تفاوت نگاه روحانی و احمدی‌نژاد به وزارتخانه‌ها

شاکله اصلی رفتار دولت در حیطه وزارتخانه‌ها را می‌توان از بودجه تخصیص‌یافته به آنها تشخیص داد. در لایحه بودجه سال آینده نیز، دولت روحانی با نگاه خاصی به 18 وزارتخانه زیر‌مجموعه بودجه تخصیص داده است. محمد‌باقر نوبخت، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری، شهریور‌ماه امسال اعلام کرد «بودجه‌ریزی عملیاتی» در لایحه بودجه سال 1393 برای «چند دستگاه» و در لایحه بودجه سال 1394 برای «تمام دستگاه‌ها» اجرایی خواهد شد. اما به نظر می‌رسد با گذشت سه ماه از این وعده معاون رئیس جمهور، حداقل از آنچه که در لایحه بودجه سال آینده بر می‌آید بودجه وزارتخانه‌های کشور بر همان سبک و سیاق «سنتی» اختصاص پیدا کرده است. بودجه متداول یا همان سنتی، بودجه‌ای است که در آن اعتبارات هر سازمان دولتی به تفکیک فصول و مواد هزینه مشخص می‌شود. در این روش، نوع و ماهیت هزینه‌ها مشخص می‌شود اما اینکه هر هزینه برای کدام برنامه یا فعالیت است؛ مشخص نیست. این روش به دلیل سادگی، ابهام کم و توانایی کنترل هزینه‌ها در مقایسه با سال‌های قبل، بیشتر مورد استفاده بوده است. در کنار این روش بودجه‌ریزی برای دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها، «بودجه‌ریزی برنامه‌ای» قرار دارد که بسیار به «بودجه‌ریزی عملیاتی» شبیه است. از نظر ماهیت، «بودجه برنامه‌ای» کار بررسی مقامات دستگاه اجرایی برنامه‌ریزی و مجلس را آسان می‌کند و تصویری از عملکرد دستگاه اجرایی و نتایج به دست آمده از منابع به کار رفته در سطح برنامه را ارائه می‌دهد. در کنار این دو نوع بودجه‌ریزی، «بودجه‌ریزی عملیاتی» قرار می‌گیرد که روشی خاص برای تخصیص منابع است. در این روش منابع بودجه به اهداف مورد نظر در قالب برنامه به نحوی کارا و اثر‌بخش تخصیص پیدا می‌کند. این نوع بودجه‌ریزی توانایی تصمیم‌گیرندگان در ارزیابی درخواست‌های بودجه‌ای دستگاه‌های اجرایی را با آگاه ساختن تصمیم‌گیرندگان به اطلاعات بهتر درباره نتایج هر برنامه یا برنامه‌هایی که برای رسیدن به اهداف مشترکی به کار می‌روند، افزایش می‌دهد. این نوع بودجه‌ریزی، تمام فعالیت‌های مستقیم و غیر‌مستقیم مورد نیاز در برنامه و همچنین تخمین دقیقی از هزینه فعالیت‌ها را در‌بر می‌گیرد. اما در لایحه بودجه سال آینده چه نگاهی برای وزارتخانه در نحوه بودجه‌ریزی آنها حاکم شده است؟ به نظر می‌رسد لایحه بودجه سال آینده نیز مانند امسال بر مبنای بودجه‌ریزی عملیاتی نیست. تطبیق ارقام موجود در لایحه بودجه سال 1392 که از سوی محمود احمدی‌نژاد تقدیم مجلس شده بود با لایحه بودجه سال 1393 که از سوی روحانی تقدیم مجلس شده است، نشان می‌دهد که روحانی، بودجه 11 وزارتخانه را کاهش و بودجه هفت وزارتخانه را نسبت به لایحه بودجه‌ای که احمدی‌نژاد تقدیم مجلس کرده بود، افزایش داده است. در میان وزارتخانه‌ها نیز وزارت آموزش و پرورش بیشترین افزایش بودجه و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نیز بیشترین کاهش بودجه را داشته است. برخورد دولت با وزارتخانه‌های مختلف در نموداری که ملاحظه می‌کنید کاملاً روشن است. اگر چه هنوز فاصله زیادی با «بودجه‌ریزی عملیاتی» برای وزارتخانه‌های مختلف وجود داشته باشد و دولت روحانی فعلاً بر همان سیاق بودجه‌ریزی سنتی عمل کرده و بودجه برخی از وزارتخانه‌ها را کم و برخی دیگر را زیاد کرده است؛ اما به نظر می‌رسد که عملکرد سال آینده هر یک از وزارتخانه‌ها با بودجه تخصیص‌یافته به خود، محک مناسبی برای آمادگی آنها جهت بودجه‌ریزی عملیاتی برای سال 1394 باشد.