نفت فدای برق

یک تولیدکننده بزرگ نفت، چگونه می‌تواند به بزرگ‌ترین تولیدکننده خودروهای برقی جهان عرب تبدیل شود؟ پاسخ واضح است: به تدریج و با برنامه‌ریزی. این کاری است که عربستان سعودی برای راه‌اندازی خط تولید خودروهای برقی انجام داده و تلاش می‌کند سطح نیاز خود به انرژی‌های فسیلی را کاهش دهد. عربستان یکی از بزرگ‌ترین و تاثیرگذارترین کشورهای تولیدکننده نفت در جهان به‌شمار می‌رود، اما در سال‌های اخیر تلاش کرده با متنوع‌تر کردن اقتصاد خود، تکیه بر فروش نفت را کاهش دهد و زمینه‌های بسیاری را برای تولید و خلق ثروت آزمایش کند. جدیدترین اقدامی که عربستان سعودی برای دست یافتن به این جایگاه انجام داده، انعقاد قرارداد با دو شرکت «لوسیدموتورز» و «هیوندای» بوده است تا نام خود را به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده خودروهای برقی جهان عرب ثبت کند. Lucid Motors هفته پیش در شهر اقتصادی ملک عبدالله افتتاح شد. بهره‌برداری از این کارخانه، فرصت ویژه‌ای به عربستان می‌دهد تا به مرکز تحولات و نوآوری‌های صنعت خودروهای برقی در خاورمیانه و جهان عرب تبدیل شود. فیصل سلطان، رئیس و مدیرعامل خاورمیانه شرکت لوسیدموتورز در مراسم افتتاحیه کارخانه Lucid Motors EMP2 که با حضور چهره‌ها و مقامات رسمی عربستان برگزار شد، اعلام کرد که شهر اقتصادی ملک عبدالله شرایطی را برای مجموعه‌های تولیدکننده خودروهای برقی فراهم می‌کند تا بتوانند بخشی از تولیدات خود را به این شهر منتقل کنند و محصولات خود را با استاندارد ویژه‌ای در عربستان مونتاژ کنند. قرارداد این همکاری دوطرفه، در ماه می 2022 (اردیبهشت 1401) منعقد شد. این کارخانه سالانه 155 هزار خودرو برقی بدون آلایندگی تولید می‌کند. براساس این قرارداد، دولت عربستان تا 15 سال آینده 4 /3 میلیارد دلار اعتبار و مشوق‌های بودجه‌ای برای تولید خودروهای برقی در اختیار لوسیدموتورز قرار می‌دهد و شرایط ایجاد 4500 فرصت شغلی را فراهم می‌کند. براساس اعلام وزارت صنعت و منابع معدنی عربستان، 85 درصد تولیدات کارخانه لوسیدموتورز به خارج از این کشور صادر می‌شود و ارزآوری ویژه‌ای برای عربستان ایجاد خواهد کرد. این کشور برنامه‌ریزی کرده که در یک دهه آینده، 50 میلیارد دلار در تولید خودروهای برقی سرمایه‌گذاری کند.

