خطر لانینو

«دخترک کوچک و شیطان»، شاید کمی عجیب به نظر برسد ولی این چند کلمه معنی پدیده آب و هوایی و جوی به نام «لانینو» است که از سوی مراکز هواشناسی و اقیانوس‌شناسی جهانی برای امسال برای کره‌زمین پیش‌بینی شده است.
لانینو در علم هواشناسی در مقابل و شاید به نوعی تکمیل‌کننده پدیده آب و هوای «ال‌نینو» (به معنی پسرک کوچک و شیطان) قرار می‌گیرد، اسمی که سال گذشته مردم و مخاطبان اخبار هواشناسی بارها شنیدند و پاییز و زمستان سال گذشته تا حد زیادی هم آن را لمس کردند. بارندگی‌های زیاد در بسیاری از مناطق کشور و به دنبال آن وقوع سیلاب‌های زیاد و گسترده در استان‌های غربی از جمله ایلام و کرمانشاه از نتایج و تاثیرات وقوع ال‌نینو در ایران در سال گذشته بود.
اما امسال برخلاف سال گذشته قرار است شش ماه دوم سال با وقوع لانینو همراه باشد، یعنی سالی کم‌بارش، گرم و خشک و همراه با بالا رفتن دمای هوا در نقاط مختلف کره زمین. پدیده‌هایی مثل ال‌نینو ولانینو در ادبیات هواشناسی اصطلاحاً به عنوان شاخص‌های بزرگ‌مقیاس یا دورپیوند شناخته می‌شوند به این معنا که اثرات‌شان تنها به ناحیه و منطقه وقوعشان محدود نمی‌شود و تاثیراتشان سطح گسترده‌ای از جغرافیای کره زمین را چه با ایجاد توفان، سیل و بارندگی و چه با وقوع خشکسالی و بالا رفتن دما دربر می‌گیرد. اما اکنون سوال مهم این است که آیا باید زمستان امسال به طور جدی منتظر آمدن لانینو باشیم؟ و اینکه اثرات آن در ایران چقدر جدی خواهد بود. بر اساس نظرات کارشناسان و صاحب‌نظران هواشناسی، مناطق خشک و نیمه‌خشک مانند منطقه خاورمیانه که به طور طبیعی دمای بالا و بارش‌های کمی دارند در زمان وقوع و رخ دادن لانینو برای خشکسالی و گرمای بیشتر مستعدتر هستند برخلاف مناطق سردسیرتر و پربارش که در زمان ال‌نینو بستر مساعدتری برای وقوع سیل‌ها و توفان‌های عظیم هستند. طبق این دیدگاه به نظر می‌رسد مساله خشکسالی و در پیش بودن زمستانی گرم و خشک برای ایران در سال جاری موضوعی دور از ذهن نباشد و حتی در حال حاضر و با گذشت نزدیک به یک ماه از پاییز هنوز شاهد بارش‌های جدی در استان‌های مختلف کشور نبوده‌ایم و همین مساله از سوی برخی کارشناسان به عنوان نشانه و مقدمه‌ای برای ورود لانینو به ایران تعبیر شده است. اما در مقابل دیدگاه دیگری وجود دارد که معتقد است ال‌نینو و لانینو به تنهایی نمی‌تواند در وضعیت آب هوایی خشکسالی یا ترسالی را برای کشور یا یک منطقه جغرافیایی تعیین کند چرا که شاخص‌ها و متغیرهای مختلفی وجود دارد که همگی در شکل‌گیری یک وضعیت آب و هوایی تاثیرگذار هستند و برای همین نمی‌توان به طور قاطع گفت در سالی که ال‌نینو رخ می‌دهد حتماً ترسالی به دنبالش می‌آید یا در سالی که لانینو اتفاق بیفتد به طور حتم خشکسالی را به دنبال خواهد داشت، از این رو و با این استدلال چندان جای نگرانی برای یک خشکسالی و گرمای فزاینده برای سال جاری وجود ندارد و اگر نگوییم امسال بارش‌های قابل توجهی خواهیم داشت اما با خشکسالی هم مواجه نخواهیم بود. بر اساس چرخه‌ای که برای وقوع ال‌نینو و لانینو تعریف می‌شود معمولاً به این صورت است که این دو پدیده به صورت جفت و به دنبال هم رخ می‌دهند. یعنی معمولاً بعد از یک دوره ال‌نینو که زمان آن معمولاً از یک سال تا سه سال به طول می‌انجامد یک دوره خنثی آغاز می‌شود و پس از آن نوبت به آمدن و رخ دادن لانینو می‌رسد. به نظر می‌رسد با توجه به وقوع سطحی از ال‌نینو در ایران در سال گذشته امسال هم باید پیش‌بینی‌های داخلی و بین‌المللی را که در این زمینه مطرح شده است جدی گرفت و تدابیر و سیاست‌های لازم از سوی دستگاه‌ها و سازمان‌های مربوطه برای مدیریت خشکسالی احتمالی در زمستان امسال در نظر گرفته شود تا مانند سال گذشته که با وجود پیش‌بینی‌هایی که برای وقوع ال‌نینو از سوی برخی مراکز صورت گرفت به دلیل عدم آمادگی در برخی استان‌ها غافلگیر نشویم.