گفت‌وگو با رایزن بازرگانی ایران در ترکیه
برندهای ایرانی را به بازار ترکیه می‌بریم
شمش آهن و فولاد، کنجاله سویا، دانه گندم سخت، موز، گوشت مرغ و مواردی از این دست مهم‌ترین اقلام وارداتی ایران از ترکیه است که در سال گذشته ۲۴۰ هزار تن بودند. صادرات ایران به ترکیه نیز بیشتر در قالب پلی‌اتیلن، آلومینیوم، کاتد و قطعات مس و… است.
شمش آهن و فولاد، کنجاله سویا، دانه گندم سخت، موز، گوشت مرغ و مواردی از این دست مهم‌ترین اقلام وارداتی ایران از ترکیه است که در سال گذشته 240 هزار تن بودند. صادرات ایران به ترکیه نیز بیشتر در قالب پلی‌اتیلن، آلومینیوم، کاتد و قطعات مس و... است. بیشترین حجم مبادلات ایران و ترکیه در قالب صادرات گاز، نفت، میعانات گازی و محصولات پتروشیمی است. درحالی‌که انتظار می‌رود با توجه به نزدیکی فرهنگ دو کشور و همچنین ذائقه، بازارهای دیگری هم در این میان پررونق باشند اما تحریم‌ها موجبات این انفصال را فراهم کرده‌اند. فراز چمنی، رایزن ایران در ترکیه که نزدیک به چهار سال است در ترکیه مشغول کار است، معتقد است به‌زودی حجم مبادلات ایران و ترکیه 20 میلیارد دلار را پشت سر خواهد گذاشت، به طوری که آمریکا، حریف استراتژیک و دیرینه ترک‌ها را غافلگیر می‌کند.
ایران چند سال است که در ترکیه رایزن بازرگانی دارد؟
الان به‌طور متوالی هفت سال است که در ترکیه رایزن داریم. تا سال 1997 ایران به‌طور پراکنده وابسته بازرگانی در این کشور داشته است. به‌طور راهبردی و هدفمند از هفت سال گذشته تاکنون رایزن بازرگانی ایران در ترکیه مستقر است.
از زمانی که ایران رایزن بازرگانی در ترکیه دارد، تراز تجاری ایران چه تغییراتی داشته است؟
تا سال 2010 ما شاهد افت حجم تجارت ایران و ترکیه بودیم که از حدود 10 میلیارد دلار در سال 2009 به پنج میلیارد و 700 میلیون دلار رسید. از سال 2010 یک آسیب‌شناسی و بررسی انجام شد و مهم‌ترین دلیل را در عدم شناخت و آشنایی تجار دو طرف و حتی اتصال‌های تجاری انحرافی دیدیم. به این ترتیب شرکت‌های تجاری نادرستی با هم مچ شده بودند. این منجر به این شده بود که تجارت با افت مواجه شود. تلاش ما این بود که این مشکل را برطرف کنیم، اطلاع‌‌رسانی تجاری کنیم، تمام قوانین و مقررات ترکیه را ترجمه و در وب‌سایت‌ها درج کردیم، علاوه بر آن خودمان وارد بحث مشاوره تلفنی و حضوری برای شرکت‌های ایرانی شدیم. اطلاعیه‌هایی دادیم، فضای تجاری بازار ترکیه را تشریح کردیم و ضرورت‌های مذاکرات و انعقاد قراردادهای تجاری را توضیح دادیم. به علاوه اینکه خود ما همه برندهای خوب و اتاق‌های بازرگانی را بر حسب یک هدف دعوت کردیم به ترکیه و ایرانی‌ها با بازار ترکیه آشنا شدند. متقابلاً ترک‌ها را هم به ایران دعوت کردیم تا از نزدیک با بازار ایران آشنا شوند. مجموعه
این اتفاقات سبب شد تا به‌تدریج در سال 2011 حجم مبادلات تجاری از پنج میلیارد سال 2010 به حدود 12 میلیارد دلار رسید و در سال 2012 این رقم به 16 میلیارد دلار رسید و در سال 2013 روی رقم 15، 16 میلیارد دلار ثابت ماند که دلیل آن هم فشارهای تحریم و مخصوصاً کاهش حمایت‌های هالک‌بانک ترکیه از تجارت دو کشور بود. در حال حاضر هم روند بهتر شده، رفت‌وآمدها بهبود پیدا کرده و طرفین با شناخت بهتری با هم کار می‌کنند. امیدواریم با این دیپلماسی که کشور در پیش گرفته، به‌تدریج فضای تجاری مناسبی بین ایران و ترکیه شکل بگیرد. موافقتنامه تجارت ترجیحی را هم در ماه ژانویه 2014 با ترکیه امضا کردیم که خود این هم به محض اینکه اجرایی شود، آثار خودش را دارید. امیدواریم از سال 2015 و 2016 به یک افزایش پنج تا هفت میلیارد‌دلاری دست پیدا کنیم که تجارت ما را در یک وضعیت قابل قبولی قرار دهد.
