رشد اقتصادی ایران چه نسبتی با صادرات دارد؟
رشد برون‌گرا
«اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۴ با مشکل کمبود تقاضای خارجی مواجه بوده است که می‌تواند رشد اقتصادی ۱۳۹۴ را تحت تاثیر قرار دهد.»
«اقتصاد ایران در سال 1394 با مشکل کمبود تقاضای خارجی مواجه بوده است که می‌تواند رشد اقتصادی 1394 را تحت تاثیر قرار دهد.» این جمله که در گزارش «تحلیل بخش حقیقی اقتصاد ایران» مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر شده، از جمله مواردی است که موید ارتباط بین رشد اقتصادی و صادرات کشور است. بر اساس همین گزارش «برآورد مرکز پژوهش‌ها برای سال 1394، حاکی از رشد 5 /4 درصد برای بخش کشاورزی، رشد 3 /1 درصد برای بخش نفت، رشد منفی 7 /2 درصد برای بخش صنعت، رشد منفی 7 /14 درصد برای بخش ساختمان و رشد یک درصد برای بخش خدمات است. برآورد رشد اقتصادی نیز در سال 1394 در حدود منفی 4 /0 درصد است.» در این گزارش درباره علت کمبود تقاضای خارجی که اقتصاد ایران در سال 1394 با آن مواجه بوده، عنوان شده است: «از دلایل کمبود تقاضای خارجی می‌توان به برقرار بودن تحریم‌ها تا اواخر دی‌ماه سال گذشته و عدم تغییر محسوس در دو ماه بعد از اجرایی شدن برجام، کاهش رشد اقتصاد جهانی بالاخص اقتصادهای نوظهور، کندی فعالیت‌های اقتصادی چین (به عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد صادراتی کشور)، وجود ناامنی‌ها در عراق، روند کاهش قیمت در بازار کالاها و افت جهانی قیمت نفت
و به تبع آن افت جهانی قیمت محصولات پتروشیمی اشاره کرد.» مواردی که به نظر می‌رسد ابتدا صادرات غیرنفتی ایران را تحت تاثیر قرار داده و سپس نرخ رشد اقتصادی را متاثر کرده است. اما آیا این روند همیشه می‌تواند در اقتصاد ایران صدق کند؟ از سوی دیگر در لایحه برنامه ششم توسعه که به رشد اقتصادی سالانه هشت درصد اشاره دارد، متوسط رشد سالانه 8 /21 درصد برای صادرات غیرنفتی کالا و خدمات (بدون میعانات گازی) در نظر گرفته شده، اما در اقتصاد ایران چه نسبتی میان رشد صادرات غیرنفتی و رشد اقتصادی وجود دارد و برای تحقق اهداف صادراتی چه پیش‌زمینه‌هایی لازم است؟ چه میزان افزایش صادرات می‌تواند به رشد هشت‌درصدی منجر شود؟
مروری بر آخرین آمارهای سالانه منتشر‌شده از جزییات نرخ رشد اقتصادی از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در سال 1394 هرچند گروه‌های کشاورزی و خدمات نرخ رشد مثبتی داشته‌اند اما نرخ رشد بخش صنعت منفی 2 /2 درصد محاسبه شده است. آیا با استناد به چنین مواردی می‌توان گفت برای تحقق صادرات غیرنفتی برنامه‌ریزی‌شده باید به بخش‌هایی با رشد مثبت مثل کشاورزی و خدمات اتکا کرد؟ در صورتی که این گزاره تایید شود، آیا در سال‌های با نرخ کل رشد اقتصادی منفی نمی‌توان چندان به افزایش صادرات امید داشت؟ مروری بر کارنامه‌های چند سال اخیر اقتصاد ایران نشان می‌دهد، در سال‌هایی که رشد اقتصاد منفی بوده از جمله در سال‌های 1391 و 1392، صادرات غیرنفتی ایران به ترتیب پنج درصد کاهش و کمتر از یک درصد افزایش یافته است؛ وضعیتی که نشان می‌دهد همیشه نرخ رشد منفی اقتصاد کشور به معنای نزولی بودن روند صادرات غیرنفتی هم نیست. با این حال این پرسش مطرح است که در شرایطی که رشد اقتصادی کشور منفی و نزولی است، تحقق رشد صادرات تا چه حد ممکن و مقدور است؟ آیا می‌توان از توسعه صادرات برای برون‌رفت از این شرایط بهره برد یا رونق صادرات تنها در صورتی میسر می‌شود که
اقتصاد در رونق باشد؟ در شرایطی که بازارهای صادراتی ایران حتی بازار صادرات کالاهای سنتی ایران محدود شده، صادرات کدام دسته از محصولات می‌تواند اثر بیشتری در رشد اقتصادی کشور داشته باشد؟
علاوه بر این، معمولاً صادرات نفتی به عنوان مانعی برای فکر کردن به صادرات غیرنفتی تلقی می‌شود، اما صادرات نفتی در چه صورتی می‌تواند به رشد اقتصادی ایران کمک کند؟ آیا جایگزین کردن صادرات غیرنفتی به جای صادرات نفت امکان‌پذیر است و محتمل است که روزی منشأ اصلی رشد اقتصادی در ایران صادرات غیرنفتی باشد؟
دیدگاه تان را بنویسید