بزرگ‌ واردات خودرو کیست؟

خیلی‌ها انتقاد می‌کنند که وضعیت صنعت خودرو نامناسب است و اگر صنعت خودرو را تعطیل کنیم و به واردات خودرو بپردازیم مشکلات حل می‌شود. شاید در زمینه کیفیت خودرو وضعیت خودروهای خارجی بسیار بهتر از نمونه‌های داخلی باشد اما در زمینه فروش و خدمات پس از فروش، واردکنندگان خودرو نه‌تنها از تولیدکنندگان خودرو جلوتر نیستند بلکه برخی از واردکنندگان اوضاع بسیار نامناسبی دارند.

برخی از این واردکنندگان با سوءاستفاده از اعتماد مشتریان سعی می‌کنند خودروهای در انبارمانده یا مشکل‌دار نمایندگی‌های خودروسازان خارجی را از کشورهای حاشیه خلیج فارس جمع کنند و به بازار ایران بیاورند. برخی سودجویان حتی به سراغ خودروهای دزدی می‌روند و این خودروها را به ایران وارد می‌کنند. سال 1390 حتی آنقدر آش شور شد که رنو اعلام کرد از وضعیت واردکننده خود به ایران راضی نیست، چون به جای واردات خودرو از فرانسه خودروهای خود را از بازار خلیج فارس تامین می‌کند. برخی البته عقیده دارند این اتفاق به دلیل تحریم‌های اقتصادی رخ داده است و حالا که این محدودیت‌ها در حال بر طرف شدن است دیگر شاهد چنین داستان‌هایی نیستیم با این همه داستان واردات خودرو رنو از حاشیه خلیج فارس و اعتراض رنو نشان می‌دهد در برخی موارد داستان ربطی به تحریم ندارد و موضوع بیشتر به سودجویی واردکنندگان برای به دست آوردن سود بیشتر باز می‌گردد.

البته این تمام داستان نیست؛ بسیاری از واردکنندگان خودرو هم واقعاً نماینده شرکت مادر خارجی نیستند. به عنوان نمونه شرکتی که ادعا می‌کرد نماینده شرکت آئودی است پس از پیگیری‌های مختلف مشخص شد در واقع نماینده آئودی نیست. شرکت آئودی اعلام کرده است که نمایندگی در ایران ندارد حال آنکه پیش از این اعلام، شرکت خاصی خود را نماینده آئودی معرفی کرده بود. پس از تکذیب از سوی آئودی این شرکت این‌گونه جواب داد که ارتباط غیرمستقیم عرضه‌کنندگان خودرو در کشور با شرکت‌های مادر، طی سال‌های اخیر امری عادی است که این موضوع ناشی از شرایط سیاسی خارجی کشور بوده و بدیهی است که با این اوصاف خللی به کیفیت ارائه خدمات پس از فروش خودروها وارد نمی‌شود.

اگر فکر می‌کنید داستان فقط به آئودی ختم می‌شود اشتباه می‌کنید چرا که شرکت‌هایی مانند بی‌ام‌و، تویوتا و هیوندایی هم اعلام کرده‌اند که فعلاً نمایندگی در ایران ندارند البته ممکن است این اوضاع در سال آینده با برداشته شدن تحریم‌ها تغییر کند. از هم‌اکنون هم بسیاری از شرکت‌های خارجی به دنبال آغاز واردات خودرو به ایران هستند. یکی از این شرکت‌ها پژو سیتروئن است که قصد دارد محصول شرکت دی‌اس خود را وارد بازار ایران کند.

شرکت دی‌اس، سازنده خودروهای لوکس گروه پژو سیتروئن است که نامش در واقع از نام خودرو افسانه‌ای تاریخ سیتروئن، یعنی سیتروئن دی‌اس گرفته شده است. داریوش بی‌ریا مدیرعامل گروه آرین‌موتور وارد‌کننده محصولات دی‌اس به ایران درباره محصولات این شرکت در ایران گفته است به طور متوسط سالانه 50 هزار دستگاه انواع خودرو سواری به ایران وارد می‌شود که 10 درصد این خودروها پریمیوم هستند و توانسته‌اند مشتریان قابل توجهی را در بازار ایران به سمت خود جلب کنند. برنامه شرکت آرین‌موتور به عنوان نمایندگی انحصاری DS این است که سهمی 20‌درصدی از خودروهای پریمیوم در ایران را به دست آورد و بتواند سالانه هزار دستگاه از انواع مدل‌های این برند را وارد بازار ایران کند. گذشته از این مسائل، پرسش این است که از میان واردکنندگان کنونی خودرو چه مستقیم و چه غیرمستقیم و تقلبی هر کدام چه وضعیتی دارند، سهامدار اصلی هر وارد‌کننده کیست و کدام‌یک خدمات بهتری به مردم می‌دهند.

