روزنه‌های امید
در دور جدید تحریم‌ها، چقدر می‌شود روی کمک‌های اتحادیه اروپا حساب کرد؟
خروج یکجانبه آمریکا از برجام، بهانه خوبی است تا اروپا هم از زیر سلطه تاریخی آمریکا خارج شود و هم یورو را از زیر سایه سنگین دلار خارج کند. همه اینها می‌تواند انگیزه‌های کافی باشد تا اروپا، مسیر جدیدی در سیاست و تجارت جهانی باز کند. اما اروپا در این میان تنها نیست و باید بتواند بخش خصوصی را هم با خود همراه کند.
مرضیه محمودی: آمریکا «شدیدترین تحریم‌های تاریخ» را علیه ایران اعمال کرده تا با بستن راه نفس اقتصاد، ایران را به پای میز مذاکره بکشاند. ایران هم بارها اعلام کرده اگر منافع اقتصادی‌اش تامین نشود، در برجام نمی‌ماند. اروپا اما می‌کوشد با باز کردن منافذ بسته و کاهش فشار تحریم‌ها، منافع اقتصادی ایران را تامین کند و ایران را در برجام نگه دارد.
اما تلاش‌های اروپا تا چه حد می‌تواند فشار تحریم‌های این دوره را کاهش دهد و چقدر ممکن است اروپا بر سر ایران با آمریکا سرشاخ شود؟ منفعت اروپا از ماندن ایران در برجام چیست؟ و از همه اینها مهم‌تر، حتی در صورت همراهی دولت‌های اروپایی با ایران، شرکت‌های بخش خصوصی اروپا آیا برای تجارت با ایران، سایه جریمه‌های وحشتناک آمریکا بر سر خود را تحمل خواهند کرد؟
شاید بتوان گفت دولت‌های اتحادیه اروپا هم انگیزه‌های بسیاری برای نگه داشتن ایران در برجام دارند و هم در سرشاخ شدن با آمریکا. اتحادیه اروپا هم به نقش کلیدی ایران در امنیت منطقه خاورمیانه واقف است و هم از تنش و ناآرامی در منطقه می‌ترسد. از سوی دیگر، خروج یکجانبه آمریکا از برجام، بهانه خوبی است تا اروپا هم از زیر سلطه تاریخی آمریکا خارج شود و هم یورو را از زیر سایه سنگین دلار خارج کند. همه اینها می‌تواند انگیزه‌های کافی باشد تا اروپا، مسیر جدیدی در سیاست و تجارت جهانی باز کند. اما اروپا در این میان تنها نیست و باید بتواند بخش خصوصی را هم با خود همراه کند.
اما بخش خصوصی اتحادیه اروپا چه موضعی در برابر تحریم‌ها خواهد داشت؟ جانسون سفیر آمریکا در انگلستان شرکت‌های خارجی را به یک انتخاب دعوت کرده و گفته بود: «یا با ایران معامله کنید یا با آمریکا، شما نمی‌توانید هر دو را انجام دهید.» آمارهای تجارت سال 2017 نشان می‌دهد حجم تجارت کالا بین آمریکا و اتحادیه اروپا 34 برابر تجارتش با ایران بوده. ۷۱۸ میلیارد دلار تجارت با آمریکا در مقابل تجارت 21 میلیارددلاری با ایران. انتخاب شرکت‌های اروپایی مشخص است. بوئینگ قرارداد ۲۰ میلیارددلاری فروش هواپیما به ایران را لغو کرد، توتال از قرارداد توسعه میادین نفتی ایران بیرون رفت، مرسک، شرکت کشتیرانی اعلام کرد دیگر نفت ایران را حمل نخواهد کرد. جنرال‌الکتریک و پژو هم از بازار ایران خارج شدند.
برجام، این توافق تاریخی، همچنان تاریخ‌ساز است و مشخص نیست دست آخر به کدام سمت خواهد رفت. بسیاری به تجربه حمایت ناکارآمد اروپا از کوبا در تحریم‌های سال 1996 اشاره می‌کنند و می‌گویند اروپا به‌رغم همه تلاش‌هایش نمی‌تواند راه به جایی ببرد. نه کانال مالی جدید کارگشا خواهد بود و نه «مقررات بازدارنده». عده دیگری اما معتقدند اروپا در تغییر مسیر خود مصمم است. جنگ قدرت میان اروپا و آمریکا جدی است و برجام، بخشی از این جدال است، نه همه آن و اروپا می‌خواهد در آن پیروز شود.
ایران حالا چند روزنه باز دارد؛ یکی معافیت‌های نفتی است که به ایران اجازه می‌دهد فعلاً هشت مشتری عمده نفت خود را نگه دارد و دیگری کانال ویژه مالی که قرار است گشوده شود، هر چند آهسته و با تعلل. اما آینده اروپا و ایران چه خواهد شد؟ همچنان مشخص نیست.
