جنگ در سوریه

رقابت و کشمکش میان شورشیان در حال حاضر به نفع اوست اما ممکن است به تدریج غرب را به حمایت از شورشیان قدری میانه‌روتر وادارد و سبب تضعیف او شود.
مجری تلویزیون سوریه با گشاده‌رویی گفت: «صبح بخیر!» در یکی از مراکز اخذ رای خبرنگاری با شادمانی پاسخ داد: «صبحگاه دموکراسی!» در روز سوم ماه ژوئن، نام رئیس‌جمهوری سوریه، بشار اسد، به صندوق آرا رفت و با اخذ ۸۹ درصد از آرا برای سومین دوره هفت‌ساله به ریاست‌جمهوری برگزیده شد. آقای اسد امیدوار است این انتخابات که تنها نیمی از بخش‌های مسکونی قلمرو کمابیش تحت کنترل نیروهای او را در برگرفت، مشروعیتی تازه به رژیم او دهد.
به علاوه اینکه، نشان داد او از لحاظ نظامی استقامت ورزیده و حتی شاید آغاز به بازگردانی امواج زمینی مخالفان شورشگر کرده باشد.
اگرچه آهسته، اما در طول 9 ماه گذشته ارتش او پیشرفت زمینی داشته که آن را به میزان قابل‌توجهی به ارتش شیعه لبنان، یعنی حزب‌الله، مدیون است. شورشگران یک سال پیش، از قصیر در مرز لبنان بیرون رانده شدند. در مارس امسال، از قلمون رانده‌شدند که طی آن یک خط تدارکاتی شورشگران قطع شد. اکنون در معرض خطر سرکوبی در آلپو قرار دارند؛ شهری شمالی که در طول دو سال گذشته میان رژیم و یاغیان تقسیم شده است.
نیروهای رژیم اسد متکی به حمایت‌های خارجی (به ویژه از جانب ایران و روسیه) و تاکتیک‌های جنگی هستند. اما اسد از مزایای دیگری نیز بهره می‌برد. او از استراتژی شفاف‌تری نسبت به مخالفان برخوردار است؛ پشتیبانی مداوم و همچنین سخاوتمندانه‌تری از سوی متفقین خود دریافت می‌کند و تفرقه‌های داخلی که شورشگران از آن رنج می‌برند، موجب بازداری او نشده است. طی شش ماه گذشته، شورشیان مجبور به جبهه‌گیری ثانوی در مقابل دولت اسلامی عراق و شام (داعش) شده‌اند که از جمله افراطی‌ترین گروه‌های جهادگرا و شامل بیشترین تعداد سربازان خارجی است و در نتیجه از پیکار با اسد باز مانده‌اند. حتی جبهه النصرا، که گروه القاعده آنها را به‌عنوان وابسته اصلی خود در سوریه پذیرفته‌اند، علیه داعش می‌جنگند.
پیش از این حضور جهادگران، حامیان بالقوه در غرب و خلیج فارس را از فرستادن امدادهای نظامی بازمی‌داشت؛ از آنجایی که اطمینانی به اینکه این کمک‌ها به کجا ختم می‌شود، وجود ندارد. ترکیه که راه تدارکاتی اصلی به شورشیان را در دست دارد، سه گذرگاه داعش را بسته است و جبهه النصرا را نیز در شمار گروه‌های تروریستی در لیست سیاه قرار داده است.
اما به‌تازگی، متحدان شاخه اصلی شورشیان - مخصوصاً ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، قطر و عربستان سعودی- به گسترش تلاش‌های خود برای یاری‌رساندن به گروه‌هایی که از نظر آنان شایان حمایت هستند، اقدام کرده‌اند. آنها از جنگ شورشیان علیه داعش خشنودند و درصدد هماهنگی تلاش‌ها به منظور یاری‌رسانی بهتر به آنها هستند. شمار رو به رشدی از کهنه‌سربازان رزمنده شمال و جنوب سوریه در کشورهای اردن، قطر و عربستان تعلیم ‌دیده‌اند، پول پرداخت حقوق آنان تامین شده و به سلاح‌های ضدتانک، هر چند تاکنون به میزان محدود، مجهز شده‌اند.
در عین حال، گفته می‌شود که اهداگران عرب، بودجه برخی از گروه‌های اسلامگرای افراطی‌تر را قطع کرده‌اند، از جمله جبهه اسلامی را که ائتلافی تحت سلطه احرار الشام، از دسته سلفی است.