حرکت به سمت تمدن جدید

عربستان سعودی یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در جهان است، اما در سال‌های اخیر تلاش‌های بسیاری به خرج داده تا اقتصاد خود را متنوع‌تر کند و از زیر سایه اقتصاد متکی به نفت خارج شود. یکی از راه‌های دستیابی به اهداف اقتصاد غیرنفتی در عربستان، سرمایه‌گذاری در تولید خودروهای برقی بوده است. دولت این کشور هدف بلندپروازانه‌ای را در نظر گرفته که تا سال 2030، بیش از 30 درصد وسایل نقلیه موجود در جاده‌های این کشور برقی باشند. برای دستیابی به این هدف، برنامه‌ریزی‌های مختلفی از سوی دولت عربستان انجام شده که در نوع خود جالب توجه است. از جمله مهم‌ترین اقداماتی که دولت عربستان سعودی برای تبدیل شدن به یک تولیدکننده خودروهای برقی انجام داد، همکاری و سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت تویوتا بود. این خودروساز ژاپنی با شرکت سرمایه‌گذاری سعودی به سرپرستی عبداللطیف جمیل وارد قرارداد شد و شرکت جدیدی خلق کرد که جمیل‌موتورز نام دارد و خودروهای الکتریکی و همچنین باتری‌های مورد نیاز این خودروها را در عربستان تولید می‌کند. این سرمایه‌گذاری مشترک در سال 2020 آغاز شد و در سال 2022 به نتیجه رسید. ظرفیت تولید سالانه این کارخانه تا 30 هزار خودرو در سال اعلام شده و بر تولید خودروهای هیبریدی و الکتریکی با تاکید بر خودروهای شاسی‌بلند و خودروهای تجاری سبک متمرکز شده است. عربستان اعلام کرده در مسیر خود برای تبدیل شدن به یکی از تولیدکنندگان خودروهای برقی در جهان، از شرکت‌های داخلی نیز حمایت می‌کند. در برنامه چشم‌انداز عربستان سعودی 2030، با هدف ارتقای تولیدات داخلی و ایجاد شغل در این کشور، صندوقی برای حمایت مالی از شرکت‌های محلی که در تولید خودروهای برقی فعالیت می‌کنند تعریف شده که حمایت‌های ویژه‌ای از تولیدکنندگان انجام می‌دهد. این برنامه چشم‌انداز همچنین مشوق‌هایی را برای خریداران خودروهای برقی نیز در نظر گرفته است. این مشوق‌ها شامل معافیت‌های مالیاتی، کاهش هزینه‌های خرید و همچنین ارائه یارانه برای استفاده از ایستگاه‌های شارژ است. دولت عربستان همچنین اعلام کرده که تا پایان سال 2030، بیش از 80 هزار ایستگاه شارژ در سراسر این کشور نصب خواهد کرد تا خریداران خودروهای برقی با آسودگی تمام از خودروهایشان استفاده کنند. از همه این موارد که بگذریم، دولت عربستان به دنبال راه‌اندازی شهری آینده‌نگر به نام نئوم است که به عنوان قطبی برای نوآوری و فناوری طراحی شده و از ویژگی‌های کلیدی آن می‌توان به سیستم حمل‌ونقل هوشمند اشاره کرد. این سیستم حمل‌ونقل به صورت کامل از انرژی‌های تجدیدپذیر تغذیه می‌شود و دارای شبکه‌ای از وسایل نقلیه الکتریکی خواهد بود که به یک شبکه هوشمند متصل هستند و مصرف انرژی شهر را مدیریت می‌کنند. دولت عربستان همچنین با تقویت دیدگاه‌های خلاقانه خود، قصد دارد در توسعه زنجیره تامین محلی خودروهای الکتریکی نیز سرمایه‌گذاری کند. این سرمایه‌گذاری شامل تولید باتری، موتور و سایر اجزای مورد نیاز برای تولید خودروهای الکتریکی است. عربستان در پس‌زمینه این سرمایه‌گذاری تلاش می‌کند تا سال 2030، بیش از 50 درصد قطعات مورد استفاده در خودروهای برقی را در کارخانه‌های کشورش تولید کند. دولت عربستان برای انجام این اقدامات، با شرکت‌های بین‌المللی نیز وارد همکاری شده است. این کشور قراردادی را با شرکت خودروسازی برقی چین، BYD، به منظور راه‌اندازی یک کارخانه در این کشور امضا کرده تا اتوبوس‌های برقی و سایر وسایل نقلیه را برای بازار محلی تولید کند.

