تاریخ انتشار:
اولویت‌های منافع ملی در ایران برچه اصولی استوار است؟
منافع ملی آرمانی
بعد از انقلاب سال ۱۳۵۷، منافع ملی ایران به طور مستقیم با مسائل ایدئولوژیک گره خورد و همین امر ساختارهای جمهوری اسلامی ایران را تعریف کرد. نظامی که اصول خود را بر مبانی مکتبی قرار داده و آن را بر تمام ابعاد حکومت، اقتصاد، جامعه و فرهنگ تسریع داد. همین تغییر ساختارهای منافع ملی ایران بعد از انقلاب بود که وظایف ایدئولوژیکی برای دولت اسلامی تعریف کرد.
بعد از انقلاب سال 1357، منافع ملی ایران به طور مستقیم با مسائل ایدئولوژیک گره خورد و همین امر ساختارهای جمهوری اسلامی ایران را تعریف کرد. نظامی که اصول خود را بر مبانی مکتبی قرار داده و آن را بر تمام ابعاد حکومت، اقتصاد، جامعه و فرهنگ تسریع داد. همین تغییر ساختارهای منافع ملی ایران بعد از انقلاب بود که وظایف ایدئولوژیکی برای دولت اسلامی تعریف کرد. وظایفی که دامنه آن فراتر از مرزهای کشور و ملت ایران بود؛ مفاهیمی همچون امت اسلامی بخشی از سیاست‌های خارجی شد. حمایت مادی و معنوی از جریان مقاومت اسلامی و نهضت‌های آزادی‌بخش بر همین مبنا تعریف شد. همین درهم‌تنیدگی مسائل ایدئولوژیک و آرمان‌ها با منافع ملی ایران بود که وقتی چندی قبل حسن روحانی با تاکید بر لزوم تعامل با کشورهای جهان بر محور منافع ملی، به نوعی سیاست خارجی را محل مذاکره در مورد منافع ملی دانست نه آرمان‌ها، به شدت از سوی جریان‌های مختلف مورد نقد قرار گرفت. او در جریان سخنان خود در کنفرانس اقتصاد ایران که بازخورد بالایی هم داشت، بر این مساله تاکید کرد که در روند مذاکرات هسته‌ای، کسی در مورد اصول و آرمان‌ها سخن نمی‌گوید، کما اینکه در توافق ژنو هم که با
موفقیت‌هایی همراه بود، کسی روی آرمان‌ها معامله نکرد. در کلی‌ترین تعریف رایج، می‌توان منافع ملی را «هدف‌های عام و ماندگاری عنوان کرد که یک ملت برای دستیابی به آنها تلاش می‌کند». امروز با روند فزاینده جهانی شدن، بخشی از قواعد و فرآیندهای بین‌المللی دستخوش تحولات اساسی شده و مفهوم منافع ملی صرفاً در‌بر گیرنده مرزهای ملی نیست. این مساله هم تنها معطوف به رویکردهای ایدئولوژیک و آرمانی نیست. تسری مفهوم منافع ملی در بیرون از مرزهای جغرافیایی یک کشور می‌تواند با رویکردهای امنیتی و توسعه اقتصادی صورت گیرد. برخی از جنگ‌ها و لشگرکشی‌هایی که طی دوران معاصر در دنیا رخ داده، عمدتاً بر همین اصول قرار داشته است؛ اهداف امنیتی و توسعه اقتصادی. امنیت ملی یکی از مهم‌ترین و غیرقابل معامله‌ترین اصول هر کشور است. کشورهای زیادی در تاریخ بوده و هستند که به واسطه حفاظت از امنیت ملی خود وارد جنگ‌های چندین ساله شدند. در دنیای امروز و در کنار مفاهیم کلیدی‌ای همچون امنیت ملی و آرمان‌های یک ملت، اقتصاد هم به رکنی بی‌بدیل در حوزه منافع ملی کشورها تبدیل شده است. توسعه اقتصادی و دسترسی به منابع و ذخایر بیشتر مادی، بارها موجب شده امنیت ملی
برخی کشورها از سوی کشورهایی دیگر مورد تهدید قرار گیرد و چه‌بسا جنگ‌هایی که به واسطه همین رکن در دنیا رخ داده است. از زمانی که اهمیت انرژی در فرآیند توسعه اقتصادی و پیشبرد اهداف سیاسی کشورها پررنگ شد، خاورمیانه نیز بیش از پیش اهمیت یافت. قرار داشتن حدود 60 درصد از ذخایر اثبات‌شده نفت دنیا و بیش از 40 درصد ذخایر گاز جهان در منطقه خاورمیانه، کافی بود تا این منطقه به یکی از استراتژیک‌ترین نقاط دنیا تبدیل شود. به‌رغم توسعه انرژی‌های نو در دنیا، دسترسی و بهره‌برداری از ذخایر نفت و گاز خاورمیانه، همچنان در راس توجه جامعه جهانی قرار دارد. همین مساله و رقابت برای دسترسی به این ذخایر، باعث شده امنیت ملی برخی کشورهای منطقه تحت‌الشعاع اقتصاد قرار گیرد. در این بین پای مسائل ایدئولوژیک برخی کشورها نیز به این تقابل‌ها باز شده و مبنایی برای تحت تاثیر قرار دادن رویکردهای سیاسی شده است. اما این سوال مطرح است که آیا همین در‌هم تنیدگی ارکان منافع ملی کشورهای منطقه، می‌تواند عاملی در جهت تشدید تقابل‌ها باشد؟
دیدگاه تان را بنویسید