واردکنندگان برتر

طبق جدیدترین گزارش شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران(ISQI)، شرکت آرین‌موتور، نماینده رسمی میتسوبیشی‌موتورز ژاپن، در سه‌ماهه دوم سال جاری توانسته است رتبه اول رضایتمندی مشتریان در حوزه فروش در میان تمامی شرکت‌های واردکننده و همچنین تولیدکننده خودرو به دست آورد.

در گزارش سه‌ماهه دوم سال ۱۳۹۴ رضایتمندی مشتریان در حوزه فروش در شرکت‌های آرین‌موتور، آسان‌موتور (نمایندگی هیوندایی)، اطلس‌خودرو (نماینده کیا‌موتور)، نگین‌خودرو (نماینده رنو)، مدیا‌موتور (نماینده‌ ام‌جی)، آلفا‌موتور، پرشیا‌خودرو (نماینده بی‌ام‌و)، مدیران‌خودرو، کرمان‌موتور، راین، بهمن، ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو بررسی شده است.

طبق گزارش شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران در شاخص رضایتمندی کل، آرین‌موتور، نماینده رسمی میتسوبیشی ژاپن، رتبه اول را به دست آورده است. در رتبه دوم مدیران خودرو و در رتبه سوم آسان‌موتور قرار گرفته است. همچنین طبق گزارش شرکت بازرسی و استاندارد ایران (ISQI)، آرین‌موتور در سه‌ماهه دوم سال جاری موفق شده است رتبه دوم رضایتمندی در حوزه خدمات پس از فروش را نیز کسب کند. در شاخص ادراکی، ستاره ایران (نماینده مرسدس بنز) در رتبه اول و آرین‌موتور در رتبه دوم قرار گرفته‌اند و اطلس‌خودرو جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است و در شاخص عملکردی نیز ستاره ایران در رتبه اول، آرین‌موتور در جایگاه دوم و مرتب‌خودرو در رتبه سوم قرار گرفته است. در شاخص مجموع نیز ستاره ایران اول و آرین‌موتور در رتبه دوم ایستاده است.

به این ترتیب با در نظر گرفتن رتبه اول در حوزه فروش و تحویل خودرو و رتبه دوم در حوزه خدمات پس از فروش، آرین‌موتور موفق شده است در سه‌ماهه دوم سال 13۹۴ بهترین عملکرد را در میان کلیه شرکت‌های تولیدکننده و واردکننده خودرو کسب کند.

پدرخوانده‌های واردات خودرو

اگر فضای صنعت خودرو ایران بیشتر دولتی است فضای واردکنندگان خودرو کاملا خصوصی است. بیشتر مدیریت‌ها بر اساس روابط خانوادگی تعیین می‌شوند.

در کل دو خانواده در واردات خودرو از همه فعالتر هستند که یکی خانواده گرامی و دیگری خانواده حدادزاده است؛ دو خانواده‌ای که با مذاکرات‌شان قیمت‌ها و چگونگی تقسیم بازار را مشخص می‌کنند. پیشینه تجارت در خانواده حدادزاده، به «ناصر حدادزاده» برمی‌گردد که شرکت ایرتویا را در دست داشت و در واقع نمایندگی رسمی واردات محصولات تویوتا به ایران بود.

در کنار تویوتا واردات لکسوس و محصولات رنو هم از دیگر تجارت‌های خانواده حدادزاده در زمینه واردات خودرو است.

نگین‌خودرو پس از ایرتویا دومین بازوی وارداتی این خانواده است. البته واردات غیرمستقیم نگین‌خودرو از کشورهای حاشیه خلیج فارس بدون اجازه رنو سبب خشم رنو شد. مدیران رنو از این بابت عصبانی بودند که چرا وقتی نگین‌خودرو می‌تواند مستقیم از فرانسه خودرو وارد کند به سراغ واردات خودرو از خودروهای رنو در حاشیه خلیج فارس رفته است. البته در نهایت با تغییراتی در مدیریت نگین‌خودرو صلح میان رنو و خانواده حدادزاده برقرار شد. با این همه ایران‌خودرو و سایپا به رنو اخطار داده‌اند که در زمینه واردات خودرو همکاری‌اش را با نگین‌خودرو قطع کند.

گذشته از خانواده حدادزاده یکی از فعال‌ترین‌ها در زمینه واردات خودرو خانواده گرامی است. خانواده‌ای که بخش زیادی از تجارتش به تجارت مواد غذایی مانند برنج باز می‌گردد.

در حال حاضر احمد گرامی تجارت خودرو در خاندان گرامی را مدیریت می‌کند. خانواده گرامی فعلاً از طریق آسان‌موتور به واردات محصولات هیوندایی و از طریق اطلس‌خودرو به واردات محصولات کیا می‌پردازند. این شرکت همچنین از طریق شرکت جیلیران خودروهای چینی شرکت جیلی را هم به ایران وارد می‌کند.