عربستان و خودروهای برقی؟ کمی آینده‌نگرانه

صنعت خودرو یک دوران گذار منحصربه‌فرد را طی می‌کند. چرا که وسایل نقلیه الکتریکی که با عنوان اختصاری EVs شناخته می‌شوند، به سرعت در حال تبدیل شدن به انتخاب محبوب خریداران خودرو در سراسر جهان هستند. با افزایش تقاضا برای این خودروها که راهکاری برای حمل‌ونقل پایدار و پیشرفت در فناوری‌های ذخیره انرژی به‌شمار می‌روند، خودروهای برقی نقشی کلیدی در آینده صنعت خودرو ایفا می‌کنند. عربستان، انگیزه بسیاری برای نقش‌آفرینی در صنعت تولید خودروهای برقی دارد. این کشور به دنبال آن است تا خود را به عنوان یکی از رهبران بازار مطرح کند بنابراین، تلاش می‌کند از شرایط ایجادشده، بیشترین بهره‌برداری را انجام دهد. دلایل بسیاری وجود دارد که نشان دهد چرا عربستان برای تسلط بر بازار خودروهای برقی تلاش‌های زیادی انجام داده است. از جمله این دلایل می‌توان به افزایش شهرنشینی، کاهش آلودگی هوا و مدیریت ترافیک اشاره کرد. اما موضوع اصلی اینجاست که عربستان، دلایل خاصی برای حرکت به سمت تولید خودروهای الکتریکی دارد. با افزایش مهاجرت مردم عربستان به مناطق شهری، تقاضا برای استفاده از وسایل نقلیه افزایش یافته است. دولت عربستان می‌داند که خودروهای برقی برای رفع این نیاز مناسب هستند، زیرا آلایندگی کمتری ایجاد می‌کنند و می‌توانند در خانه یا محل کار، شارژ شوند و دوباره مورد استفاده قرار گیرند. سازمان ملل اعلام کرده که انتظار می‌رود جمعیت شهری عربستان تا سال 2050 به 44 میلیون نفر برسد که این رقم، 23 میلیون نفر بیشتر از جمعیت این کشور در سال 2020 است. بیش از 80 درصد جمعیت عربستان هم در مناطق شهری متمرکز شده‌اند که تقاضای رو به رشدی برای حمل‌ونقل ایجاد می‌کند. در عربستان سعودی طرحی با نام «ریاض سبز» اجرا شده که هدف اصلی آن کاهش کربن در این شهر با کاشت میلیون‌ها درخت است. دولت عربستان همچنین برنامه‌ای برای توقف تدریجی فروش خودروهای بنزینی تا سال 2035 پیش‌بینی کرده است. یکی دیگر از عواملی که باعث رشد بازار خودروهای الکتریکی در عربستان می‌شود، بهبود فناوری باتری است. فناوری باتری هر روز بیشتر از قبل در حال پیشرفت است و خودروهای الکتریکی می‌توانند با یک‌بار شارژ بیشتر حرکت کنند. این رخداد، خودروهای برقی را به گزینه‌ای کاربردی‌تر برای بسیاری از رانندگان تبدیل می‌کند که برای کشور بزرگی مانند عربستان سعودی با 15 /2 میلیون کیلومترمربع مساحت، یک نیاز حیاتی است. براساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی، میانگین برد خودروهای الکتریکی از حدود 150 کیلومتر با هر بار شارژ در سال 2011 به بیش از 400 کیلومتر در هر بار شارژ در سال 2021 افزایش یافته است. قیمت باتری از سال 2010 بیش از 80 درصد کاهش یافته و خودروهای الکتریکی را برای خریداران مقرون‌به‌صرفه‌تر کرده است. با ورود خودروسازان به بازار خودروهای الکتریکی، خریداران انتخاب‌های بیشتری نسبت به گذشته دارند. این موضوع به کاهش هزینه خودروهای الکتریکی کمک کرده و آنها را برای طیف وسیع‌تری از رانندگان قابل دسترس‌تر می‌کند. تا امروز، بیش از 40 مدل مختلف از خودروهای برقی برای خرید در عربستان سعودی موجود است، در حالی که تا چند سال پیش، تعداد مدل‌های خودروهای برقی به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسید. آژانس بین‌المللی انرژی پیش از این اعلام کرده بود که سهم بازار خودروهای الکتریکی در عربستان سعودی از کمتر از یک درصد در سال 2016 به بیش از پنج درصد در سال 2021 رسیده است. بر اساس برنامه‌ریزی‌های دولت این کشور، این رقم تا سال 2030 به بیش از 30 درصد خواهد رسید.