در این میان یک نکته قابل توجه این است که حجم مبادلات ایالات‌متحده آمریکا به‌عنوان یکی از شرکای استراتژیک ترکیه 20 میلیارد دلار است. این در حالی است که ما فقط در سال 2012 به رقم 22 میلیارد دلار البته با احتساب مبادلات طلا رسیدیم. این یعنی ما می‌توانیم به آن حد هم برسیم. برای اینکه ما بخواهیم چشم‌انداز 30 میلیارد دلاری را محقق کنیم، باید به سمت آن حرکت کنیم.
چشم‌انداز 30 میلیارد دلار برای چه سالی پیش‌بینی‌شده است؟
این چشم‌انداز در سال 2011 از طرف مقامات دو کشور به‌عنوان چشم‌اندازی که بتوانیم خودمان را به آن برسانیم و حجم تجارت دو کشور را افزایش دهیم، مطرح شد. ما می‌توانیم به حجم مبادلات 50 میلیارد دلار هم برسیم اما به شرط آنکه یک نظام تجارت آزاد بین دو کشور محقق شود. این نظام هنوز محقق نشده و هنوز هم در حد تجارت ترجیحی جلو می‌رود. با توجه به ظرفیت‌های قوی ایران به‌ویژه در بحث دانش و تکنولوژی، ما اگر وارد تعامل با ترکیه شویم، می‌توانیم به یک حجم صادراتی بالا در بازار ترکیه دست پیدا کنیم. من به این خیلی امیدوار هستم.
تجارت 15 میلیارد‌دلاری ایران و ترکیه با احتساب گاز است؟
بله، این رقم با احتساب صادرات نفت و گاز است. اگر بخواهیم صادرات غیرنفتی را در نظر بگیریم، در سال 2010، صادرات غیرنفتی ما حدود 400 میلیون دلار بوده که عمدتاً محصولات پتروشیمی و مواد معدنی و روغن پایه و مشتقات نفتی بوده اما از آن زمان به بعد، جهت‌گیری‌های بهتری هم پیدا کرده است. مواد غذایی که گسترش بیشتری پیدا کرده، در بحث شوینده‌ها، وارد موضوعاتی مانند تکنولوژی‌های پیشرفته و فناوری‌های این‌چنینی هم می‌شویم. عرصه کارمان گسترده‌تر می‌شود. اتفاقاً موضوعاتی مانند مواد معدنی و پتروشیمی کمرنگ می‌شود که البته دلیل عمده آن گران بودن این محصولات در کشور ماست. اما به طور کلی می‌توان این‌گونه طبقه‌بندی کرد که مزیت اول ایران در بازار ترکیه، مواد غذایی است.
چه نوع مواد غذایی؟
انواع مواد غذایی. از ماکارونی تا انواع شکلات و بیسکویت. روی نوشیدنی‌ها به‌طور خاص تاکید می‌کنم. تاسیس فرانچرزهای غذایی ایران مانند فست‌فودها و برندهای فست‌فود ایران به راحتی جای کار در بازار ترکیه دارند. چون ما این بازار را تست کردیم و تمام مواد غذایی ایران خوب جواب داده است. صادرات خرمای ایران به ترکیه رو به گسترش است، کشمش ایران، خشکبار ایران در حال مطرح شدن است. در مورد محصولاتی مانند چای و عسل که بازار در مقابل آنها گارد داشت و نمی‌پذیرفت، در موافقتنامه تجارت ترجیحی این موافقت را هم گرفتیم که هم عسل ایران و هم چای ایران به ترکیه صادر شود.