پس از حدادزاده و گرامی یکی از خانواده‌های فعال در زمینه واردات خودرو خانواده دیلمی است. این خانواده پس از سه نسل به واردات خودرو روی آورده است. نسل اول این خانواده به تجارت ساعت نسل دوم به تجارت لوازم‌خانگی و نسل سوم در نهایت به واردات خودرو رسیده است. خانواده دیلمی ابتدا به واردات خودروهای ام‌جی پرداختند و پس از آن به سراغ آلفارومئو رفتند. البته با اعمال تحریم‌های اقتصادی، شرکت آلفا‌رومئو نمایندگی واردات خودرو را از این خانواده گرفت. شرکت گلدیران یکی از شرکت‌های مرتبط با خانواده گرامی است ولی با وجود رابطه خوب شرکت گلدیران با کره، این شرکت فعلاً تجارت با کشور چین را برای واردات خودرو ام‌جی به شرکت‌های کره‌ای ترجیح داده است.

گذشته از برندهای شرق آسیا در اواخر دولت محمود احمدی‌نژاد برخی از خانواده‌های ثروتمند ایرانی به سمت جذب نمایندگی خودروهای گران‌قیمت مانند پورشه رفتند. افزایش درآمد نفتی سبب شده بود بازار ایران ظرفیت مناسبی برای ورود چنین خودروهایی داشته باشد و با این فرض خانواده بهبهانی توانستند نمایندگی پورشه را به دست آورند. بیشتر فعالیت تجاری بهبهانی‌ها در صنعت نساجی متمرکز شده است. در کنار نساجی این خانواده ثروتمند به واردات لوازم بهداشتی و آرایشی مشغول‌اند. در کنار چنین فعالیت‌هایی این خانواده سراغ واردات خودروهای لوکس هم رفتند و توانستند نمایندگی فروش پورشه را به دست آورند. این خانواده نمایندگی مرکزی فروش پورشه در ایران را طبق استانداردهای این شرکت ساختند. برای ساخت این نمایندگی که همه چیز در آن حتی رنگ دیوارش طبق استاندارد پورشه بود 18 میلیارد تومان هزینه شده است. فروش نمایندگی پورشه در ایران پیش از تحریم به جایی رسید که توانست در خاورمیانه مقام دوم را کسب کند. یکی از فروش‌های جالب به وسیله بهبهانی‌ها فروش پورشه پانامرا S4 ادیشن خاورمیانه بود. از این مدل تنها 66 دستگاه تولید شده که 12 دستگاه از آن در ایران فروخته شده است. میل شدید برای خرید پورشه در ایران چنان زیاد بود که قبل از انجام تبلیغات برای فروش همه 12 دستگاه از این مدل فروخته شده بودند. البته پس از اعمال تحریم‌های اقتصادی شرکت پورشه اعلام کرد نمایندگی خود را از خانواده بهبهانی گرفته است. پس از موفقیت پورشه بود که یک خانواده ثروتمند ایرانی دیگر بر آن شد که نمایندگی خودرویی گران‌قیمت‌تر را به دست آورد. خانواده بی‌طرف مانند خانواده بهبهانی‌ها تجارت اصلی‌شان خودرو نبود. این خانواده در حوزه ام‌دی‌اف فعال بودند اما جذابیت خودروهای وارداتی و سود این تجارت آنقدر بود که برای این خانواده جذاب باشد. البته پس از شروع واردات خودرو به وسیله مازراتی پس از مدتی به دلیل تحریم‌ها، این شرکت هم اعلام کرد واردات خود را به صورت رسمی به ایران قطع کرده است.

واردات با استاندارد پایین

استانداردها در ارائه خدمات توسط همه نمایندگان مجاز واردات خودرو در ایران رعایت نمی‌شود. شاید کمی عجیب به نظر برسد، اما برخی واردکنندگان تنها یک مرکز آن هم در تهران دارند که به خودروهای وارداتی‌شان خدمات می‌دهد. با اینکه در سال، هزاران خودرو وارد ایران می‌شود اما تعداد کمی از شرکت‌های واردکننده دارای نمایندگی گسترده در تمام ایران هستند و از طرفی برخی از شرکت‌های واردکننده حاضر نیستند به بسیاری از خودروهای وارداتی شرکت‌شان خدمات بدهند. برخی از مشتریان از خدمات نامناسب برای خودروهای خریداری‌شده از نمایندگی اصلی در ایران نیز گله‌مند هستند چرا که تعداد تعمیرگاه‌های این شرکت‌ها در ایران بسیار محدود است و خودروهای آنها نیز به خاطر تجهیزات پیشرفته در بسیاری از شهرهای ایران قابل تعمیر نیست. اما با این همه هرچه باشد بیشتر خدمات ارائه‌شده به این خودروها بهتر از خودروسازان داخلی است و برخورد مناسب‌تری هم با مشتریان این خودروها می‌شود. مدرن‌ بودن این خودروها و کیفیت بالاترشان هم سبب می‌شود چند سالی طول بکشد تا نیاز به تعمیر داشته باشند، حال آنکه برخی خودروهای داخلی در همان ابتدای خروج‌شان از کارخانه نیاز به تعمیرات پیدا می‌کنند.