راهگشای خاورمیانه

اگرچه بازار خودروهای الکتریکی در خاورمیانه هنوز مراحل کودکی خود را پشت سر می‌گذارد اما عرضه جهانی مدل‌های جدید خودروهای برقی، سبب افزایش تقاضای آنها در خاورمیانه نیز شده است. رفتار مصرفی دولت‌ها و خریداران نشان داده است که آینده خودروهای برقی در بازار کشورهای خاورمیانه بسیار درخشان خواهد بود. مطالعات جدید گلدمن ساکس پیش‌بینی کرده که خودروهای برقی تا سال 2035، نیمی از فروش خودروهای جدید در سراسر جهان را به خود اختصاص خواهند داد. در کنار این رخداد، با افزایش رقابت شرکت‌های تولیدکننده خودروهای برقی، مشوق‌های ارائه‌شده از سوی دولت‌ها و همچنین کاهش محصولات مرتبط با باتری و قطعات خودرو، استفاده از خودروهای برقی مقرون‌به‌صرفه‌تر شده است. بنابراین، احتمال ارزان شدن برخی از مدل‌های این خودروها وجود دارد. از سوی دیگر، کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس به دلیل تعهدات ملی که برای خود ایجاد کرده‌اند، تلاش‌های مضاعفی را برای کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و افزایش دسترسی به منابع انرژی‌های تجدیدپذیر شکل داده‌اند، بنابراین می‌توان انتظار داشت که آینده خودروهای برقی در منطقه خاورمیانه و جهان عرب، جذاب‌تر خواهد بود. با وجود این، فرهنگ استفاده از خودروهای برقی در این منطقه، یک‌شبه تثبیت نمی‌شود. کشورهای حوزه خلیج‌فارس هنوز باید تعداد ایستگاه‌های شارژ موجود برای این وسایل نقلیه را به میزان زیادی افزایش دهند تا برد کافی برای خودروهای برقی داشته باشند و مردم را نیز برای خرید این وسایل نقلیه بیشتر تشویق کنند. شرکت تحقیقات بازار Mordor Intelligence اعلام کرده که «انتظار می‌رود بازار خودروهای الکتریکی در سراسر منطقه خاورمیانه با رشد قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو باشد که بخش زیادی از آن به دلیل اصلاحات انجام‌شده از سوی دولت‌های کشورهای منطقه در حرکت به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است». بر اساس اعلام این شرکت، ارزش بازار خودروهای برقی خاورمیانه و آفریقا در سال 2021 به 25 /40 میلیون دلار رسید و انتظار می‌رود تا سال 2027 به 10 /93 میلیون دلار افزایش یابد و نرخ رشد مرکب سالانه بیش از 15درصدی را در این دوره پیش‌بینی، تثبیت کند. از سوی دیگر، کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس برنامه‌های ویژه‌ای برای افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش قیمت خودروهای الکتریکی پیش‌بینی کرده‌اند. هم‌اکنون وسایل نقلیه دوستدار محیط ‌زیست یا هیبریدی حدود 50 درصد از ناوگان تاکسیرانی راه و ترابری دوبی را تشکیل می‌دهند. بر اساس یک برنامه پنج‌ساله که از سال 2022 آغاز شده، تا سال 2027 فقط تاکسی‌های هیبریدی، الکتریکی یا هیدروژنی در جاده‌های امارات فعالیت خواهند داشت. شرکت Ekar نیز که در سال 2016 راه‌اندازی شده، نخستین شرکت حمل‌ونقل منطقه خاورمیانه است که از خودروهای الکتریکی استفاده کرد. این شرکت 10 خودرو تسلا را به ناوگان خود اضافه کرد که این تعداد اکنون به 500 دستگاه رسیده است. ویلهلم هدبرگ، یکی از بنیانگذاران و مدیرعامل Ekar تاکید دارد که خودروهای الکتریکی، وسایل نقلیه فوق‌العاده‌ای برای استفاده به عنوان خودروهای مسافرتی هستند: «در مقایسه با خودروهای بنزینی، قطعات متحرک کمتری در خودروهای برقی وجود دارد که احتمال خرابی را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود زمان حرکت جاده‌ای خودروها در فاصله مقصد و مبدأ کاهش یابد.» یک نظرسنجی نیز که به سفارش آئودی ابوظبی انجام شد، نشان داد که 52 درصد از ساکنان امارات متحده عربی به فکر خرید یک خودرو برقی هستند. همین عامل، شرایطی فراهم می‌آورد تا عربستان به فکر تولید خودروهای برقی در خاک خود و صادرات به کشورهای همسایه باشد.

