عمارت سراب

در پی قطع روابط ایران و عربستان، بحرین، سودان و جیبوتی نیز به پیروی از سیاست‌های عربستان سعودی، قطع روابط دیپلماتیک خود را اعلام کرده‌اند و امارات متحده عربی به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران طی سال‌های اخیر با هدف فشارهای سیاسی علیه ایران، سطح روابط سیاسی خود را با تهران کاهش داده است. این در حالی است که کاهش سطح روابط ایران و امارات این سوال را به وجود می‌آورد که تنش سیاسی ایران و امارات چه تاثیری بر تجارت خارجی ما خواهد گذاشت؟ از آنجا که آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد در هشت‌ماه نخست سال جاری، کشور امارات بیشترین مراوده تجاری را با ایران داشته، تنش‌های سیاسی به وجود‌آمده در منطقه این نگرانی را به وجود آورده که مسیر مبادلات اقتصادی این دو به چه سمتی خواهد رفت.
برخی‌ بر این باور هستند که تنش‌های سیاسی در روابط ایران و امارات اثر خنثایی دارد و این کشور شیخ‌نشین به راحتی از سودآوری در بازار بزرگ و جذاب ایران دست نمی‌کشد. چرا که آنها تاکید دارند روابط اقتصادی، رابطه‌ای پایدار و ریشه‌دار است و گرچه ممکن است تحت تاثیر فضای کوتاه‌مدت سیاسی قرار گیرند، اما بلافاصله در مدت کوتاهی دوباره به مبانی اصلی خود باز می‌گردند. امارات متحده عربی که هفت شیخ‌نشین کوچک را در خود جای داده طی هشت ماه اخیر با صادرات بیش از پنج میلیارد دلار و واردات بیش از سه میلیارد دلار بیشترین مراوده تجاری را با ایران داشته است. اما آیا ایران جایگزینی به جای امارات می‌تواند پیدا کند؟
بازرگانان ایرانی معتقدند در دوره پساتحریم راه و رسم تجارت خارجی و تصاحب بازارهای صادراتی مهم است و اماراتی‌ها هم به این نتیجه رسیده‌اند که اگر روابط تجاری‌شان با ایران بر پایه عقلانیت و منفعت نباشد، آنها هستند که در این بازی می‌بازند. از نگاه آنان کاهش سطح روابط سیاسی ایران و امارات تاثیری در جریان تجارت این دو نخواهد گذاشت و حال که امارات متحده عربی سطح روابط دیپلماتیک خود را با ایران به سطح کاردار کاهش داده برای فعالان عرصه تجارت، این موضوع مساله مهمی به شمار نمی‌رود. این در حالی است که همواره امارات برای ایران نقش واسطه‌ای را داشته و به دلیل زیرساخت‌های تجاری مانند سرویس‌های پولی، خدمات ترانزیت و حمل و نقل بخش عمده‌ای از کالاهای ترانزیتی را که مربوط به سایر کشورها بوده به سمت کشورهای مبدا هدایت کرده است.
با این حال این سوال مطرح می‌شود که در صورت قطع روابط تجاری ایران و امارات آیا ایران می‌تواند جایگزینی به جای امارات داشته باشد؟ آن‌گونه که رئیس پیشین اتاق بازرگانی تهران به تازگی عنوان کرده است، در مورد امارات حدود دو هزار صفحه مطالعه انجام‌شده که اگر قرار شد رابطه با این کشور محدود شود، جایگزین آن مشخص باشد. در حالی که بازرگانان دیگر این مطالعات را قبول ندارند و این را فقط یک فرض می‌دانند اما یحیی آل‌اسحاق همچنان تاکید دارد از آنجا که ایران با کشورهای همسایه رابطه استراتژیکی دارد و 15 کشور همسایه دارد، انتخاب جایگزین برای امارات کار دشواری نیست و می‌توان روی عمان یا بندر ترابوزان ترکیه برای تجارت حساب باز کرد. در حالی که نگاه مقابل آن ترکیه را در این مقطع از زمان قابل اعتماد نمی‌بیند و عمان را به لحاظ موقعیت‌هایی که برخی شیخ‌نشینان امارات دارد، قابل قیاس نمی‌داند. اما آیا در دوره پساتحریم تجارت ایران و امارات تحت تاثیر تنش‌های سیاسی قرار می‌گیرد؟ کدام یک از کشورهای همسایه می‌توانند جایگزین امارات برای تجارت با ایران شوند؟