این موافقتنامه ترجیحی از چه زمانی اجرایی می‌شود؟
این موافقتنامه امضاشده و منتظر تصویب مجلس شورای اسلامی و پارلمان ترکیه هستیم. در صورت تصویب در دو مجلس، در مدت پنج، شش ماه به تصویب می‌رسد. شاید خوش‌بینانه در اوایل یا اواسط سال 2015 میلادی، این اجرایی شود و اولین نتایج آن را در آمار انتهایی سال 2015 و سال‌های بعد ببینیم.
سال 2013 صادرات غیرنفتی ایران به ترکیه چقدر بوده است؟
نزدیک به یک میلیارد بوده در سال 2013 و سال قبل‌تر از آن 5/1 میلیارد دلار بوده است. یعنی 400 میلیون دلار را به این رقم رساندیم.
اما همچنان تراز تجاری ایران و ترکیه منفی است...
تراز تجاری در صادرات غیرنفتی منفی است اما در کل صادرات تراز ما مثبت است و تراز آنها منفی است.
عمده‌ترین مشکلی که شما به‌عنوان رایزن بازرگانی در ترکیه دارید، چیست؟
مهم‌ترین مشکلی که داریم که بزرگ‌ترین دغدغه ماست، توان بازاریابی و تبلیغات شرکت‌های ایرانی است. با توجه به حجم بالای رفت‌وآمد و تجارت در ترکیه، نیاز به تاسیس دفتر رایزنی بازرگانی ایران با ساختار گسترده‌تری در یکی از شهرهای آنکارا یا استانبول داریم. ضمن اینکه از شرکت‌های خصوصی و صادرکننده ایران انتظار داریم که بیایند خوب تبلیغات کنند، خوب مذاکره کنند و محصول‌شان را خوب در بازار ترویج کنند. این فضا در بازار ترکیه فراهم است. ما هم در رایزنی بازرگانی سفارت ایران، آماده هستیم هر مشورتی به اینها بدهیم. اینها مرتب ای‌میل می‌زنند، تماس می‌گیرند و ما هم دریغ نداشتیم. اولویت اول در بحث صادرات ایران به ترکیه مواد غذایی و دوم فناوری‌های پیشرفته ایران است. تاکید هم داریم که پیشگامان بازار ترکیه، برندهای برتر ایران باشند. در فاز بعدی به‌تدریج پوشاک، منسوجات و شوینده‌های ایران را هم وارد این بازار می‌کنیم چون بستر آن هم فراهم است. این زمینه بعدی کار ماست که در حال آماده کردن زمینه برای آن هستیم.
نکته آخر اینکه ما به یک نتیجه بسیار خوبی در توریسم رسیدیم؛ توریسم سلامت، توریسم تاریخی و توریسم زیارتی که آن را هم از همین امسال آغاز کنیم و بتوانیم از طریق ترکیه، توریست‌های خارجی را به سمت ایران بیاوریم.
ترکیه برای صادرات مجدد محصولات ایرانی که به‌طور مستقیم نمی‌توانند به کشورهای مورد نظر صادر شوند (Re-export) چقدر نقش دارد؟
ما تا اینجا این کار را انجام دادیم. ما در طول سال‌های تحریم، توانستیم از فضای ترکیه برای صادرات محصولاتمان و متقابلاً برای دریافت کالاهای مورد نیازمان از بازارهای جهانی استفاده کنیم. بنادر و مناطق آزادی هم در ترکیه هستند که شرکت‌های ایرانی خیلی خوب از آنها بهره‌برداری کردند. نزدیک 3350 شرکت ایرانی در ترکیه ثبت شدند که از این تعداد 2300 مورد آنها فعال هستند و عمدتاً هم صادرات مجدد انجام دادند و هم کالا وارد کردند. شرکت‌ها و موسساتی هم در ترکیه هستند که در این زمینه کمک می‌کنند و این فضا در ترکیه فراهم است.