رویکرد عربستان به انرژی برق

عربستان سعودی برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای برقی شدن دارد و در حال حاضر نام خود را به عنوان تامین‌کننده اصلی خودروهای الکتریکی در خلیج‌فارس، شمال آفریقا و مناطق اطراف آن مطرح کرده است. دولت این کشور همکاری با بازیگران جهانی برای ایجاد چندین پایگاه تولید خودروهای برقی و سرمایه‌گذاری از طریق برنامه صندوق سرمایه‌گذاری عمومی (PIF) را آغاز کرده و مشارکت با شرکت‌های خصوصی جهان در پروژه‌های تولید خودروهای برقی را گسترش داده است. عربستان تاکید بسیاری بر پیشبرد سرمایه‌گذاری‌های تحقیقاتی و معدنی مرتبط با تولید باتری به منظور رفع شکاف‌های حیاتی در زنجیره تامین خودروهای الکتریکی دارد. این کشور تلاش‌های هماهنگی را برای جذب بهره‌برداران معادن لیتیوم و تولیدکنندگان باتری انجام می‌دهد تا به برنامه خود در زمینه کاهش کربن سرعت دهد. عربستان چشم‌اندازی 3 /1 تریلیون‌دلاری در بهره‌برداری از منابع معدنی خود پیش‌بینی کرده و در حال بررسی 150 درخواست مجوز اکتشاف از معادن است که شرکت‌های خارجی ارائه کرده‌اند. این کشور 32 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش معدن جذب خواهد کرد و از نظر استخراج و فرآوری لیتیوم نیز محققان این کشور آب نمک موجود در اطراف میادین نفتی عربستان را بررسی کرده‌اند تا بتوانند از لیتیوم استخراج‌شده در تولید باتری استفاده کنند. عربستان طیف وسیعی از مشوق‌ها را به عنوان بخشی از برنامه چشم‌انداز تعیین‌شده برای تبدیل بخش معدن به ستون سوم اقتصاد ملی ارائه می‌دهد تا سرمایه‌گذاران را به خود جذب کند؛ یکی از گزینه‌های تشویقی از سوی دولت این کشور، دریافت تا سقف 75 درصد از هزینه‌های سرمایه‌ای مشترک از طریق صنایع سعودی و صندوق توسعه (SIDF) است. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که در همه سال‌های گذشته، بخش انرژی، ستون فقرات اقتصاد عربستان بوده و این کشور ادعا می‌کند یک‌چهارم ذخایر اثبات‌شده نفت جهان را در اختیار دارد. عربستان سعودی بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده نفت در جهان است و همچنین ذخایر عظیم گاز طبیعی در اختیار دارد که از آن به عنوان منبع انرژی سازگار با محیط زیست برای مصارف شهری و صنعتی استفاده می‌کند. اقتصاد این کشور به شدت به صادرات نفت متکی است که بخش قابل توجهی از کل صادرات کشور را از نظر ارزش در سال 2020 تشکیل می‌داد. این رقم نزدیک به 70 درصد بود. علاوه بر این، منابع نفتی حدود 53 درصد از درآمد دولت عربستان را تشکیل می‌دهند. بنابراین، عربستان به این فکر افتاده که در چشم‌انداز 2030 خود، دو اقدام کلیدی در کاهش وابستگی به نفت انجام دهد؛ نخست، افزایش درآمد غیرنفتی دولت از 163 میلیارد ریال سعودی به یک تریلیون ریال سعودی؛ و دوم، افزایش سهم صادرات غیرنفتی در تولید ناخالص داخلی غیرنفتی از 16 درصد به 50 درصد. پس لازم است عربستان اقدامات جدی در زمینه کاهش استفاده از انرژی‌های فسیلی و افزایش کاربرد انرژی‌های تجدیدپذیر انجام دهد. سرمایه‌گذاری بر تولید خودروهای برقی، یکی از اصلی‌ترین راهکارهایی است که عربستان تلاش می‌کند با اتکا به آن، اهداف خود را محقق کند.

