شرط می‌بند پس هستم

همکاران در مجموعه‌ای حتی در یک شرکت کوچک، دور هم جمع می‌شوند و اقبال خود را با به راه انداختن یک سایت با آی‌پی داخلی برای حدس زدن نتایج فلان رقابت ورزشی یا سایر زمینه‌های رقابتی، محک می‌زنند. مساله این بار شرط‌بندی برای گذران وقت و هیجان‌آفرینی نیست؛ پای پول و تراکنش‌های آنچنانی هم در میان است؛ موضوعی که ابعاد اقتصادی هم به این پدیده اجتماعی می‌دهد و آن را چندوجهی می‌کند. نیمه آذرماه امسال، رئیس پلیس فتای ناجا در حاشیه همایش مشترک با دادستانی از طرح 20 روزه‌ای خبر داد که نیروهای پلیس فتا در آن، 3323 سایت و کانال شرط‌بندی و قمار را شناسایی و 184 نفر را نیز دستگیر کرده‌اند؛ آماری که تا همین جا به خودی خود، قابل تامل به نظر می‌رسد. حال اگر به این آمار، ده‌ها وب‌سایت شناسایی‌نشده یا شبکه‌های داخلی درون سازمان‌های کاری را که به شکل «صندوق» فعالیت می‌کنند اضافه کنیم، ماجرا ابعاد وسیع‌تری پیدا خواهد کرد. رئیس پلیس فضای تبادل اطلاعات نیروی انتظامی آمار دیگری را هم رو می‌کند: «ما به دنبال برخورد جدی با قماربازی و شرط‌بندی در فضای مجازی هستیم. سال گذشته یک شبکه گسترده قمار آنلاین شناسایی شد که بر اساس تراکنش‌های انجام‌شده 23 میلیارد تومان از طریق این شبکه مالی جابه‌جا شده است که بر این اساس پنج نفر از گردانندگان این شبکه بزرگ شناسایی شدند و پس از دستگیری در اختیار مقامات قضایی قرار گرفتند.» کم نیستند کاربران فضای مجازی که این شرط‌بندی‌ها را بیشتر محدود به بازار شرط‌بندی فوتبال در ایران می‌دانند اما نیم‌نگاهی به علایق کاربرانی که ترجیح می‌دهند فقط مشتری وب‌سایت‌های خارجی باقی بمانند، آن را از مرزهای کشور فراتر می‌برد. اما جذابیت این پیش‌بینی‌های هزینه‌زا چیست و چرا افراد با وجود باخت و از دست دادن سرمایه در دفعات متعدد، همچنان با گوشی‌های هوشمند یا رایانه‌های خود به این سایت‌ها «لاگ این» می‌کنند؟ اگر بنا به تخمین زدن و هیجان آن باشد، بازارهای اقتصادی مانند معاملات آتی یا حتی بازار سرمایه با فراز و فرودهای جذاب و البته سلامت آن، برای این گروه از افراد می‌تواند به عنوان «نسخه جایگزین» عمل کند. برخی ادعاها درباره «رانت‌های اطلاعاتی» در بازار سرمایه یا «دستکاری» آن نیز از جمله مواردی است که در کامنت‌های کاربران به چشم می‌خورد. اما انگار وب‌سایت‌های شرط‌بندی، مزه دیگری دارد؛ کارمزدی از افراد گرفته نمی‌شود و پول راحت‌تر رد و بدل می‌شود. یکی از این کاربران در این باره نوشته است: «ابتدای کار معمولاً سودها بیشتر است. اما قمار است و وسوسه شدن. زمانی که می‌بازی، عقلانیت به کمتر از یک‌سوم حالت عادی می‌رسد و چون می‌خواهی باخت را جبران کنی، مدام ریسک پیش‌بینی‌هایت را بالا می‌بری که معمولاً باعث باخت‌های بیشتر و مبالغ بالاتر می‌شود اما واقعاً هیجان عجیبی را تجربه می‌کنیم.» گفته می‌شود پیش از فیلتر شدن این سایت‌ها، مدیران آدرس سایت جایگزین را به اعضا می‌دهند تا اگر یک روز صبح از خواب بیدار شدند و با جمله «دسترسی به سایت مورد نظر ممکن نیست»، مواجه شدند سریعاً به آدرس جایگزین مراجعه کنند. در بین نظرات جامعه‌شناسان، بی‌علاقگی جوانان و حتی سایر اقشار به فعالیت در بازار کار و یک‌شبه ره صدساله رفتن، زیاد به چشم می‌خورد اما عضویت در پایگاه‌های شرط‌بندی به طور معمول به سود مدیران آنهاست و برش کوچکی از این کیک به اعضا می‌رسد.