اولویت اول شما به‌عنوان رایزن بازرگانی ایران در ترکیه در زمینه فعالیت کاری‌تان چیست؟ آیا تمرکز شما روی پیدا کردن بازار برای صادرات بیشتر ایران است یا به دنبال تامین کالاهای مورد نیاز ایران هستید؟
من به‌عنوان رایزن بازرگانی ایران بر اساس شناختی که دارم، اولویت خودم را روی چهار موضوع متمرکز کرده‌ام. موضوع اول خرده‌فروشی زنجیره‌ای است یا خرده‌فروشی در سطح وسیع؛ منظور من تاسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای است. دلیل آن هم این است که فروشگاه‌های زنجیره‌ای هستند که می‌توانند کانال‌هایی باشند برای ورود محصولات ایران به بازار ترکیه، چون فروشگاه‌های ترک به این راحتی کالای ایران را نمی‌آورند. اگر کالای ایرانی هم به فروشگاه‌های زنجیره‌ای ترک ببریم شاید بتوانیم بخشی از شلف‌ها را بگیریم. از طریق ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای به‌طور مستقیم وارد بازار ترکیه می‌شویم و می‌توانیم محصول ایرانی را سریع‌تر وارد کنیم.
تا به حال موردی در ایران داشته‌اید که تمایل به سرمایه‌گذاری برای تاسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ترکیه داشته باشند؟
متاسفانه نمی‌دانم چرا شرکت‌ها در این راه حرکت نمی‌کنند. یک‌بار فروشگاه رفاه در این زمینه پیش‌قدم شد اما بنا به دلایلی ادامه نداد. امیدواریم بعداً این کار را انجام دهد. ما همچنان منتظر فروشگاه رفاه هستیم.
اولویت‌های بعدی چیست؟
دومین موضوع اولویت من، توریسم است و می‌خواهم در درجه اول برای تقویت زیرساخت‌های توسعه‌ای توریسم ایران هتل‌سازها، رستوران‌سازها و شرکت‌هایی از این دست را به ایران ببرم و اینها پروژه‌های هتل در ایران را ببینند و در این زمینه کار کنند. در ماه جاری هم هیاتی به این منظور اعزام خواهیم کرد تا زیرساخت‌ها تقویت شود. جاذبه‌ها را باید افزایش داد و ساخت و برای پذیرش توریست آماده کرد.
سومین موضوعی که روی آن متمرکز هستم فناوری‌های پیشرفته ایران مانند خودرو، هواپیمایی و هلی‌کوپتر است که ایران در ساخت آنها خودکفاست و قابلیت تکنولوژیکی دارد و ترکیه هم به آنها نیاز دارد. هیچ کشوری در غرب مثل اروپا و آمریکا به‌راحتی تکنولوژی را به هر کشوری منتقل نمی‌کند اما ما آماده هستیم تکنولوژی را به کشور ترکیه که کشور دوست و همسایه ماست، صادر کنیم. این یکی از زمینه‌های اولویت‌دار کار من است.
سرمایه‌گذاری مشترک مورد چهارم است که در هر زمینه‌ای از ایرانی‌ها دعوت می‌کنم به اینجا بیایند. تا اینجا هم خوب عمل کردیم. مواردی بودند که آمدند و مفید هم بودند.
از این دست موارد چند نمونه داشتید؟
زیاد داشتیم. در منطقه آزاد ازمیر، استانبول و در مرسین توانستیم این شرکت‌ها را وارد کنیم. برخی شرکت‌های صنعتی را هم به وان می‌بریم چون آنجا سرمایه‌گذاری خارجی پشتیبانی مالی دارد. ضمن اینکه سرمایه‌گذاری بالعکس را هم از ترکیه انجام می‌دهیم.
آیا این مورد تاکنون انجام‌شده است؟
در بحث توریسم در حال انجام است. در موضوع معدن هم مدنظرم هست انجام بدهم. چون این دو موضوع بسیار درآمدزا هستند. امیدوارم یک هیات سرمایه‌گذار هم در تابستان به ایران ببرم. چند معدن ایران را هم نشانه‌گیری کرده‌ام. ترک‌ها به سمت زغال‌سنگ گرایش دارند.
چرا به سمت نفت و گاز گرایش ندارند؟
چون ترکیه به‌طور سنتی در این حوزه وارد نشده. کشور نفتی نبوده و تنها یک چاه نفت دارد که روزانه 45 هزار بشکه تولید نفت دارد. خودبه‌خود در این زمینه هم زیاد وارد نشده است. اما در زمینه معدن و توریسم که پتانسیل خوبی هم دارد، می‌توان با ترکیه کار کرد.
دیدگاه تان را بنویسید