Ceer، خودرو برقی ملی عربستان

مردم عربستان از دیرباز علاقه خاصی به خودرو داشته‌اند. آنها استفاده از خودرو را نوعی نشانه قدرت و جایگاه اجتماعی می‌دانند و تلاش می‌کنند بهترین خودروها را در اختیار داشته باشند. مردم این کشور در سال‌های اخیر به حوزه فناوری نیز علاقه‌مند شده‌اند. بنابراین، تلاش برای تلفیق حوزه خودرو با حوزه فناوری، دستاوردهای مطلوبی برای بازار خودرو در این کشور به دنبال داشته است. گام بلندپروازانه‌ای که عربستان در این زمینه برداشته، ایجاد برند خودرو برقی ملی این کشور با نام Ceer بوده است. این برند، یکی از نخستین برندهایی به‌شمار می‌رود که قرار است خودروهای برقی را در عربستان تولید کند. براساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده، خودروهای برقی Ceer در سال 2025 به بازار عرضه می‌شوند و پس از حضور در بازار عربستان، به بازار خاورمیانه و شمال آفریقا نیز راه خواهند یافت. دولت عربستان هدف‌گذاری کرده که کمپانی Ceer سالانه 170 هزار خودرو تولید کند. تولید این تعداد خودرو در سال، 30 هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم در منطقه ایجاد خواهد کرد و تولید ناخالص داخلی عربستان سعودی را در سال 2034 تا هشت میلیارد دلار افزایش می‌دهد. Ceer محصول یک سرمایه‌گذاری مشترک میان صندوق سرمایه‌گذاری عمومی دولت عربستان و فاکس‌کان است و بی‌ام‌دبلیو نیز به عنوان ارائه‌دهنده فناوری قطعات، در فرآیند توسعه خودرو برقی ملی عربستان نقش‌آفرینی می‌کند. براساس قرارداد عربستان با شرکت فاکس‌کان، این شرکت ساختار الکتریکی خودروها را توسعه خواهد داد و از تخصص تکنولوژیک خود برای پشتیبانی اجرایی Ceer بهره خواهد برد. این همکاری شرایطی ایجاد می‌کند تا طیف وسیعی از وسایل نقلیه برقی که حول محور مونتاژ، توسعه فناوری و در نهایت خودکفایی در تولید است، به مرحله تولید برسند. همکاری با بی‌ام‌دبلیو برند Ceer را به این نتیجه رسانده که طراحی، تولید و فروش طیف وسیعی از خودروهای سدان و اسپرت را نیز در دستور کار قرار دهد. جامعه هدف این برند، طیف گسترده‌ای از مردم عربستان و همچنین مردم کشورهای عرب‌زبان است. سرمایه‌گذاری پیش‌بینی‌شده برای اجرای پروژه Ceer، نزدیک به 150 میلیون دلار است و زمینی که نخستین خودرو برقی ملی عربستان در آن ساخته می‌شود نیز یک میلیون مترمربع مساحت دارد. برنامه تولید خودروهای الکتریکی در عربستان، جزو ابر‌پروژه‌های پادشاهی سعودی طبقه‌بندی می‌شوند که با عنوان «گیگا» معروف شده‌اند. مدتی پیش خالد الفالح، وزیر سرمایه‌گذاری عربستان سعودی، که در اجلاس داووس حضور داشت، در گفت‌وگو با روزنامه الشرق‌الاوسط اعلام کرد که کشورش قصد دارد تا سال 2030 بیش از 500 هزار خودرو برقی تولید کند و به قطب تولید خودروهای برقی تبدیل شود. این برنامه با کمک و همراهی شرکت‌های لوسیدموتورز، Ceer، تویوتا و هیوندای اجرا خواهد شد. دولت سعودی حتی با شرکت خودروسازی تسلا نیز وارد مذاکره شده تا یکی از ابرکارخانه‌های این شرکت را به عربستان منتقل کند. البته ممکن است حضور تسلا در عربستان کمی دشوار باشد؛ چرا که این کشور رقبای قدرتمندی را برای استقرار ابرکارخانه تسلا در کنار خود می‌بیند. ترکیه و امارات نیز به ایلان ماسک اعلام کرده‌اند برای استقرار Gigafactory تسلا آماده‌اند. در شرایط فعلی، همه خودروهایی که در عربستان وجود دارند، وارداتی هستند. ایجاد صنعت خودرو ملی در این کشور، سبب کاهش واردات می‌شود، تولید ناخالص داخلی غیرنفتی را افزایش می‌دهد و اشتغال را تقویت می‌کند. مهم‌تر از همه اینکه، استقرار کارخانه‌های تولید خودرو در عربستان، به انتقال فناوری و دانش پیشرفته صنعت خودرو در این کشور کمک می‌کند. تولید خودروهای برقی در این کشور همچنین برای دستیابی عربستان به هدف «کربن صفر» که تا سال 2060 برنامه‌ریزی شده، یک گام بسیار بلند تلقی می‌شود. تولید خودروهای برقی مستقر در عربستان به جذب سرمایه‌گذاری‌های محلی و بین‌المللی می‌انجامد و این کشور را به مقصد معتبری برای زنجیره تامین جهانی این خودروها تبدیل می‌کند.

