«آل کاپون» ‌ وطنی

«آل کاپون» مشهور را می‌شناسید؟ او معروف‌ترین خلافکار آمریکا در سال‌های 1920 تا 1930 میلادی بود که نامش به نمادی از جرم و جنایت تبدیل شده است. آقای کاپون و رفقای خلافکارش برای آنکه پول نامشروع به دست آمده از راه‌های غیر‌قانونی را بتوانند در سیستم منظم مالی اداری آمریکا «خرج» کنند؛ دست به یک ابتکار ساده زدند: آنها رختشویخانه‌ای تاسیس کردند و با جعل اسناد، اداره مالیات را گمراه می‌ساختند و به ماموران این گونه وانمود می‌کردند که «پولی که به دست می‌آورند از راه قانونی است». آل کاپون و گروه خلافکارش در سال‌های پایانی دهه 40 میلادی از بین رفتند؛ اما نام «پولشویی» برگرفته از کاری که آنها در رختشویخانه با پول‌های غیرقانونی و «کثیف» می‌کردند باقی ماند. هنوز هم الگو همان است. یک شرکت تاسیس می‌کنید، اسناد را جعل می‌کنید و سپس پول کثیف را به کار می‌اندازید. این شیوه به ویژه در تجارت مواد مخدر، بسیار مجرب و کارآزموده است. هفته گذشته، عبدالرضا رحمانی‌فضلی، دبیر ستاد مبارزه با قاچاق مواد مخدر، از گردش مالی 10 هزار میلیارد تومانی قاچاق مواد مخدر گفت و فردی که با پنج کلاس سواد، توانسته دو هزار میلیارد تومان ثروت بیندوزد. چند روز بعد روزنامه ایران نیز به نقل از معاون وی، این فرد را «تمساح خلیج» معرفی کرد. فردی با تحصیلات پایین و هوش بالا که شرکت‌های زیادی تاسیس کرده و پول کثیف به دست‌آمده از اقتصاد زیرزمینی را به نام نزدیکان خود به گردش انداخته است.

وزیر کشور می‌گوید «30 شبکه قاچاق مواد مخدر شناسایی شده و به زودی منهدم می‌شود»‌. اما چه کسی تضمین می‌کند که پس از انهدام این شبکه‌ها، از جایی دیگر، شبکه‌ای دیگر سر برنیاورد؟ طی سال‌های گذشته، قاچاقچیان مواد مخدر، همزمان با تغییر الگوی مقابله با عرضه و تقاضای مواد مخدر، دست به تحولاتی در استراتژی‌های مربوط به بازاریابی و تبلیغ محصول زده‌اند. آنها کار خود را خوب بلدند و به راحتی به بازار مصرف نفوذ می‌کنند. با افزایش قیمت محصولات سنتی مخدر که به واسطه برخوردهای قهری با عرضه‌کنندگان این محصولات انجام شد؛ شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که امکان دسترسی آسان به مواد مخدر را کاهش داد. حال عرضه‌کنندگان مواد مخدر از استراتژی‌های انعطاف‌پذیری استفاده می‌کنند که هنوز راهکاری برای خنثی شدن آن در نهادهای مسوول مقابله با مواد مخدر دیده نشده است. هر چقدر طرف عرضه، بیشتر در مقابل قوه قهریه جا خالی داده و در نظام اقتصادی کشور نفوذ بالاتری پیدا می‌کند؛ دست نهاد مجری مقابله با قاچاق مواد مخدر بسته است. از طرفی شرایط در بخش مصرف سخت‌تر می‌شود و الگوی مصرف نیز به سمت کالای بی‌کیفیت که زیان‌های بیشتری برای طرف مصرف دارد و بار مالی بالاتری برای دولت؛حرکت می‌کند. این چرخه هر روز تکرار می‌شود. قاچاقچیان مواد مخدر، فربه‌تر می‌شوند، مصرف‌کننده‌ها بیشتر فرو می‌روند و راهکارهای مقابله، جواب نمی‌دهد. با این حساب، آیا نباید منتظر ظهور افراد جوانی چون «تمساح خلیج» بود که در 35‌سالگی، بدون زحمت و کار، بیش از دو هزار میلیارد تومان دارایی دارد؟ راهکار چیست؟ چگونه می‌توان گردش مالی مواد مخدر را کاهش داد؟ برای این کار طرف تقاضا مهم‌تر است یا عرضه؟ از منظر تئوری‌های اقتصادی، کدام یک در اولویت است؟ در این پرونده قرار است به این سوال‌ها پاسخ داده شود.