سیگنال زباله
کاهش تولید زباله در تهران چه پیامی دارد؟
تهرانی‌ها روزی هفت هزار تن زباله تولید می‌کردند که در چند ماه گذشته روزانه هزار تن از تولید زباله آنها کاسته شده است. شهردار تهران که این خبر را اعلام کرده، تحلیلی بر این تغییر رفتار ارائه نکرده اما برای اقتصاددانان این پرسش مطرح شده که چرا تهرانی‌ها کمتر از قبل زباله تولید می‌کنند؟ آیا این تغییر رفتار ربطی به بحران اقتصادی و کاهش درآمد سرانه در ایران دارد؟
نرگس حافظی: تهرانی‌ها روزی هفت هزار تن زباله تولید می‌کردند که در چند ماه گذشته روزانه هزار تن از تولید زباله آنها کاسته شده است. شهردار تهران که این خبر را اعلام کرده، تحلیلی بر این تغییر رفتار ارائه نکرده اما برای اقتصاددانان این پرسش مطرح شده که چرا تهرانی‌ها کمتر از قبل زباله تولید می‌کنند؟ آیا این تغییر رفتار ربطی به بحران اقتصادی و کاهش درآمد سرانه در ایران دارد؟
گفته شهردار را می‌توان از چند زاویه بررسی کرد؛ اول این‌که کاهش درآمدها و تشدید فقر باعث کاهش خرید، تعدیل مصرف و شاید هم کاهش دورریز مواد غذایی شده باشد. از سوی دیگر ممکن است تشدید بیکاری باعث رو آوردن افراد بیشتری به جمع‌آوری زباله از سطح شهر شده باشد. آنها زباله‌های قابل بازیافت را جدا می‌کنند تا از فروش پسماندهایی نظیر پلاستیک، کاغذ و مقوا برای خود نانی دست‌وپا کنند. کار آنها در این حد گسترش پیدا کرده که روزی هزار تن زباله را از سطح شهر جمع‌آوری می‌کنند.
طی دو سال گذشته و با تشدید تحریم‌ها، قیمت کالاها و خدمات به‌ویژه مواد غذایی رشد چشمگیری پیدا کرد. بر اساس اطلاعاتی که مرکز آمار ایران ابتدای شهریورماه سال جاری منتشر کرده است تورم سالانه مایحتاج مصرفی خانوارهای کشور در انتهای مردادماه سال 98 به 2 /42 درصد رسید که نسبت به مقدار مشابه سال قبل افزایش یافته است. همچنین بر اساس همین آمار گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها صدرنشین افزایش قیمت در میان سایر گروه‌های کالایی بوده‌اند. آنچه از این اعداد به دست می‌آید بر کاهش مصرف مواد غذایی به‌ویژه در میان دهک‌های پایین درآمدی تاکید دارد؛ تغییری که منجر به تولید زباله و پسماند کمتری می‌شود. با وجود این سوالی که مطرح می‌شود این است که کاهش تولید زباله را باید ناشی از کاهش میزان مصرف دانست یا تغییر در تفکیک آن؟
اما آمار دیگری که از سوی مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران ارائه شده است، نشان از مصرف مسرفانه برخی از پایتخت‌نشینان دارد؛ طبق اظهارات مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی «روزانه ۱۵ هزار تن غذا» در تهران دور ریخته می‌شود. هرچند آمار این مقام شهرداری با آمار کلی آقای شهردار تفاوت فاحش دارد اما بدون شک این حجم اسراف در مواد غذایی موضوعی است که باید مورد توجه سیاستگذار قرار گیرد.
دورریز غذا در تهران هرچقدر هم که باشد قطعاً، سرسام‌آور است. آبی که برای پرورش محصول مصرف می‌شود، کود و سوختی که در تولید و حمل‌ونقل به کار می‌روند و گازهای گلخانه‌ای که از فاسدشدن مواد غذایی در گودال‌های دفن زباله، در هوا منتشر می‌شوند. همه اینها هزینه‌هایی هستند که به جامعه تحمیل می‌شوند.
نکته مهم دیگر این است که در ایران تقریباً برای زباله هیچ نوع سیاستگذاری صورت نگرفته است. هر روز ۴۹ هزار تن زباله خانگی در کشور تولید می‌شود که هیچ برنامه‌ای برای سامان‌دهی آن وجود ندارد. نه تلاشی برای کاهش این مقدار زباله صورت گرفته و نه اقدامی برای تفکیک و بهره‌برداری آن.
همه اینها باعث شده در این مجموعه این پرسش را مطرح کنیم؛ چرا زباله، جایی در سیاستگذاری ندارد؟