قراردادهای عربستان برای تولید خودرو برقی

بازار خودروهای سواری جدید در عربستان، وضعیت جالبی دارد. در سال 2021 بیش از چهار میلیون و 758 هزار خودرو در عربستان فروش رفته است. این میزان در سال 2022 به چهار میلیون و 819 دستگاه خودرو رسیده که برای کشوری با جمعیت 36 میلیون نفر، رقمی جالب محسوب می‌شود. 43 درصد خودروهای سواری فروخته‌شده در عربستان طی سال‌های 2021 و 2022، خودروهای SUV بوده‌اند. SUV مخفف عبارت Sports Utility Vehicle است. خودروهای SUV، خودروهای شاسی‌بلند و آفرود هستند که برای مسیرهای ناهموار و غیرشهری طراحی و تولید می‌شوند. تویوتا و هیوندای به ترتیب با 30 و 20 درصد سهم بازار، بزرگ‌ترین فروشندگان خودرو در عربستان سعودی طی سال 2022 بوده‌اند. پیش‌بینی می‌شود فروش خودروهای سواری در سال 2027، از پنج میلیون و 170 هزار دستگاه بیشتر شود. بر پایه این بازار پرتقاضا، شرکت‌های بسیاری تلاش می‌کنند پای خود را به بازار خودرو عربستان باز کنند. لوسیدموتورز یک شرکت آمریکایی است که خودروهای برقی تولید می‌کند. این شرکت با دولت عربستان توافق کرده تا یک کارخانه تولید خودروهای برقی در این کشور بسازد. براساس این توافق، دولت عربستان بیشتر سهام این شرکت را از طریق صندوق سرمایه‌گذاری عمومی در اختیار می‌گیرد و لوسیدموتورز فقط مسوولیت ساخت و راه‌اندازی کارخانه را بر عهده دارد. این قرارداد پس از آن منعقد شد که در سال 2022، دولت عربستان سعودی متعهد شد 100 هزار خودرو را در یک دوره 10ساله از این شرکت خریداری کند. تعهد اولیه این کشور، خرید 50 هزار وسیله نقلیه بود و در نهایت، 50 هزار خودرو دیگر نیز به آن اضافه شد. براساس این قرارداد، خودروهایی که پیش از این در آریزونا آمریکا تولید می‌شده‌اند، اکنون در عربستان مونتاژ می‌شوند و به بازار این کشور یا کشورهای همسایه راه می‌یابند. عربستان در قراردادی دیگر، با هیوندای وارد مشارکت شده تا بخش دیگری از بازار پرمخاطب خودرو خود را تغذیه کند. در دسامبر 2022 (آذر 1401) شرکت هیوندای‌موتورز تفاهم‌نامه‌ای را با وزارت صنعت و منابع معدنی عربستان سعودی به منظور افزایش همکاری در تولید خودرو در منطقه و با هدف کمک به توسعه قابلیت‌های تولید محلی امضا کرد. این تفاهم‌نامه به برنامه‌ریزی برای ساخت یک کارخانه مونتاژ مستقر در عربستان سعودی با سیستم CKD برای خودروهای الکتریکی و خودروهای بنزینی منجر خواهد شد. Canoo هم یک شرکت خودروسازی آمریکایی است که در زمینه توسعه و تولید خودروهای الکتریکی فعالیت می‌کند. در ژانویه 2023 (دی‌ماه 1401)، شرکت سعودی GCC Olayan، توزیع‌کننده کامیون‌های اسکانیا در این کشور، برای فروش، توزیع، ارائه خدمات نگهداری و تعمیر خودروهای کانو با Canoo وارد همکاری مشترک شد. Canoo و GCC Olayan همچنین قصد دارند به‌طور مشترک یک اکوسیستم خودرو دیجیتال را برای انجام تعمیرات و ارائه خدمات نگهداری، مونتاژ محلی و در نهایت تولید خودروهای الکتریکی در عربستان سعودی راه‌اندازی کنند. در فوریه 2022 (بهمن 1401) گروه Avass استرالیا که یکی از شرکت‌های تابعه DFT Group Pty Ltd به‌شمار می‌رود، با دولت عربستان سعودی توافق‌نامه‌ای امضا کرد تا شرایط لازم را برای تولید باتری‌های لیتیومی و اتوبوس‌های الکتریکی در این کشور فراهم کند. دفتر مرکزی این گروه در ملبورن است و در هند، سنگاپور، اندونزی و عربستان سعودی حضور فعال دارد. گروه Avass، هند را به عنوان پایگاهی کلیدی برای تولید طیف وسیعی از وسایل نقلیه تمام‌برقی از جمله اتوبوس، اتومبیل، موتورسیکلت و باتری در نظر گرفته و معتقد است توافق با دولت عربستان سعودی به روابط تجاری میان عربستان سعودی و هند نیز کمک زیادی خواهد کرد. جالب اینکه اتوبوس مسافرتی آواس تنها اتوبوسی است که ‌هزار کیلومتر را فقط با یک بار شارژ طی می‌کند و برای این دستاورد، نام خود را در کتاب رکوردهای گینس ثبت کرده است. این گروه همچنین نخستین سازنده خودروهای برقی استرالیایی به‌شمار می‌رود که شناسه جهانی تولیدکننده (WMI) را دریافت کرده است. بر اساس همه این قراردادها، پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030، شرکت لوسیدموتورز بیش از 155 هزار خودرو و Ceer بیش از 150 هزار دستگاه خودرو در سال تولید کنند. همچنین تولید 50 هزار دستگاه خودرو برقی نیز به شرکت‌ها و مجموعه‌های دیگری که در عربستان اقدام به تاسیس کارخانه و شرکت تولیدی کرده‌اند واگذار شده است.

