پشت موفقیت بورس تهران چیست؟

بورس اوراق بهادار تهران (TSE) به عنوان یک «پدیده» در میانه نزول اقتصادی ایران نگریسته می‌شود. شاخص قیمت TSE یا همان تپیکس (TEPIX) در حال حاضر در حوالی 88 تا 89 هزار سیر می‌کند، که حدود 800 درصد از میزان آن در سال 2009 (1388)، تقریباً به میزان 130 درصد از رقم آن در ابتدای سال ایرانی (21 مارس 2012) و حدود 95 درصد از میزان آن در زمان انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور (14 ژوئن 2012) بیشتر است. هر چند، همان‌طور که نمودارهای شاخص نشان می‌دهد، تعدیل‌های نزولی نیز در روند بورس (مشابه روزهای منتهی به انتخابات) وجود داشته است، اما به هر حال روند کلی صعودی بوده است. پرسش این است که چطور کسی می‌تواند این صعود پیوسته را درک کند و چه عواملی این رشد بارز را تحت تاثیر قرار داده است؟

این موضوع کاملاً مشهود است که روند صعودی شاخص کل بورس در چند سال گذشته و رشد اخیر آن، مطابق وضعیت رکودی اقتصاد تضعیف‌شده به دلیل تحریم سوءمدیریت و نرخ‌های بالای تورم و بیکاری نیست. کارشناسان اعتقاد ندارند رشد شاخص بورس، حباب است و در نقطه‌ای خواهد ترکید، یا اینکه این افزایش، نشانه‌ای از یک بازار سرمایه رو به رشد است. عواملی که باعث تقویت شاخص شده، شامل این موارد است:

اثر خصوصی‌سازی: دولت ایران فعالانه سهام شرکت‌های تحت مالکیت دولت را در بورس عرضه می‌کند. اگرچه سهم واقعی عرضه‌شده معادل 20 درصد است، اما این سهام‌ها ارزش بازار و همچنین حجم معاملات را زیاد می‌کند. در بسیاری از موارد، ارزش واقعی قیمت‌های بازاری کمپانی‌های خصوصی‌شده بالاتر از قیمت اولیه عرضه آنهاست، که باعث فشار شاخص به بالا می‌شود.

بالا رفتن اعتماد به نفس و مشارکت سرمایه‌گذاران خرد در بورس: ایران هنوز یک اقتصاد پول‌محور دارد و انبساط عرضه پول کشور در نتیجه یارانه‌های نقدی (عرضه پول در هشت سال اخیر، هفت برابر شد) باعث جذب بسیاری از سرمایه‌گذاران کوچک به معاملات سهام شده است. بر اساس یک گزارش، در حال حاضر تا حدود 30 میلیارد ریال (حدود یک میلیون دلار) از سوی سرمایه‌گذاران کوچک جدید به طور روزانه وارد بورس می‌شود. رشد شگفت‌انگیز شاخص بورس از زمان انتخابات ریاست‌جمهوری، بازتابی از این واقعیت بود که بسیاری از سرمایه‌گذاران کوچک دارند سرمایه‌های خود را از طلا و ارز به بورس منتقل می‌کنند. هر چند برخی از کارشناسان می‌گویند بازار بورس ظرفیت جذب همه دارایی‌های علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در سهام کمپانی‌ها را ندارد.

حضور شرکت‌های جذاب در بورس: بر اساس برخی گزارش‌ها، شرکت‌هایی مثل مخابرات، خودروسازان و شرکت‌های معدنی و صادراتی باعث جهش بازار شده است. علاوه بر این، عملکرد مثبت این شرکت‌ها به‌رغم مسائل اقتصادی و بحران‌های مالی، اطمینان سرمایه‌گذاران برای ورود به بورس را زیاد کرده است.

خوش‌بینی عمومی به دولت روحانی: بازار ایران نسبت به مدیریت جدید خوش‌بین است. به گفته یک فعال اقتصادی در ایران، فعالان اقتصادی فکر می‌کنند روحانی و تیم اقتصادی او رویکرد جدی‌تری به ارتقای کسب‌وکار و بهبود تولید داخلی و صنایع خواهند داشت.

اثر اصلاح نرخ ارز: خیلی از شرکت‌های موفق بورس ایران صادرات‌محور بوده‌اند و تضعیف ریال اثر مثبتی روی چشم‌انداز تجاری آنها داشت و در نتیجه، جذب سرمایه‌گذاران خرد و کلان شده است.

فقدان دسترسی به بازارهای مالی خارجی: بورس از تحریم‌های فعلی سود نیز برده است. به بیان دیگر، تحریم‌های بانکی باعث شد ثروتمندهای ایران کار سختی برای انتقال دارایی‌های خود به خارج داشته باشند و پول خود را در بازار داخلی سهام وارد کنند. چنین امری برای بانک‌های ایرانی نیز که به طور سنتی دارایی‌های خود را به سرمایه بین‌المللی تبدیل می‌کردند، وجود دارد. این موضوع نیز باعث جذب سرمایه‌ها به بورس و عملکرد مثبت شاخص شد.

اثر تورم: تورم بالا و افزایش قیمت‌ها نیز بر روی ارزش دارایی‌های بسیاری از شرکت‌ها اثرگذار بود. علاوه بر این، تضعیف ریال، ارزش دارایی‌های ثابت مثل تجهیزات خارجی بسیاری از شرکت‌ها را زیاد کرده و قیمت‌های سهام را به بالا هدایت کرده است.