استاندارد آب در خلأ

این روزها آلودگی آب تهران، این «رازمگو» دوباره برسر زبان‌ها آمده است. وزارت نیرو و شرکت‌های آب و فاضلاب کشور و تهران به‌واسطه عملکردشان زیر سوال رفتند؛ سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت هر کدام به فراخور زمان آلودگی را تایید یا تکذیب کردند. ولی آلودگی آب و میزان آن در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است. هنوز شرکت‌های آب و فاضلاب کشور و تهران آلودگی آب را تایید نمی‌کنند. از دید مسوولان شرکت آب و فاضلاب میزان املاح و نیترات موجود در آب شرب مطابق با استانداردهای داخلی و جهانی است. مسوولان وزارت بهداشت این موضوع را رد نمی‌کنند. اما سازمان محیط زیست آلودگی را تایید می‌کند؛ از نگاه فعالان محیط زیست آلودگی آب تهران قطعی است؛ اما نمی‌توان میزان آن را مشخص کرد، چون تجهیزات بررسی کیفیت آب در اختیار شرکت آب و فاضلاب است. با این حال یکی از عواملی که احتمال آلودگی را افزایش می‌دهد؛ گزارش‌های جست و گریخته‌ای است که در دوره‌های زمانی مختلف مسوولان ارائه کردند و می‌کنند. حداقل در 10 سال گذشته چندین بار پرونده آب تهران باز شده و مسوولان سازمان‌ها و نهادهای مختلف درباره آن اظهارنظر کردند. حدود سال‌های 1387 و 1388 محمدباقر صدوق، مدیرکل وقت محیط زیست استان تهران، درصد نیترات موجود در آب تهران را بالاتر از حد استاندارد خواند و پایتخت را از این نظر در رتبه اول کشور قرار دارد. تیرماه سال 1389 نیز مرضیه وحید‌دستجردی، وزیر بهداشت وقت خبر داد «آب تهران آلودگی نیتراتی دارد و گروه‌های سنی خاص از جمله زنان باردار و کودکان از آن استفاده نکنند.» در همان دوره اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، آب منطقه جنوب تهران به‌ویژه محله یافت‌آباد را آلوده اعلام کردند. مهرماه سال 90 نیز حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، آب سه منطقه در تهران را غیراستاندارد عنوان کرد؛ بهمن همان سال علیرضا مصداقی‌نیا، معاون بهداشتی وزیر بهداشت وقت خبر داد «در برخی استان‌ها آب آشامیدنی مردم به آرسنیک آلوده است و آنها نمی‌توانند برای رفع آن کار زیادی انجام دهند.» در خرداد سال 1392 علیرضا دائمی، سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو نیز تایید کرد «در مناطقی از کشور کیفیت آب دچار مشکل است و مردم از همان آب چاه کشاورزی برای شرب استفاده می‌کنند.» در سال جاری نیز اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان محیط زیست با تایید آلودگی در شهر تهران و سایر شهرهای خشک کشور، میزان آلودگی آب را در این مناطق بیش از سایر نقاط کشور مطرح کرد.

پرونده آب آلوده تهران در سال جاری با انتشار فیلم تبلیغاتی در خصوص عملکرد یک دستگاه تصفیه آب بر روی دو لیوان آب آغاز شد. این اتفاق سرآغاز بررسی وضعیت آب تهران از سوی کارشناسان و فعالان حامی محیط زیست شد. ولی در مقابل تبلیغات شرکت‌های تصفیه آب برای فروش دستگاه‌های تصفیه را زیر سوال برد. بر اساس اطلاعات موجود آنچه به‌عنوان دستگاه تصفیه در بازار تهران و سایر شهرهای کشور عرضه می‌شود، تنها ویژگی رسوب‌گیری دارد و قادر به از بین بردن نیترات و نیتریت موجود در آب شرب مردم نیست. در حالی که آلودگی آب به نیترات و نیتریت در تهران و برخی دیگر از شهرهای بزرگ کشور عمده نگرانی فعالان حامی محیط زیست است. اگرچه اطلاعات جامع و دقیقی در این خصوص در سال‌های گذشته اعلام نشده است؛ ولی آنچه گذشته از گزارش‌های جسته‌وگریخته، احتمال آلودگی را تقویت می‌کند، آمار و اطلاعات موجود در زمینه استفاده بی‌رویه کودهای شیمیایی در شهرها و مناطق مختلف ایران است؛ در حال حاضر کشاورزان 2 تا 5 برابر بیش‌ازحد مجاز انواع کودهای شیمیایی و کودهای آلی را استفاده می‌کنند. از طرفی سیستم‌های کنونی تصفیه جوابگوی حجم بیش از اندازه فاضلاب نیست؛ گذشته از اینکه تجهیزات شبکه آب و فاضلاب کشور در راستای رشد صنعتی کشور رشد نکرده است. بر این اساس برخی کارشناسان بر این باورند اغلب پساب و فاضلاب شهری و صنعتی بدون هرگونه تصفیه یا با تصفیه ناقص وارد زمین‌های کشاورزی و رودخانه‌ها می‌شوند و در نهایت آلاینده‌ها به‌مرور آب‌های زیرزمینی را دربر می‌گیرند. در میان آلاینده‌ها زیان‌بارترین، نیترات موجود در آب آشامیدنی یا مواد غذایی است که باعث ایجاد اختلالات تنفسی و خونی در کودکان می‌شود و عامل ایجاد نوعی بیماری به نام سندرم چشم آبی در کودکان است که در نهایت به مرگ کودک منجر می‌شود. در بزرگسالان نیز نیترات در بدن عاملی تاثیرگذار در ایجاد سرطان است. با این حال در تمام سال‌های گذشته هیچ دولتی حاضر به بیان واقعیت‌ها نبوده است؛ هنوز هم‌ داستان آب آلوده تهران و سایر نقاط کشور «رازی مگو» مانده است.