تجربه کره‌ای‌ها از حضور در بازار عربستان

هیوندای که بخش زیادی از بازار خودرو آسیا را در اختیار دارد، عربستان را به عنوان یک سکوی پرتاب برای ورود خودروهایش به بازارهای خاورمیانه و جهان عرب در نظر گرفته است. این شرکت که در آینده نزدیک یک کارخانه مونتاژ خودروهای برقی را در عربستان راه‌اندازی می‌کند، می‌کوشد هرچه بیشتر به کشورهای خاورمیانه نزدیک شود تا بازار خود را گسترده‌تر کند. هیوندای که برترین خودروساز کره‌ای به شمار می‌رود، در آینده نزدیک مدیرعامل خود را به عربستان می‌فرستد تا پس از بازدید از این کشور، قرارداد همکاری رسمی با دولت عربستان منعقد کند. این شرکت در نیمه نخست سال 2023، نزدیک به 48 هزار خودرو در بازار عربستان فروخته و پس از تویوتا، دومین تامین‌کننده بزرگ بازار خودرو این کشور به‌شمار می‌رود. تویوتای ژاپن در نیمه نخست سال 2023، بیش از 112 هزار دستگاه خودرو به مشتریان عربستانی فروخته است. هیوندای از سال 1976 (1354) و با صادرات 15 دستگاه خودرو سدان وارد بازار عربستان شد و سالانه جایگاه خود را در بازار این کشور بیشتر تثبیت کرده است. این وضعیت سبب شده تا دیگر شرکت‌های وابسته به گروه هیوندای و همچنین شرکت‌های کره‌ای مرتبط با صنعت خودروهای الکتریکی، به دنبال ایجاد فرصت‌های مطلوب برای ورود به بازار عربستان سعودی باشند. شرکت Hyundai KEFICO Corp که یک سیستم مدیریت الکترونیک خودرو تولید کرده، از جمله شرکت‌های وابسته به هیوندای‌موتورز محسوب می‌شود که در ماه‌های اخیر قراردادی به ارزش 250 میلیارد وون (189 میلیون دلار) با شرکت‌های عربستانی منعقد کرده است. براساس قرارداد منعقد‌شده، شرکت Hyundai KEFICO Corp اقدامات لازم برای تامین و تولید سیستم‌های مدیریت خودرو و همچنین سیستم‌های تبدیل نیرو را در عربستان متمرکز می‌کند. شرکت Hankook Tire & Technology هم در ماه آگوست (مرداد 1402) اعلام کرد با گروه Bin Shihon، بزرگ‌ترین فروشنده لاستیک عربستان سعودی همکاری می‌کند تا لاستیک‌های خودروهای الکتریکی با کارایی بالا را به‌طور انحصاری در این کشور خاورمیانه به فروش برساند.

چرا شرکت‌ها به عربستان علاقه دارند؟

شرکت‌های بین‌المللی به دلایل مختلفی از جمله موقعیت استراتژیک، منابع طبیعی گسترده و برنامه‌های اصلاحات اقتصادی بلندپروازانه، به همکاری با عربستان علاقه‌مند هستند. در سال‌های اخیر، دولت عربستان گام‌هایی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و کاهش وابستگی خود به نفت برداشته که فرصت‌های جدیدی را برای فعالان اقتصادی بین‌المللی ایجاد کرده تا در این کشور سرمایه‌گذاری کنند. یکی از دلایل اصلی علاقه شرکت‌های بین‌المللی به همکاری با عربستان، موقعیت استراتژیک این کشور است. این کشور در تقاطع اروپا، آسیا و آفریقا واقع شده و آن را به قطبی کلیدی برای تجارت و بازرگانی تبدیل کرده است. نزدیکی عربستان به بازارهای اصلی مانند چین، هند و اروپا، این کشور را به مقصدی جذاب برای شرکت‌هایی تبدیل می‌کند که به دنبال گسترش فعالیت‌های خود در سطح جهانی هستند. عربستان سعودی همچنین دارای منابع طبیعی وسیعی از جمله نفت، گاز و مواد معدنی است. اما علاوه بر منابع طبیعی خود، در زیرساخت‌ها و فناوری نیز سرمایه‌گذاری زیادی انجام داده است. این کشور اجرای چندین پروژه بلندپروازانه از جمله شهر هوشمند نئوم و پروژه گردشگری دریای سرخ را آغاز کرده که با هدف ایجاد فرصت‌های اقتصادی جدید و جذب سرمایه‌گذاری خارجی انجام می‌شود. این پروژه‌ها به تخصص و منابع قابل توجهی نیاز دارند که شرکت‌های بین‌المللی از موقعیت خوبی برای ارائه آن برخوردار هستند. علاوه بر این، برنامه‌های اصلاحات اقتصادی عربستان سعودی فرصت‌های جدیدی را برای شرکت‌های بین‌المللی در بخش‌هایی مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، مراقبت‌های بهداشتی و آموزش ایجاد کرده است. برنامه چشم‌انداز 2030 پادشاهی با هدف تنوع بخشیدن به اقتصاد و کاهش وابستگی آن به نفت از طریق ارتقای رشد و نوآوری بخش خصوصی اجرا می‌شود. اجرای این برنامه، توسعه صنایع مدرن و ظهور فرصت‌های تجاری جدید برای شرکت‌های بین‌المللی را به دنبال داشته است. موضوع اساسی اینجاست که ثبات سیاسی و محیط تجاری مناسب عربستان سعودی، این کشور را به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل کرده است. دولت اصلاحات متعددی را برای ساده‌سازی رویه‌های تجاری و بهبود کسب‌وکار اعمال کرده و با ایجاد چندین منطقه اقتصادی و مناطق آزاد تجاری، مشوق‌های مالیاتی و سایر مزایا را برای شرکت‌های خارجی ارائه می‌دهد. همه این اقدامات به این موضوع تعبیر شده که عربستان سعودی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در کشور خود، فرش قرمز پهن کرده است.