در نتیجه، شورشگران، به ‌ویژه آنها که پشتیبانی دریافت می‌کنند، در استان شمالی حما، جنوب در ادلب، در بخش غربی آلپو و همین‌طور در غونیترا، نزدیک مرز اسرائیل، پیشروی‌های کوچکی داشته‌اند. امدادهای اخیر، کمتر از آن بوده است که بتواند تعادل قدرت ملی را به‌طور محسوس تکان دهد، ولی جهت نیرو در میان شورشگران را تغییر داده است. گروه‌های میانه‌رو که قبلاً وجود نداشتند، مانند «حرکت حزم»، یا گروه‌هایی که طی شش‌ماه گذشته تقریباً متلاشی شده بودند، همچون «جبهه انقلابی سوریه»، احیا و تحکیم شده‌اند. در عین حال دیگر گروه‌ها، شامل اسلامگرایان، به تقلا افتاده‌اند تا چهره‌ای قدری میانه‌روتر از خود نشان دهند. در هفدهم ماه می، ائتلافی از آنها «اساسنامه اصولی» با یکدیگر امضا کردند. محیب‌الدین الشامی، عضو دفتر سیاسی جبهه اسلامی در استانبول می‌گوید: «قصد این است تا اهداف اصلی انقلاب تجدید و تصریح شود؛ سرنگون کردن رژیم و رسیدن به آزادی.» جبهه‌ای در جنوب نیز، که متشکل از گروه‌های میانه‌رو در دمشق و نقاط دورتر جنوبی هستند، هم‌صف شده و پیمانی عرفی و اخلاقی با هم بسته‌اند. از نگاه دولت‌های غربی، به‌ خصوص آمریکا، بزرگ‌ترین نگرانی این است که جنگ داخلی سوریه می‌تواند باعث شیوع حملات تروریستی در آمریکا و همچنین در اروپا شود. این است که تاکید و حساسیت ویژه‌ای بر حمایت و تثبیت داعش از سوی دیگر شورشیان میانه‌روتر دارند. در ماه ژانویه، داعش از استان ادلب و شهر آلپو بیرون رانده‌شده و مجبور به کناره‌گیری به حومه شرقی شهر و سنگر خود در «رغا» شده که در نقاط دورتر شرقی قرار دارد و تنها مرکز استانی است که کاملاً از دست‌های اسد خارج است. اما داعش، که در حال برپایی نیروی اطلاعاتی و دست و پنجه نرم کردن با گردن‌کشان رقیب بر سر «دیرزور» شهری دیگر در شرق بوده است، سهم ناچیزی در پیکار علیه رژیم داشته است. برخی از گروه‌های شورشی ضد داعش، ادعا دارند که نیمی از نیروهای آنها به این جبهه دوم روانه شده‌اند. داعش با غرامت‌های هنگفتی که در قبال روزنامه‌نگاران ربوده‌شده می‌گیرد، بر پا مانده است و در زمان تصادم با نیروهای رژیم، هدفش غنیمت گرفتن اسلحه بوده تا تصرف اراضی. «دوره، دوره جنایتکارهاست.»

اوباما همچنان مردد است
بزرگ‌ترین سوال اما بر سر نیات حامیان اصلی مخالفان، مخصوصاً آمریکا وجود دارد. «نوح بونسی» از کریسیس گروپ، موسسه تحقیق و پژوهش در بروکسل می‌گوید: «رویکرد استراتژیک، مستلزم حمایت بیشتر از گروه‌های غیر‌عقیدتی معتبر است.» لیکن سیاست آمریکا هنوز نامعلوم است. گفته می‌شود باراک اوباما، قبل از برگزاری سخنرانی بسیار مورد انتظار خود در رابطه با سیاست‌های خارجی در ۲۸ ماه می، در مورد کمک‌رسانی به شورشیان همچنان مردد بوده است. طبق تحلیلی در واشنگتن، هدف این است که به شورشیان به‌قدر کافی کمک شود تا در مقابل گروه‌هایی چون داعش، به‌منزله نیروی مقابله‌ای موثر عمل کنند، اما نه آنقدر که تعادل را بر ضد آقای اسد قاطعانه به نوسان اندازد. «دیوید ریچاردز» رئیس بازنشسته نیروهای مسلح بریتانیا، گلایه‌وار می‌گوید: «یا باید ارتشی را به وجود آورد یا هیچ.»
در صورتی که شورشگران همچنان تنها سلاح‌های سبک همچون تعدادی ضدتانک دریافت کنند، و به خصوص هیچ اسلحه ضدهوایی نگیرند، خطوط جنگی به احتمال زیاد محصور و نتیجتاً منجر به تجزیه کشور خواهد شد. تکه‌هایی جداشده از خاک کشور ممکن است به دست احزاب رقیب اداره شود، گروه‌هایی چون داعش، جبهه النصرا، و حزب اتحاد دموکرات که با نام اختصاری کردی خود «PYD» معروف است، و به نظر می‌رسد با اسد همکاری داشته و قطعاتی از شمال را در دست دارد. جبهه النصرا در جنوب رشد کرده است که تا حدی به دلیل این است که به سربازان خود حقوق ماهانه ۱۰۰ تا ۲۰۰‌دلاری می‌دهد.
این است که آشفته‌بازاری خونین بی‌هیچ برنده‌ای پابرجاست. بسیاری از سوری‌ها در دمشق به رژیم اسد علاقه‌ای ندارند، اما چندان دل‌ خوشی هم از مخالفان ندارند، مخالفانی که به نظر آنها از جلا افتاده‌اند و در حال شکست هستند، یا حداقل در این کارزار شانسی برای برد ندارند. بیش از هر چیز، اغلب سوری‌ها می‌خواهند جنگ به هر قیمتی پایان یابد.
ابوحمزه، رهبر یک گروه شورشی در قابون، حومه دمشق می‌گوید: «ما می‌دانیم که در پایان روز مردم نیاز به نان شب و آسودگی دارند.» توضیحی برای اینکه چرا سربازان به گروه‌های تندرو اسلامی مانند جبهه النصرا می‌پیوندند. این حقیقت تلخ، دلیلی برای بر سر قدرت ماندن اسد است.