی‌خبر هستند. به گفته معاون وزیر بهداشت سال به سال نیاز مردم در کشور به دیالیز کلیوی و همچنین تعداد مبتلایان به سکته قلبی در کشور زیاد می‌شود که مربوط به عادات غذایی ناسالم است. او گفته است که دولت قصد دارد به‌جای جریمه صنایع غذایی، آنها را ترغیب کند تا محصولات خود را اصلاح کنند، چون نمی‌خواهند این صنایع ورشکسته شوند. باید صنایع به قوت خود باقی بمانند به شرط اینکه سلامت مردم را تضمین کنند.